Đây là chủ đề chính của hội thảo do VCCI chi nhánh TP.HCM tổ chức, mới đây. Tham dự, các diễn giả đều nhất trí nhấn mạnh tầm quan trọng của “giai đoạn điều tra thương nhân” và xác định rủi ro trong thương mại luôn chờ chực như trường hợp “miếng mồi trong bẫy chuột” .
Từ hồ sơ của Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC), trọng tài viên Ngô Khắc Lễ dẫn chứng về một trường hợp mà doanh nghiệp Việt Nam đã tự nguyện trở thành “miếng mồi béo bở” như thế nào, câu chuyện diễn ra ở thời điểm giá dầu thế giới biến động căng thẳng nhất, việc tìm một đối tác cung cấp giá thấp hơn thị trường thế giới đến 25% là một điều tưởng chừng không thể, thế mà một doanh nghiệp đã phát hiện ra họ ở Malaysia, đó là tin vui? Không, niềm vui nhanh chóng biến thành cơn ác mộng trị giá “sáu trăm nghìn đô” khi đối tác rất bình tĩnh thừa nhận đã có được khoản thanh toán trước, tuy nhiên “những thùng dầu rẻ thì vẫn trôi dạt ở một nơi nào đó” mà không phải Việt Nam.
Từ đó thấy được, việc “Điều tra thương nhân” ngay ban đầu ảnh hưởng quan trọng như thế nào trong cả tiến trình thương mại từ giao dịch trị giá vài nghìn cho đến các giao dịch triệu đô, việc nắm trong tay danh sách lịch sử tín dụng của một bạn hàng nước ngoài trong thời đại số hiện nay là điều hoàn toàn không khó khăn, tuy nhiên, biết vậy, mà vẫn chủ quan chăng?
Từ rủi ro về lừa đảo đến các rủi ro trong thương mại tự do
Thông tin từ Cục Quản lý thực phẩm và dược phẩm Hoa Kỳ (FDA), có 8 hoạt chất trong gạo Việt Nam khi xuất sang Mỹ vượt mức giới hạn cho phép. Điều đáng nói là 8 hoạt chất này đều có trong danh mục thuốc bảo vệ thực vật được phép sử dụng ở Việt Nam, tính riêng trong 4 tháng đầu năm 2016, đã có 95 container (tương đương với hơn 1.700 tấn) gạo từ Mỹ bị trả về, chủ yếu là gạo thơm jasmine, gạo tấm jasmine, gạo lứt và gạo trắng chất lượng cao. (theo VnEconomy)
Ông Quyền Anh Ngọc, Phó Trưởng Phòng WTO, Vụ Chính sách Thương mại Đa biên, Bộ Công thương đã chỉ ra, bên cạnh những cơ hội mà thương mại tự do mang lại, doanh nghiệp cần nhận diện được những rủi ro, thứ nhất là việc mất dần lợi thế cạnh tranh xuất phát từ năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam chưa cao; thứ hai, khi các hàng rào thuế quan được bỏ thì ngay lập tức các nước sẽ dựng lên rào cản kỹ thuật và yêu cầu xuất xứ nghiêm ngặt, thứ ba là nguy cơ mất thị trường trong nước vào tay các tập đoàn xuyên quốc gia thâm nhập thị trường Việt Nam.
Vị đại diện của Phòng WTO đồng thời đưa ra một số giải pháp cho doanh nghiệp như: Chủ động nắm vững các cam kết của Việt Nam và các nước đối tác, không chỉ các lĩnh vực truyền thống. Thay đổi tư duy kinh doanh. Chủ động xây dựng kế hoạch kinh doanh cho giai đoạn trung và dài hạn. Nâng cao năng lực cạnh tranh. Chủ động nắm bắt và tận dụng cơ hội từ sự đồng hành của các định chế tài chính với doanh nghiệp trong bối cảnh hội nhập. Chủ động nắm bắt cơ hội hợp tác, tận dụng các ý tưởng về đầu tư kinh doanh của nhà đầu tư nước ngoài phù hợp với cam kết quốc tế của Việt Nam. Ông nhấn mạnh ở việc chủ động tìm hiểu thật kỹ thông tin thuế quan, các hàng rào kỹ thuật tại các nước mà doanh nghiệp đang có hoạt động xuất khẩu hay nhập khẩu để phòng tránh các rủi ro đáng tiếc.
Doanh nghiệp vẫn có cách để giảm nhẹ “vết thương”
Khi các tình huống không như kỳ vọng xảy ra, điều quan trọng là doanh nghiệp phải giữ được sự tỉnh tảo. Tỉnh táo ở đây là để tránh tiền mất mà doanh nghiệp cũng sẽ phá sản theo. Trong nhiều hồ sơ tranh chấp đã cho thấy không ít trường hợp, các doanh nghiệp xuất khẩu thường sa đà vào các vụ kiện tụng tiêu tốn lên đến hàng trăm nghìn đô la, từ chi phí luật sư, phí tòa án, chi phí di chuyển, cộng lại có thể còn lớn hơn gía trị hợp đồng bị tổn thất. Như ở Mỹ, để được Luật sư tư vấn trong một giờ, doanh nghiệp trả cho họ từ 700 đến vài nghìn đô la, mà vấn đề thì không thể nào giải quyết bằng giờ mà phải tính bằng tháng, có khi kéo dài hàng nhiều năm. Chưa kể, khi tòa án có quyết định bên nguyên đơn thắng kiện, việc đối tác cố tình kéo dài và trì hoãn thời gian thanh toán nợ là điều trước nay không hề hiếm.
Lời khuyên mà các chuyên gia đưa ra là doanh nghiệp nên rà soát lại đầy đủ các chứng từ có lợi cho việc khiếu nại, bước tiếp theo là tìm hiểu thông tin các đơn vị uy tín và dày dạn kinh nghiệm trên thế giới trong vấn đề giải quyết tranh chấp, họ am hiểu luật pháp và văn hóa của tất cả các nước, có sự kết nối với đội ngũ cộng tác viên luật sư giỏi tại địa phương… Giám Đốc Assurance Global Vietnam, Ông Christopher McNabb đã chủ động đưa ra các lợi ích mang đến chương trình, “Khác với hầu hết các công ty thu nợ, đơn vị không thu công tác phí, không thu phí luật sư. Khách hàng không phải đóng phí trước. Phí dịch vụ của Assurance Global hoàn toàn dựa trên thành công và Assurance Global thu một khoản cố định một lần sau khi thu hồi nợ thành công. Nếu không thu hồi được nợ, khách hàng sẽ không bị mất phí.” Ông Christopher cũng đưa ra một trường hợp mà công ty dự báo với khách hàng chỉ ở khoảng 25 đến 30%, tuy nhiên kết quả thu hồi 65% giá trị hợp đồng không khiến các bên khỏi bất ngờ và hạnh phúc.
Trong thế giới phẳng hiện nay, chỉ với một cú “click” chuột, doanh nghiệp ở Việt Nam đã có thể kết nối với tất cả các đối tác tiềm năng mà họ tìm thấy và vẫn có nhiều giải pháp đưa ra để giảm thiểu các thiệt hại đáng tiếc trong thương mại. Tuy nhiên, làm thế nào để doanh nghiệp nắm bắt ngay từ đầu các rủi ro, lên kế hoạch ứng phó và bình tĩnh để đương đầu với điều bất trắc thì hãy còn là một câu chuyện dài.
Nguyễn Việt Hùng
từ ngày 18 – 19/12/2025
VCCI
English
