Phát triển nông nghiệp bền vững vì lợi ích chung của hai quốc gia

Những năm qua, quan hệ hợp tác giữa Việt Nam - Nhật Bản không ngừng được đẩy mạnh và phát triển trên tất cả các lĩnh vực, đặc biệt là nông nghiệp. Hợp tác nông nghiệp giữa hai nước đã đi vào chiều sâu và đang đóng góp tích cực cho sự phát triển kinh tế của cả hai nước. Việt Nam là quốc gia đang phát triển và nông nghiệp vẫn là ngành giữ vai trò quan trọng trong nền kinh tế. Để giúp độc giả có cái nhìn tổng thể hơn về hợp tác Việt Nam - Nhật Bản trong lĩnh vực nông nghiệp, phóng viên đã có cuộc trao đổi với ông Trần Thanh Nam, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

Ông đánh giá thế nào về quan hệ hợp tác Việt Nam – Nhật Bản trong lĩnh vực nông nghiệp và kỳ vọng trong tương lai?

Nền nông nghiệp hai nước Việt Nam và Nhật Bản có nhiều xuất phát điểm tương đồng như: Văn minh lúa nước, phần lớn dân số làm nông nghiệp, hay đặc điểm ruộng đất manh mún. Nông nghiệp là lĩnh vực cả hai bên đều có nhu cầu và tiềm năng phát triển, tạo điều kiện chuyển giao công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao để phát triển bền vững.

Nhật Bản là quốc gia có nền nông nghiệp hiện đại và nhiều tiềm năng trong thúc đẩy thương mại hai chiều về nông sản; thúc đẩy đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI). Trong sự phát triển của nền nông nghiệp Việt Nam nhận được sự giúp đỡ rất lớn của Nhật Bản:  Giai đoạn hợp tác đầu tiên từ 2015 - 2019, Việt Nam đã tiếp nhận và thụ hưởng 10 dự án vốn ODA không hoàn lại và dự án vốn vay của Nhật Bản với số vốn 750 triệu USD, bao gồm 05 dự án vốn vay và 05 dự án hỗ trợ kỹ thuật, triển khai ở nhiều tiểu lĩnh vực, phân ngành, đóng góp quan trọng cho sự phát triển của ngành. Hai bên đã thúc đẩy trao đổi nông sản, với tốc độ xuất khẩu từ Việt Nam sang Nhật Bản tăng từ 10- 12%/năm, cụ thể trong năm 2019 là 3,5 tỷ USD.

Năm 2023 Việt Nam – Nhật Bản tiếp tục triển khai “Tầm nhìn Trung và Dài hạn hợp tác về nông nghiệp Việt Nam - Nhật Bản giai đoạn 2 giai đoạn 2020 - 2024”, với các nội dung: Hoàn thiện cơ sở hạ tầng nông nghiệp: Các công trình thuỷ lợi, hạ tầng hỗ trợ chuỗi giá trị nông nghiệp; hỗ trợ bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu; thúc đẩy đầu tư của doanh nghiệp tư nhân, ứng dụng công nghệ tiên tiến, nâng cao năng lực quản trị chuỗi giá trị nông nghiệp. Hai nước chú trọng hợp tác về nông nghiệp công nghệ cao (CNC), bán lẻ,tu nghiệp sinh... Việt Nam cũng mong muốn học tập kinh nghiệm của Nhật Bản trong tổ chức các liên đoàn hợp tác xã nông nghiệp.

Chính phủ Việt Nam luôn luôn đồng hành và kiến tạo cho doanh nghiệp phát triển, mong muốn thu hút và hợp tác với các doanh nghiệp đầu tư, ứng dụng CNC cho sản xuất nông nghiệp, chế biến, bảo quản, phân phối nông sản, thực phẩm. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn kỳ vọng các trong thời gian tới các doanh nghiệp Nhật Bản sẽ tạo ra các đối tác liên doanh, liên kết chặt chẽ và tin cậy với các doanh nghiệp và nông dân Việt Nam. Sản phẩm của sự hợp tác giữa hai bên không chỉ là hiệu quả kinh tế, mà quan trọng hơn là các giá trị về tình hữu nghị, sự chia sẻ về công nghệ, sự giao thoa về văn hóa giữa hai nước

Ngoài ra hai bên đã lên Kế hoạch hành động cụ thể để xây dựng và triển khai Tầm nhìn hợp tác nông nghiệp giai đoạn tiếp theo 2025 - 2028, trong đó đặc biệt quan tâm để đào tạo nghề cho nông dân và phát triển mô hình Trường cấp 3 Nông nghiệp của Nhật Bản tại Việt Nam.

Việt Nam và Nhật Bản đều gia nhập các hiệp định thương mại tự do song phương và đa phương, điều này đã giúp thu hút các doanh nghiệp Nhật Bản đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp, đặc biệt là nông nghiệp CNC. Theo ông, hai nước cần làm gì để thúc đẩy hơn nữa hợp tác trong các lĩnh vực này?

Nhật Bản từ lâu được biết đến là đất nước có ngành Nông nghiệp hiện đại và phát triển đứng đầu thế giới. Đặc điểm nổi bật trong nông nghiệp Nhật Bản là tất cả đều áp dụng các trang thiết bị hiện đại nhằm tự động hóa tối đa trong tất cả các khâu từ gieo trồng đến chăm sóc và thu hoạch. Vai trò của người nông dân chỉ là đầu tư cho các thiết bị máy móc cần thiết để thực hiện các thao tác nông nghiệp. Nông nghiệp CNC của Nhật Bản là ngành đang được nhiều nước trên thế giới học hỏi, đặc biệt trong bối cảnh diện tích đất trồng đang ngày càng bị thu hẹp và vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm đang trở nên nhức nhối trên toàn thế giới.

Để thúc đẩy hợp tác trong lĩnh vực nông nghiệp CNC cần rút ngắn thời hạn cấp phép, đẩy nhanh tiến độ thực hiện dịch vụ công trực tuyến, trích đầu tư kinh phí để ưu tiên phát triển nông nghiệp CNC cũng như thực hiện các chính sách kêu gọi vốn từ các cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp,… làm nổi bật lợi thế cũng như tiềm năng to lớn của việc đầu tư vào nông nghiệp CNC tại Việt Nam, thường xuyên tổ chức các buổi họp mặt, thảo luận trực tiếp, triển lãm sản phẩm,… giữa doanh nghiệp hai quốc gia nhằm đưa ra các chính sách tháo gỡ kịp thời, tạo điều kiện pháp lý thuận lợi để hỗ trợ các doanh nghiệp Nhật Bản khi họ muốn đầu tư vào Việt Nam, tăng cường hợp tác giữa các trường đại học, các viện nghiên cứu trong lĩnh vực nông nghiệp, chuyển giao các thành tựu khoa học công nghệ, các ứng dụng trong ứng phó với thiên tai và biến đổi khí hậu;… trích ngân sách thành lập và duy trì các quỹ học bổng để thu hút và hỗ trợ cũng như phát triển nhân lực trình độ cao trong lĩnh vực này.

Ông Trần Thanh Nam, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cùng ông Sugano Yuichi, Trưởng Đại diện Văn phòng JICA Việt Nam ký kết và trao đổi biên bản thảo luận Dự án hợp tác kỹ thuật “Tăng cường năng lực kiểm nghiệm, kiểm chứng và tư vấn chất lượng an toàn thực phẩm góp phần phát triển nông nghiệp bền vững”, ngày 20/7/2023

Nhật Bản đã tích cực hỗ trợ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam trong đào tạo nguồn nhân lực nông nghiệp chất lượng cao. Ông có chia sẻ và mong muốn gì về những dự án hợp tác nông nghiệp Việt Nam - Nhật Bản?

Trong tháng 7/2023, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn dự kiến tổ chức Lễ bàn giao thiết bị và khai trương phòng kiểm nghiệm, kiểm chứng và tư vấn chất lượng an toàn thực phẩm (RETAQ). Đây là dự án do Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản ( JICA) viện trợ không hoàn lại trị giá lên tới 1,204 tỷ Yên (hơn 11 nghìn USD) nhằm bảo đảm an toàn thực phẩm nông, lâm, thủy sản tại Việt Nam và tăng cường việc thực hiện Hiệp định về áp dụng các biện pháp vệ sinh an toàn thực phẩm và kiểm dịch động thực vật (SPS) của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Các dự án đang thực hiện như: Dự án Tăng cường chuỗi giá trị cây trồng an toàn ở miền Bắc Việt Nam, hỗ trợ các trung tâm đổi mới sáng tạo xanh trong nông nghiệp và thực phẩm - GIC”, đào tạo chuyển giao công nghệ, khởi nghiệp sáng tạo ở khu vực nông thôn và phía Nam Việt Nam Hỗ trợ các địa phương có vùng biển, rừng xây dựng Trung tâm Bảo tồn Sinh học Rừng và Biển tại Việt Nam và các Trung tâm bảo tồn sinh học tại Phú Quốc (Kiên Giang), hỗ trợ kỹ thuật trong công tác bảo tồn đa dạng sinh học nói chung tại Việt Nam,... Tới đây Bộ sẽ trình Chính phủ phê duyệt Đề án "Phát triển hệ thống Logistics nâng cao chất lượng, sức cạnh tranh nông sản Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2050", Đề án này nhận được sự hỗ trợ từ JICA thông qua hỗ trợ kêu gọi sự tham gia của các doanh nghiệp, tập đoàn tư nhân cấp vùng nguyên liệu, cấp thành phố và cảng biển lớn tham gia đầu tư vào dự án,…Bên cạnh đó đã có rất nhiều các doanh nghiệp Nhật Bản ký kết với doanh nghiệp Việt Nam ở nhiều lĩnh vực như công nghiệp chế biến, chế biến lương thực thực phẩm, công nghệ số,...

Nhờ có ưu thế về công nghiệp, tiếp cận thị trường và tận dụng ưu đãi thuế quan, nguồn lực tài nguyên, lao động dồi dào, Việt Nam sẽ thu hút các  doanh nghiệp Nhật Bản  đầu tư vào nông nghiệp, như các ngành công nghiệp sản xuất vật tư đầu vào (máy móc, phân bón), công nghiệp phụ trợ (thiết bị bảo quản, bao bì), chế biến sâu, chế biến phụ phẩm nông nghiệp,…

Tuy vậy các nội dung hợp tác mới chỉ dừng lại ở quy mô doanh nghiệp, dựa trên nỗ lực của từng doanh nghiệp đơn lẻ, chưa có sự tham gia, vào cuộc mạnh mẽ ở cấp Chính phủ. Tôi mong rằng JICA và các tổ chức, doanh nghiệp Nhật Bản cùng đồng hành và triển khai các chương trình, dự án cụ thể nhằm hỗ trợ doanh nghiệp nông nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực quản trị, trình độ kỹ thuật và tái cấu trúc sản xuất dựa trên chuyển đổi số, phát triển nguồn nhân lực nông nghiệp chất lượng cao, đồng thời tăng cường hơn nữa sự kết nối giữa các doanh nghiệp Nhật Bản với doanh nghiệp Việt Nam, góp phần nâng cao tỷ lệ nội địa hóa và năng lực cạnh tranh nông nghiệp, giúp các doanh nghiệp Việt Nam tham gia ngày càng sâu hơn vào chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu.

Trân trọng cảm ơn ông!

Nguồn: Vietnam Business Forum