Doanh nghiệp Việt Nam đối mặt với kiện chống bán phá giá

So với các nước trên thế giới, số lượng 42 vụ kiện chống bán phá giá đối với các ngành hàng Việt Nam đã phải đối mặt thì không phải là số lượng lớn, nhưng đối với một nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu như Việt Nam thì đây là nguy cơ báo động.

Qua một năm “kỷ lục”

Có thể nói, năm 2009 là năm “kỷ lục” về các vụ kiện phòng vệ thương mại mà hàng hóa Việt Nam phải đối mặt ở các thị trường xuất khẩu. Đó là kỷ lục về số lượng các vụ kiện; kỷ lục về các thị trường tiến hành kiện và kỷ lục về những điều “lần đầu tiên” xuất hiện trong các vụ kiện này.

Nếu doanh nghiệp Việt Nam chứng minh được vật liệu cho hàng xuất khẩu là từ nhập khẩu thì rất có lợi

Cụ thể, năm 2009, số lượng các vụ kiện chống bán phá giá, chống trợ cấp và tự vệ đối với hàng hóa xuất khẩu Việt Nam với tổng số 7 vụ, bao gồm 5 vụ kiện chống bán phá giá, 1 vụ kiện chống trợ cấp và 1 vụ kiện tự vệ ở 5 thị trường (Hoa Kỳ, Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ, Canada, Brazil). Đó là chưa kể đến các điều tra tiếp theo của các vụ kiện đã xảy ra trong các năm trước (rà soát hành chính vụ tôm Hoa Kỳ, rà soát vụ cá tra-basa Hoa Kỳ, rà soát cuối kỳ vụ giầy mũ da EU…).

Ngoài ra, trong năm 2009, một số ngành khác cũng được đặt trong tình trạng “báo động” về nguy cơ kiện phòng vệ thương mại như thủy sản, gốm sứ… May mắn là các nguy cơ đó không thành hiện thực trong năm 2009 nhưng không có gì đảm bảo rằng trong những năm sắp tới Việt Nam sẽ còn tiếp tục được may mắn như vậy.

Các mặt hàng thường bị kiện bán phá giá nhất hiện nay là dệt may và da giầy; hóa chất, kim loại và sản phẩm từ kim loại; máy móc, thiết bị cơ khí, thiết bị điện; nhựa, cao su; bột giấy, giấy; nông sản, thực phẩm; đá, nhựa và sản phẩm từ đá, nhựa.

Tại buổi toạ đàm “Các vụ kiện chống bán phá giá, chống trợ cấp liên quan đến xuất khẩu Việt Nam. Những diễn tiến mới – Tác động và ảnh hưởng – Giải pháp đối phó” do Hội đồng Tư vấn về phòng vệ thương mại (TRC) của VCCI và công ty luật Hoa Kỳ Squire Sanders phối hợp tổ chức vừa qua tại Hà Nội, ông Trần Hữu Huỳnh, Trưởng ban Pháp chế VCCI cho biết, năm 2010 sau một thời gian dài suy giảm, kinh tế thế giới đang có dấu hiệu hồi phục, điều này sẽ mang lại nhiều thuận lợi cho các mặt hàng xuất khẩu Việt Nam.

Tuy nhiên, ông Huỳnh cũng khẳng định, thách thức đặt ra với các doanh nghiệp xuất khẩu hiện nay chính là phải vượt qua được các rào cản thương mại ở các thị trường nhập khẩu hàng Việt Nam, đặc biệt là các vụ kiện chống bán phá giá và chống trợ cấp. Đáng chú ý, tại 2 thị trường xuất khẩu trọng điểm của Việt Nam là Mỹ và EU, trong khi những vụ kiện chống bán phá giá, chống trợ cấp trước đây chưa có dấu hiệu kết thúc thì hiện nay đã xuất hiện nhiều cảnh báo về các nguy cơ, diễn biến mới có ảnh hưởng đến xuất khẩu Việt Nam

Theo TS Peter John Koenig, thành viên tổ tư vấn của Quốc hội Mỹ, trong năm tiếp theo, những mặt hàng như dệt may, thủ công mỹ nghệ, thép, đinh, ốc vít… là những nhóm mặt hàng có nguy cơ liệt vào danh sách bán phá giá cao nhất. Đặc biệt là đồ gỗ, các nhà sản xuất ở Mỹ đang rất “căng” vì nhiều ý kiến cho rằng Trung Quốc không phải nhà xuất khẩu lớn nhất mà có thể là Việt Nam. Ngoài ra, một số mặt hàng mới (mặc dù có kim ngạch xuất khẩu nhỏ) như hóa chất, sản phẩm cơ khí, điện, nhựa... cũng có thể bị điều tra.

Các doanh nghiệp Việt Nam cần lưu ý

TS Peter John Koenig cho biết, 2009 là năm kỷ lục về các vụ kiện trợ cấp không chỉ với Việt Nam mà với nhiều nước khác của Mỹ. Sau khi nền kinh tế hồi phục thì số vụ kiện chắc sẽ tăng lên vì các doanh nghiệp có nhiều tiền cho kiện tụng. Thực tế phía Mỹ sẽ rất khó chứng minh những trợ cấp chung cho rất nhiều mặt hàng khác nhau. Nếu bị kiện thì phía Việt Nam nên chứng minh việc trợ cấp không nhằm vào một thị trường cụ thể.

“Cần chuẩn bị trước để có thể chứng minh được biên độ phá giá hoặc trợ cấp thấp vì mức thuế chống trợ cấp, phá giá sẽ tính trên biên độ này. Nếu doanh nghiệp Việt Nam chứng minh được vật liệu cho hàng xuất khẩu là từ nhập khẩu thì rất có lợi”, ông Peter nói. Ông Peter cũng cho ví dụ, khi bị kiện bán phá giá các mặt hàng gỗ, Trung Quốc đã khéo léo chứng minh được hơn 30% nguyên liệu của họ là nhập khẩu, khi đó biên độ bị áp thuế chống bán phá giá khá thấp, chỉ 7-8%. Các nhà sản xuất Hoa Kỳ vì thế mất động cơ khởi kiện các nhà sản xuất nước ngoài tiếp theo.

TS. Nguyễn Thị Thu Trang, Hội đồng tư vấn về các biện pháp phòng vệ thương mại (TRC) VCCI dự báo, các vụ kiện phòng vệ thương mại có thể tăng lên trong tương lai. Do đó, từ thực tiễn và kinh nghiệm của Việt Nam trong việc đối phó với các vụ kiện từ EU và Hoa Kỳ, doanh nghiệp Việt Nam cần rút ra những bài học quý báu trong việc phòng ngừa rủi ro trong cả 3 giai đoạn: trước khi bị kiện, trong vụ kiện và sau khi bị áp thuế bán phá giá.

Những biệp pháp mà các doanh nghiệp Việt Nam cần quan tâm khi đối mặt với các vụ kiện chống bán phá giá, chống trợ cấp và tự vệ là phải giám sát và cảnh báo xuất khẩu đối với những mặt hàng xuất khẩu tăng trưởng quá nhanh tại một thị trường, hoàn thiện chế độ hạch toán kế toán và sổ sách tài liệu của doanh nghiệp, tích cực hợp tác và tuân thủ thời gian quy định trong từng giai đoạn điều tra, tăng cường vai trò định hướng và điều tiết xuất khẩu của Nhà nước, đặc biệt, cần tập hợp lực lượng, liên kết trong nội tại doanh nghiệp, Hiệp hội doanh nghiệp…

Quynh Chi