Doanh nghiệp dệt may không dễ tận dụng ngay cơ hội từ CPTPP

Ông Trương Văn Cẩm - Phó chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS) nhận định, bên cạnh cơ hội, Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) cũng đặt ra không ít thách thức, đòi hỏi các doanh nghiệp dệt may Việt Nam phải có sự chuẩn bị kỹ lưỡng cũng như chiến lược dài hạn để nâng cao sức cạnh tranh. Hương Ly thực hiện.

CPTPP đã có hiệu lực với Việt Nam, tuy nhiên còn khá sớm để đánh giá tác động của Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới này. Theo ông, các doanh nghiệp dệt may Việt Nam sẽ có cơ hội gì từ CPTPP?

Đối với ngành dệt may, lợi thế nổi bật mà dệt may Việt Nam có được từ CPTPP là mức thuế quan được cắt giảm sâu và nhanh, từ đó gia tăng năng lực cạnh tranh về giá. Hiện nay, mức thuế xuất khẩu hàng dệt may tới các thị trường chưa có FTA đang khá cao (Canada 17%, Peru 17%, Mexico 20 - 35%) . Khi CPTPP có hiệu lực, phần lớn các sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam đáp ứng yêu cầu của quy tắc xuất xứ sẽ được hưởng thuế suất 0%, số còn lại sẽ giảm dần về 0% trong vòng từ 3 - 10 năm và tối đa trong vòng 16 năm (Peru).

Thứ hai là cơ hội mở rộng thị trường, doanh nghiệp dệt may sẽ tiếp cận nhiều thị trường lớn có tiềm năng như những thị trường Úc, Canada, Chile, trong đó nhiều thị trường hiện Việt Nam chưa có FTA như Canada, Mexico và Peru.

Thứ ba, doanh nghiệp dễ dàng tận dụng được nguồn cung nguyên liệu, học hỏi công nghệ sản xuất và trình độ quản lý từ các nước nội khối, kết hợp cùng phát triển.

Thứ tư, quy định về xuất xứ hàng hoá từ sợi trở đi sẽ tăng thu hút đầu tư nước ngoài đầu tư vào những khâu chúng ta đang yếu như dệt, nhuộm hoàn tất. Minh chứng là, ngay vào thời điểm đàm phán cuối của TPP các nhà đầu tư từ Hàn Quốc, Trung Quốc, Đài Loan… đã bắt đầu có xu hướng tăng cường đầu tư vào ngành dệt may. Chỉ tính từ năm 2013 - 2018 tổng vốn đầu tư FDI vào ngành dệt may đã đạt gần 9,5 tỷ USD trong tổng số 17, 5 tỷ USD trong cả giai đoạn 1998 - 2018. Các nhà đầu tư có thể tận dụng ưu đãi thuế suất khi xuất khẩu sản phẩm dệt may vào khối 10 nước còn lại trong CPTPP.

Thứ năm, thay đổi thể chế tạo hiệu ứng và động lực cho doanh nghiệp phát triển. Theo tôi, lợi ích về về môi trường đầu tư, kinh doanh thuận lợi nhiều khi còn lớn hơn những lợi ích về kinh tế như giảm thuế.

Nhiều chuyên gia cho rằng, thách thức lớn nhất từ CPTPP đối với ngành dệt may là quy tắc xuất xứ “từ sợi trở đi”, ông có nhận định gì về vấn đề này?

Yêu cầu khắt khe của CPTPP về “quy tắc xuất xứ” được quy định từ sợi trở đi, chứ không phải là từ vải trở đi như quy định tại EVFTA. Cụ thể, nếu muốn hưởng thuế suất bằng 0% khi xuất khẩu thì các doanh nghiệp cần phải chứng minh được là nguyên vật liệu sản xuất ra sản phẩm xuất khẩu đó hoàn toàn là sản xuất trong nước hoặc là nhập khẩu nguồn nguyên liệu đó từ các nước nội khối tham gia CPTPP.

Mặc dù CPTPP có quy định một số trường hợp ngoại lệ như danh mục nguồn cung thiếu hụt với 187 mặt hàng được phép nhập từ các nước ngoài CPTPP, trong đó 179 mặt hàng được áp dụng vĩnh viễn và 8 mặt hàng được áo dụng trong thời hạn 5 năm. Bên canh đó, cũng có 3 mặt hàng chỉ yêu cầu 1 công đoạn cắt may như vali, túi xách; áo ngực phụ nữ và quần áo trẻ em bằng vải tổng hợp. Tuy nhiên, đây cũng chỉ là giải pháp tạm thời để dệt may Việt Nam từng bước giải quyết nguồn nguyên, phụ liệu đang phụ thuộc chủ yếu vào các nước ngoài CPTPP như Trung Quốc, Đài Loan, Hàn Quốc. Trong đó riêng nhập khẩu vải từ Trung Quốc chiếm trên 50%. Chênh lệch về giá nguyên liệu từ các thị trường này so với các quốc gia trong CPTPP cũng là vấn đề với doanh nghiệp.

Tuy nhiên, theo tôi, việc đáp ứng quy tắc xuất xứ chỉ là một trong những thách thức lớn đối với doanh nghiệp khi tham gia CPTPP. Áp lực cạnh tranh cũng là vấn đề các doanh nghiệp phải quan tâm.

Xin ông phân tích rõ hơn về áp lực cạnh tranh đối với doanh nghiệp dệt may khi tham gia vào CPTPP?

Tôi cho rằng khó khăn mà doanh nghiệp dệt may Việt Nam phải vượt qua khi vào CPTPP cũng không nhỏ. Nội khối các nước CPTPP có nhiều nước mạnh về xuất khẩu dệt may như Mexico, Peru, Malaysia… Các nước này đều đi trước chúng ta, đồng thời tự chủ được nguyên vật liệu đầu vào, trong khi vấn đề nguồn nguyên liệu luôn là điểm yếu của ngành dệt may.

Với tâm thế Việt Nam vừa là đối tác vừa là đối thủ cạnh tranh với các nước trong khối, việc cắt giảm thuế quan sẽ có tác động hai mặt. Hàng hoá từ các nước mạnh về dệt may như Mexico, Peru, Malaysia có thể tràn vào Việt Nam với giá cả cạnh tranh.

Các doanh nghiệp dệt may của Việt Nam hiện nay vẫn sản xuất gia công, may đơn hàng theo mẫu mã và chất liệu đặt hàng của nước ngoài, năng suất lao động còn thấp. Do đó, sức cạnh tranh của các doanh nghiệp trên thị trường quốc tế vẫn còn yếu so với các doanh nghiệp nội khối CPTPP.

Mặt khác, với những điều khoản mang tính mở cửa của CPTPP như giảm thuế quan đối với hàng hóa, mở cửa thị trường dịch vụ, sở hữu trí tuệ, thậm chí cả những vấn đề mới phi truyền thống như lao động, môi trường, mua sắm Chính phủ hay doanh nghiệp nhà nước, các doanh nghiệp cần phải chuẩn bị kỹ lưỡng mới có thể tận dụng cơ hội từ CPTPP.

Theo ông, giải pháp nào để các doanh nghiệp chủ động tận dụng các lợi thế từ CPTPP?

Theo tôi, việc đầu tiên doanh nghiệp cần tìm hiểu những nội dung liên quan tới ngành từ CPTPP về quytắc xuất xứ, thủ tục hải quan, logistic, phòng vệ thương mại… của các nước, chủ động trang bị những kiến thức cần thiết để nâng cao sức cạnh tranh. Bản thân doanh nghiệp phải tự mình vươn lên, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, liên kết với nhau tận dụng những lợi ích mà CPTPP mang lại.

Về lâu dài, các doanh nghiệp cần tăng cường liên kết đầu tư, tạo ra chuỗi cung ứng. Các doanh nghiệp FDI có vốn lớn và trình độ sản xuất hiện đại, có tỷ trọng xuất khẩu chiếm hơn 60% kim ngạch toàn ngành rất cần có sự liên kết phối hợp cùng tham gia vào chuỗi.

Nhà nước nên có hỗ trợ các doanh nghiệp, tạo sân chơi bình đẳng, giảm thiểu thủ tục hành chính và thủ tục xuất nhập khẩu, lao động để tránh được sự lép vế của doanh nghiệp Việt trên chính sân nhà.

Trân trọng cảm ơn ông!