Mới đây, các nhà đàm phán hàng đầu của 11 nước đã nhóm họp tại thành phố Toronto (Canada) để thăm dò khả năng đưa vào hoạt động TPP mà không có sự tham gia của Mỹ. Trưởng đoàn đàm phán Nhật Bản Keiichi Katakami bày tỏ tin tưởng rằng 11 quốc gia cần đoàn kết để đưa TPP có hiệu lực.
Khi TPP có hiệu lực và đi vào thực thi sẽ mang đến nhiều cơ hội phát triển cho ngành logistics Việt Nam. Tuy nhiên để làm nên những bứt phá ngoạn mục đòi hỏi ngành công nghiệp non trẻ này phải nỗ lực vượt qua rất nhiều trở ngại.
Nhận diện thách thức
Xu hướng tự do hóa thương mại trong TPP và các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới mang đến cho doanh nghiệp logistics Việt Nam cơ hội tiếp cận và chinh phục những thị trường mới giàu tiềm năng, tuy nhiên đi kèm theo đó là cam kết mở cửa thị trường nội địa. Điều này đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp trong nước sẽ phải chịu sức ép cạnh tranh gay gắt từ cuộc đổ bộ của các doanh nghiệp FDI, đặc biệt là các hãng logistics toàn cầu với kinh nghiệm tích lũy lâu năm, năng lực tài chính mạnh, công nghệ hiện đại, chất lượng dịch vụ hàng đầu… Trong khi đó, nguồn vốn ít ỏi khiến các doanh nghiệp Việt không thể tạo lập cho mình một hệ thống cơ sở hạ tầng logistics vững mạnh (kho tàng, bến bãi, công nghệ thông tin, phương tiện vận chuyển…) cũng như gặp khó khăn trong việc xây dựng mạng lưới hoạt động ở nước ngoài. Hơn nữa, các doanh nghiệp sản xuất FDI có tính "dân tộc" cao, thường lựa chọn sử dụng dịch vụ vận tải và logistics từ các công ty dịch vụ có vốn từ nước của họ. Trong bối cảnh đó, cơ hội cho các doanh nghiệp logistics Việt Nam có thể giành được những hợp đồng tiềm năng cũng dần bị thu hẹp lại.
Ngoài ra không thể không kể đến thách thức về chất lượng dịch vụ cung ứng khi đa phần các doanh nghiệp logistics Việt Nam chỉ có thể hoạt động trong một phân khúc nhỏ của ngành, giá trị gia tăng thấp như dịch vụ giao nhận hàng hóa, cho thuê kho bãi, làm thủ tục hải quan, gom hàng lẻ...Những dịch vụ mang lại giá trị gia tăng cao, đặc biệt là dịch vụ logistics trọn gói "door to door" (vận chuyển hàng hóa từ tay người giao đến tay người nhận và trọn gói thủ tục hải quan) hầu như chưa được chú trọng phát triển.
Riêng thách thức về ứng dụng công nghệ thông tin và thương mại điện tử cũng gây cản trở không nhỏ cho hoạt động của các doanh nghiệp logistics nội địa. Trong khi đa phần các doanh nghiệp logistics Việt Nam quản lý theo phương thức thủ công, mức độ ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế thì các nhà cung cấp dịch vụ logistics hàng đầu thế giới đang hoạt động tại Việt Nam như APLL, Maesk Logistics… lại sử dụng những ứng dụng công nghệ thông tin chuyên dụng, giúp khách hàng của họ có thể kiểm soát đơn hàng ở bất kỳ thời điểm nào. Mức độ ứng dụng thương mại điện tử (bao gồm cả trao đổi EDI và vận đơn điện tử, chứng từ điện tử…) của các doanh nghiệp Việt Nam yếu và thua kém so với các doanh nghiệp logistics nước ngoài, chưa có khả năng liên kết với các mạng lưới dịch vụ logistics khác. Do vậy, doanh nghiệp logistics Việt Nam chỉ có thể làm các dịch vụ đơn lẻ cho các doanh nghiệp logistics nước ngoài.
Ngoài ra còn phải kể đến những khó khăn, trở ngại mang tính khách quan như: hệ thống cơ sở hạ tầng cho hoạt động logistics tại Việt Nam còn yếu kém và thiếu đồng bộ, dẫn đến chi phí logistics của Việt Nam cao hơn nhiều so với các nước khác; vấn đề liên kết, hợp tác giữa các doanh nghiệp logistics trong nước còn yếu tạo cơ hội cho các doanh nghiệp FDI chiếm lĩnh thị trường; môi trường pháp lý còn nhiều bất cập; cơ chế chính sách quản lý các hoạt động logistics còn chồng chéo và không nhất quán….
Khuyến nghị cho doanh nghiệp
Theo TS.Trần Thăng Long (Trường Đại học Kinh tế Quốc dân), để vượt qua những thách thức xuất phát từ TPP cũng như tận dụng hiệu quả mọi cơ hội có được, các doanh nghiệp logistics trong nước cần nhận diện đúng thực trạng của doanh nghiệp mình để từ đó có hướng phát huy thế mạnh, khắc phục các điểm yếu, từng bước nâng cao năng lực cạnh tranh. Ngoài ra doanh nghiệp cũng cần chủ động liên kết với các doanh nghiệp cùng ngành, tạo ra những liên kết đủ lớn tham gia vào thị trường, hỗ trợ, bổ sung cho nhau, đủ sức thực hiện chuỗi dịch vụ logistics hoàn chỉnh. Đồng thời đẩy mạnh hợp tác với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu để hình thành chuỗi cung ứng, nâng cao chất lượng dịch vụ và hiệu suất hoạt động. “Ngay từ đầu doanh nghiệp logistics cần xác định rõ phân khúc thị trường mình của mình; đồng thời chủ động tham gia làm đại lý hoặc nhà cung cấp dịch vụ vệ tinh, chấp nhận vai trò gia công dịch vụ cho các công ty logistics toàn cầu để thực hiện các công đoạn nội địa. Đây chính là phương thức hữu hiệu nhất giúp các doanh nghiệp logistics Việt Nam từng bước tham gia thị trường, học hỏi kinh nghiệm quản lý và vận hành cũng như công nghệ của các công ty nước ngoài” – ông Long khuyến nghị.
Còn theo TS. Nguyễn Thái Sơn (Trường Đại học Hải Phòng), bên cạnh nỗ lực của doanh nghiệp trong nước, phía các cơ quan quản lý Nhà nước cũng cần quan tâm hoàn thiện công tác quản lý Nhà nước đối với hoạt động logistics. Xây dựng khung pháp lý thống nhất quản lý lĩnh vực này, tránh chồng chéo, gây khó khăn cho hoạt động của doanh nghiệp; thành lập cơ quan quản lý và điều hành logistics quốc gia để thống nhất điều phối hoạt động logistics của Việt Nam, tránh tình trạng mỗi Bộ ngành chỉ phụ trách quản lý một khâu đoạn như hiện nay. Đồng thời chú trọng đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và cung cấp dịch vụ công liên quan tới vận tải, giao nhận; đầu tư hiện đại hoá hệ thống hạ tầng vận tải và logistics…
"Trước sức ép cạnh tranh gay gắt từ các doanh nghiệp FDI trong ngành - những đối thủ hơn hẳn về kinh nghiệm, nguồn lực tài chính, công nghệ thông tin lẫn chất lượng dịch vụ cung ứng đòi hỏi các doanh nghiệp logistics Việt Nam phải không ngừng tự hoàn thiện, tự đổi mới mình; tăng cường liên kết để nâng cao năng lực cạnh tranh, cải tiến về công nghệ và quy trình, chất lượng phục vụ. Mỗi doanh nghiệp ví như một "tế bào" không thể thiếu cấu thành nên ngành logistics Việt Nam; doanh nghiệp có hoạt động khỏe khoắn, mạnh mẽ mới góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động cho toàn ngành" - TS. Nguyễn Thái Sơn nhấn mạnh. Thanh Tân
từ ngày 18 – 19/12/2025
VCCI
English
