Nhắc đến nghề truyền thống ướp trà sen không thể không nói tới phường Quảng An. Trải qua thời gian, ngày nay trà sen đã đem đến niềm tự hào cho người dân nơi đây. Không phải ngẫu nhiên, trà sen Tây Hồ được mệnh danh là “thiên cổ đệ nhất trà”, trà ướp hương sen Tây Hồ là một thức uống tao nhã trong văn hóa của người Hà Nội. Thức uống này có hương vị thanh tao, không quá nồng nàn mà vô cùng thơm mát và dễ chịu. Hương vị của trà sen Hồ Tây là sự hòa quyện từ vị đậm đà của lá chè ướp cùng gạo sen Bách Diệp thơm ngát. Không chỉ là thức uống đơn thuần trà sen Tây Hồ còn mang đậm nét văn hóa, tinh tế của người Hà thành, là món quà quý cho những người đi xa nhớ về miền đất kinh kỳ.

Tuy nhiên dưới sự cạnh tranh của thị trường, với phương pháp làm thủ công, nhiều áp lực, số hộ theo nghề ướp trà sen chỉ còn rất ít.Từ cuối tháng 5 đến khoảng đầu tháng 9 hằng năm, nhiều nhà làm trà truyền thống lại tất bật trong từng công đoạn để làm trà sen. Công việc ướp trà sen đòi hỏi sự cầu kỳ, người thợ phải đặt hết tâm huyết và tình cảm vào từng hạt gạo sen, búp trà. Từng bông hoa được hái mang về tách lấy gạo – thứ được ví như túi hương của bông sen rồi mới đem ướp. Việc lấy gạo sen đòi hỏi cao ở người thợ sự cẩn thận, tỉ mỉ, làm sao để gạo sen vẫn giữ nguyên được hương vị cũng như không bị nát thì không phải ai cũng có thể làm được. Dưới bàn tay khéo léo của những người thợ làm nghề, cánh hoa, nhụy hoa và gạo sen được tách rời.

Cô Bích Trà, phường Xuân La, Tây Hồ chia sẻ: “Để thu được 100g gạo sen sẽ cần khoảng 900 – 1000 bông hoa. Việc tách gạo sen là công đoạn khó nhất đòi hỏi phải nhanh tay, khéo léo để gạo sen trắng, không nát và lưu giữ được mùi hương.”

Gạo sen và nhụy sen sau khi được ủ đủ lâu và sấy khô sẽ được bỏ vào bông sen cùng với trà Tân Cương cánh nhỏ, thẩm hương vừa độ, sau đó dùng lá sen bọc chặt bên ngoài. Bông sen sau khi bọc chè sẽ được cắm một đêm để hương sen thấm đều vào chè, từng vốc chè sực mùi thơm hòa quyện với sen.

Theo chia sẻ của nghệ nhân Lưu Thị Hiền, nghề làm trà sen vốn nhiều vất vả, thức khuya, dậy sớm, phải nâng giấc cho từng mẻ trà sấy bằng phương pháp thủ công, những ngày nắng nóng, ít người chịu được sức nóng trong lò sấy than củi để sấy trà, bởi vậy nhiều hộ đã bỏ nghề. Nếu không tâm huyết thì không thể theo đuổi được nghề này. Biết nghề nhiều vất vả nhưng bà Hiền vẫn muốn giữ nghề của gia đình, hiện tại, bà Hiền đã truyền bí quyết làm trà cho các con tiếp tục gìn giữ nghề.

Vợ chồng bà Lưu Thị Hiền tách cánh hoa để thu hoạch gạo sen ướp trà

Gia đình nghệ nhân Lưu Thị Hiền có nhiều đời làm nghề ướp trà sen. Hàng ngày, cả gia đình đều cùng nhau ướp trà sen. Đặc biệt, trà phải được sấy theo cách truyền thống bằng than hoa để cho ra hương thơm đặc trưng. Càng ướp nhiều lần thì hương sen càng quyện, trà càng thơm lâu. Để ướp được 1kg trà sen phải cần đến 1.500 bông hoa sen, mà hoa sen dùng để ướp trà là loại Sen Bách Diệp trồng tại Hồ Tây - loại hoa có 100 cánh vừa được sắc, vừa được hương bởi có nhiều gạo sen, cộng với loại trà ngon, sạch, phải qua đủ 21 ngày với 7 lần vào hương gạo sen và 7 lần sấy mới có được trà sen tuyệt hảo. Thương hiệu trà sen Hiền Xiêm của gia đình nghệ nhân Lưu Thị Hiền là đại diện duy nhất đạt chứng nhận OCOP 4 sao trong kỳ đánh giá sản phẩm OCOP năm 2023. Sản phẩm Trà sen Hiền Xiêm đã được lựa chọn, cho phép phục vụ tại nhiều sự kiện quan trọng của đất nước.

Nhiều năm qua, bà con làm nghề ướp trà sen tại quận Tây Hồ luôn được các cấp lãnh đạo quan tâm, tạo điều kiện để gìn giữ làng nghề, được tham gia các sự kiện lớn, các hội chợ kết nối giao thương với các quận, huyện, tỉnh thành trên cả nước.

Phải đối mặt với nhiều thách thức, nghề ướp trà sen Tây Hồ truyền thống đang gặp nhiều khó khăn bởi hoa sen Bách Diệp ngày một ít, chi phí cũng ngày càng đắt đỏ. Ông Trần Gia Hùng, Trưởng Phòng Kinh tế quận Tây Hồ cho biết: Trước thực tế diện tích trồng sen đang bị thu hẹp, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Nội, UBND quận Tây Hồ triển khai thực hiện đề án khôi phục, phát triển trồng cây sen trên một số hồ nhỏ khu vực xung quanh hồ Tây với giống sen Bách Diệp với diện tích 7,5 ha. Đồng thời tiếp tục quan tâm, hỗ trợ bà con làm nghề về giống cây, kỹ thuật và được phổ biến những kinh nghiệm, những công nghệ mới tiên tiến trong việc chăm sóc cây sen - nguồn nguyên liệu chính để sản xuất trà sen.

Du khách tham gia chế biến trà sen 

Theo ông Hùng, đến thời điểm hiện tại, quận Tây Hồ có trên 200 hộ gia đình sản xuất trà sen truyền thống, có 40 sản phẩm OCOP đạt 3 sao, trong đó có 1 sản phẩm 4 sao là sen trà Hiền Xiêm của hộ kinh doanh Lưu Thị Hiền. Thời gian tới, quận tiếp tục phát triển sản phẩm OCOP đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế và du lịch làng nghề trên địa bàn; đồng thời, giữ gìn, lan tỏa thương hiệu sản phẩm.

Nguồn: Vietnam Business Forum

Trang thông tin có sự phối hợp của Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới thành phố Hà Nội