Thành tựu hợp tác khoa học và công nghệ Việt Nam - Nhật Bản

Năm mươi năm qua, quan hệ hợp tác Việt Nam - Nhật Bản được trải rộng trên nhiều lĩnh vực và không ngừng phát triển, ngày càng đi vào chiều sâu, thực chất. Bên cạnh sự phát triển các lĩnh vực kinh tế, thương mại, quan hệ hợp tác trong lĩnh vực khoa học và công nghệ (KH&CN) giữa hai nước đang có những khởi sắc đáng kể. Đặc biệt, kể từ khi Hiệp định Chính phủ về hợp tác khoa học công nghệ giữa Việt Nam và Nhật Bản được ký vào ngày 21/8/2006, quan hệ hợp tác trong lĩnh vực này giữa hai nước đã đạt những bước tiến quan trọng.

Bí thư Thành ủy Hà Nội Đinh Tiến Dũng, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt khảo sát tại Khu Công nghệ cao Hòa Lạc

Khu công nghệ cao Hòa Lạc - dự án trọng điểm do Nhật Bản hỗ trợ Việt Nam

Điển hình của sự hợp tác KH&CN giữa Việt Nam và Nhật Bản là dự án phát triển Khu công nghệ cao Hòa Lạc. Đây là dự án trọng điểm quy mô lớn được Chính phủ Nhật Bản cam kết hỗ trợ Việt Nam. Nhật Bản đã hỗ trợ Việt Nam lập quy hoạch và cập nhật, điều chỉnh quy hoạch chung Khu công nghệ cao Hòa Lạc; phát triển cơ sở hạ tầng Khu công nghệ cao bằng nguồn vốn ODA của Chính phủ Nhật Bản với số vốn vay khoảng trên 28 tỷ Yên; nghiên cứu đánh giá xây dựng đề án ý tưởng đô thị sinh thái/cộng đồng thông minh trong Khu công nghệ cao (thực hiện tháng 3/2012); đào tạo, sát hạch công nghệ thông tin theo chuẩn kỹ năng của Nhật Bản tại Việt Nam và đào tạo đội ngũ xúc tiến đầu tư của Khu công nghệ cao; xúc tiến đầu tư từ các nhà đầu tư Nhật Bản đầu tư vào Khu công nghệ cao.

Khu công nghệ cao Hòa Lạc được Thủ tướng thành lập tại Quyết định năm 1998 và được định hướng phát triển trở thành thành phố khoa học, đứng đầu trong lĩnh vực nghiên cứu, sản xuất những sản phẩm khoa học của cả nước; trung tâm nghiên cứu phát triển và ứng dụng công nghệ cao cấp quốc gia; nơi ươm tạo doanh nghiệp công nghệ cao; đào tạo nguồn nhân lực, phát triển sản xuất, cung ứng dịch vụ và kinh doanh sản phẩm công nghệ cao.

Khu công nghệ có diện tích theo quy hoạch là 1.586ha, nằm trên hai huyện Thạch Thất, Quốc Oai với 8 khu chức năng và các khu vực phụ trợ như hồ, vùng đệm, cây xanh. Quy mô dân số theo dự báo đến năm 2030 là 229.000, trong đó dân số thường trú khoảng 99.300. Đến tháng 5/2023, tổng diện tích đã giải phóng mặt bằng là 1.410ha.

Sau 25 năm kể từ khi Thủ tướng ký quyết định thành lập, Khu công nghệ cao Hòa Lạc đã đạt được một số thành tựu như thu hút được 101 dự án đầu tư với tổng vốn đăng ký khoảng 97.000 tỷ đồng. Bốn trường đại học lớn đã đầu tư, tạo nguồn nhân lực công nghệ cao.

Một số cơ sở nghiên cứu khoa học - công nghệ đã hình thành như: Trung tâm Vũ trụ Việt Nam, Trạm điều khiển Vệ tinh nhỏ của Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam; Trung tâm Nghiên cứu phát triển ứng dụng và Chuyển giao công nghệ của Viện Ứng dụng Công nghệ, Bộ KH&CN, Trung tâm Nghiên cứu chuyển giao và Giám định công nghệ của TP.Hà Nội,...

Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam và Đại học Osaka Nhật Bản ký kết hợp tác phát triển nguồn nhân lực khoa học công nghệ chất lượng cao

Rộng cửa cho hàng nông sản hai nước

Việt Nam và Nhật Bản đã nỗ lực thúc đẩy hợp tác trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ nhằm nâng cao thương hiệu, tạo tiền đề cho các sản phẩm của hai nước tiếp cận thị trường của nhau cũng như hỗ trợ tích cực cho sự phát triển của hệ thống sở hữu trí tuệ Việt Nam.

Đáng chú ý, Cục Sở hữu trí tuệ đang tiếp tục triển khai Bản ghi nhớ hợp tác sở hữu công nghiệp về chỉ dẫn địa lý ký tháng 6/2017 với Cục Công nghiệp thực phẩm (FIAB), Bộ Nông, lâm, ngư nghiệp Nhật Bản. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng, có thể coi là mở đường cho việc thúc đẩy bảo hộ chỉ dẫn địa lý cho các nông sản của Việt Nam tại thị trường khó tính này.

Đến nay, Cục Sở hữu trí tuệ đã cấp chứng nhận chỉ dẫn địa lý cho thịt bò lông đen Kagoshima và quả hồng khô Ichida cho Nhật Bản. Bộ Nông, lâm, ngư nghiệp Nhật Bản cũng đã chính thức cấp chứng nhận chỉ dẫn địa lý cho vải thiều Lục Ngạn và thanh long Bình Thuận. Việc nông sản Việt Nam được cấp bảo hộ chỉ dẫn địa lý tại Nhật Bản có ý nghĩa như một “giấy thông hành” quan trọng, làm giá trị gia tăng của sản phẩm cao hơn, cơ hội được người tiêu dùng tin tưởng và lựa chọn cũng đến gần hơn.

Đặc biệt, dự án hợp tác kỹ thuật “Nâng cao năng lực xử lý đơn sở hữu công nghiệp tại Cục Sở hữu trí tuệ” - dự án hợp tác giữa Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam và Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) sau 2 năm triển khai cũng đã hỗ trợ sửa đổi, bổ sung quy chế thẩm định sáng chế và xây dựng các tài liệu về quản lý chất lượng cho hoạt động thẩm định sáng chế. Những kết quả này góp phần nâng cao chất lượng thẩm định sáng chế của Cục Sở hữu trí tuệ.

Bên cạnh đó, Dự án còn triển khai đào tạo các thẩm định viên sáng chế cũng như một số đối tượng liên quan trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ tại Việt Nam, góp phần nâng cao năng lực cho cộng đồng SHTT Việt Nam.

Những kết quả này được kỳ vọng sẽ không chỉ mang lại lợi ích cho Việt Nam mà còn cho các công ty nước ngoài, trong đó có các công ty Nhật Bản đang cân nhắc đầu tư vào Việt Nam.

Bước tiến của ngành công nghệ vũ trụ Việt Nam

Trong những năm qua, các dự án hợp tác về công nghệ vũ trụ đã được triển khai, đóng góp vào việc nâng cao năng lực và tiềm lực KH&CN của Việt Nam.

Ông Phạm Anh Tuấn, Tổng giám đốc Trung tâm Vũ trụ Việt Nam (VNSC) cho biết, thời gian qua VNSC đã phối hợp với nhóm tư vấn của Nhật Bản, các bộ, ngành, các trường đại học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp để khảo sát về nhu cầu dữ liệu ảnh vệ tinh, năng lực khai thác dữ liệu vệ tinh cũng như khả năng, nhu cầu tham gia vào quá trình phát triển vệ tinh tại Việt Nam.

Chính phủ Nhật Bản đã hỗ trợ nguồn vốn ODA cho Việt Nam nhằm phát triển hệ thống công nghệ vũ trụ, đặc biệt là dự án 26,2 tỷ Yên nhằm xây dựng Trung tâm Vũ trụ Việt Nam trên diện tích hơn 9ha. Đây là một trong những dự án lớn về KH&CN của Việt Nam trong hơn 30 năm qua, không chỉ khởi đầu cho bước tiến mới trong lịch sử ngành công nghệ vũ trụ Việt Nam mà còn khởi đầu cho hợp tác chiến lược Việt Nam và Nhật Bản trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ.

Nhờ dự án này, Việt Nam tự nghiên cứu và chế tạo vệ tinh nhỏ quan sát Trái đất. Với nguồn ảnh viễn thám chụp từ vệ tinh radar cảm biến và từ các vệ tinh quan sát Trái đất khác, Việt Nam có những cơ sở cụ thể góp phần quan trọng vào hoạt động quản lý tài nguyên thiên nhiên, phòng chống giảm nhẹ thiên tai và biến đổi khí hậu; phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm an ninh quốc gia,… Dự kiến, dự án Trung tâm Vũ trụ Việt Nam sẽ hoàn thành toàn bộ và phóng vệ tinh quan sát trái đất LOTUSat-1, vệ tinh công nghệ radar đầu tiên của Việt Nam vào cuối năm 2023.

Ngoài ra, Cơ quan Vũ trụ Nhật Bản (JAXA) cũng hợp tác với Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam phóng thành công 3 vệ tinh của Việt Nam lên quỹ đạo, cấp ảnh vệ tinh của Nhật Bản cho Việt Nam khi có bão lũ hay cháy rừng ở Việt Nam và đào tạo cán bộ trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ.

Giang Tú (Vietnam Business Forum)