Hành trình Net Zero của doanh nghiệp Việt Nam

Đã có khoảng 145 quốc gia tuyên bố hưởng ứng mục tiêu chung Net Zero. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu thế đó và cam kết tham gia, hướng tới mục tiêu Net Zero vào năm 2050. Các doanh nghiệp Việt Nam cũng đang nỗ lực chung tay vì một hành tinh xanh bền vững.

Nguy cơ lớn phải đối mặt

Việt Nam là 1 trong 5 quốc gia bị ảnh bởi biến đổi khí hậu cao nhất. Theo  báo cáo “Hoạch định lộ trình hoàn thành mục tiêu phát thải Net zero cho Việt Nam” (Charting a path for Vietnam to achieve its Net-zero goals) của McKinsey - công ty tư vấn chiến lược của Hoa Kỳ, Việt Nam phải đối mặt với hai thách thức lớn. Đó là những rủi ro vật lý do biến đổi khí hậu tạo ra, có thể gây tác động to lớn đối với khu vực đô thị. Ví dụ kịch bản mực nước biển dâng lên 1,8 mét có thể nhấn chìm 66% diện tích TP. Hồ Chí Minh, tạo ra nguy cơ mất điện và đóng cửa các tuyến đường giao thông.

Bên cạnh đó, Việt Nam có tỷ trọng GDP cao từ các lĩnh vực có hàm lượng carbon cao và phần lớn nguồn vốn của nước này gắn liền với năng lượng dựa trên nhiên liệu hóa thạch. Vì vậy, Việt Nam đã gặp khó khăn trong việc thu hút nguồn tài chính cho các nhà máy nhiệt điện đốt than theo quy hoạch. Do đó, việc giảm thải là cần thiết đối với Việt Nam để giảm thiểu rủi ro vật chất và kinh tế.

Lượng phát thải của Việt Nam có thể tăng gần gấp 4 lần vào năm 2050, nếu các ngành công nghiệp trong nước tiếp tục tăng trưởng với tốc độ dự kiến mà không thay đổi công nghệ, thay đổi cơ sở công nghiệp và thực hiện thành công các thay đổi chính sách. Cũng như nhiều nước khác khu vực Đông Nam Á (ASEAN), phát thải của Việt Nam đến từ các hệ thống năng lượng và sử dụng đất. Khoảng 30% tổng phát thải khí nhà kính là từ ngành điện, 30% từ công nghiệp và 10% từ hoạt động giao thông vận tải.

Tại Hội nghị về Biến đổi khí hậu COP26 năm 2021, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã công bố cam kết dần loại bỏ nhiệt điện than đến năm 2040 và đạt phát thải cacbon ròng bằng 0 vào năm 2050.

Gần đây nhất, trong Chiến lược quốc gia về Biến đổi khí hậu, Việt Nam đã tuyên bố mục tiêu đến năm 2030 sẽ cắt giảm phát thải 43,5% với các hỗ trợ thiết thực và hiệu quả từ quốc tế, đặt mục tiêu phát thải theo từng ngành đến năm 2030 và 2050, cũng như một số đề xuất định tính nhằm đạt được những mục tiêu này.

Với việc phê duyệt Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu, Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, Chính phủ Việt Nam thể hiện quyết tâm và khát vọng phát triển đất nước hùng cường, thịnh vượng và bền vững. Là nước đang phát triển, Việt Nam đã mạnh dạn đưa ra những cam kết mạnh mẽ về phát triển bền vững với quan điểm xuyên suốt là “không chấp nhận phương thức tăng trưởng bằng mọi giá”.

Trong hơn 1 năm vừa qua, Việt Nam đã quan tâm tới việc hoàn thiện các cơ chế chính sách – một trong bước đầu tiên quan trọng nhất trong việc triển khai cam kết, ban hành các nghị định, quyết định của Thủ tướng Chính phủ về giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ tầng ozon… Nhìn chung, về mặt cơ chế chính sách, Việt Nam đang từng bước hoàn thiện hành lang pháp lý giúp triển khai thuận lợi cam kết của mình. Đặc biệt, trong 5 năm trở lại đây, ngân sách nhà nước dành cho môi trường luôn đạt trên 21 nghìn tỷ đồng mỗi năm. Đây là một khoản đầu tư lớn, thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Đối với các doanh nghiệp, cho đến nay đã có hơn 50 doanh nghiệp Việt Nam ở nhiều lĩnh vực đã cam kết Net Zero, bao gồm các tập đoàn lớn như Vingroup, Hòa Phát, FPT, Masan… hướng tới mục tiêu vì cộng đồng phát triển bền vững bằng những giải pháp cụ thể như đầu tư vào những nguồn năng lượng mới, thực hiện giảm nhiên liệu, chuyển đổi công nghệ, tái sử dụng bao bì, sử dụng năng lượng tái tạo.

Những hành động này đòi hỏi nỗ lực to lớn và thời gian để chuyển đổi. Tuy nhiên, Việt Nam cũng có những lợi thế có thể thực hiện để đến gần hơn với mục tiêu Net Zero, đó là bảo vệ rừng, phục hồi tài nguyên và phát triển lâm nghiệp bền vững. Đã có các doanh nghiệp đầu tư theo đuổi hướng đi này như ABBANK, Vinamilk, Sungroup, Novaland…

Chính phủ và doanh nghiệp đồng hành để thực hiện mục tiêu chung

Cho dù đã được quan tâm đầu tư từ phía Chính phủ và các doanh nghiệp lớn nhưng trước những thách thức ngày càng lớn, nguồn lực công và nguồn tài chính của các doanh nghiệp trên vẫn chưa đủ đáp ứng nhu cầu. Để giải quyết vấn đề này, bên cạnh việc ưu tiên nguồn lực công, Chính phủ đang tích cực huy động nguồn lực tư nhân và các tổ chức quốc tế. Trong đó, phát triển thị trường tài chính xanh và thị trường carbon là những giải pháp trọng tâm. Sự phát triển của hai thị trường này sẽ tạo ra cơ hội cho các doanh nghiệp và nhà đầu tư tham gia vào lĩnh vực bảo vệ môi trường, góp phần thúc đẩy tăng trưởng xanh và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Đối với các doanh nghiệp, theo TS. Hà Quang Anh , Giám đốc Trung tâm Phát triển carbon thấp – Cục biến đổi khí hậu (Bộ Tài nguyên và Môi trường), để hiện thực hóa những mục tiêu net Zero, doanh nghiệp cần chuyển đổi nhận thức thành hành động cụ thể, lấy ví dụ từ những doanh nghiệp lớn tại Việt Nam đã sớm nhận thức và xây dựng chiến lược giảm phát thải và trung hòa carbon. Đồng thời, doanh nghiệp cần lập kế hoạch nguồn lực để kiểm kê khí nhà kính, đề xuất và quản lý các hoạt động giảm nhẹ.

Đặc biệt, doanh nghiệp cần nhanh chóng nghiên cứu về tác động của lượng phát thải do hoạt động kinh doanh sản xuất của mình tạo ra. Sau khi nhận thức được mức độ tác động, doanh nghiệp có thể nhanh chóng lên chiến lược hành động, từ đó tạo ra lợi thế cạnh tranh, để lại ấn tượng tốt đối với nhà đầu tư, cổ đông, khách hàng và các bên liên quan.

Riêng trong lĩnh vực năng lượng, theo McKinsey, Việt Nam có nhiều lộ trình tiềm năng để đạt Net Zero hay phát thải cacbon ròng bằng 0 đến năm 2050 như tiềm năng kỹ thuật cao về điện gió, mặt trời, tiềm năng lưu trữ thủy điện tích năng tối đa, mức độ sẵn sàng chuyển sang các phương thức vận tải thay thế của người tiêu dùng và diện tích đất khả dụng cho tái trồng rừng…

Để đẩy nhanh tiến trình chuyển dịch năng lượng và đạt mục tiêu Net zero như cam kết, McKinsey cho rằng, các doanh nghiệp cần đầu tư mạnh tay và tăng cường hợp tác cho các phân khúc giúp giảm phát thải nhanh, ví dụ như đối với các doanh nghiệp xây dựng và bất động sản, có thể tận dụng chuyên môn về phát triển dự án hạ tầng lớn trong nước để phát triển các dự án năng lượng tái tạo. Chẳng hạn như Fecon - một công ty xây dựng trong nước đã hợp tác với Corio - công ty điện gió ngoài khơi của Macquarie GIG để phát triển các dự án này. Các công ty dầu khí trong nước nên chuyển sang phát triển năng lượng tái tạo như nhiều công ty nước ngoài đã làm, như Equinor gần đây đã hợp tác với PVN để phát triển các dự án điện từ nguồn năng lượng tái tạo.

Trong tương lai, một nền móng vững chắc cho năng lượng tái tạo có thể giúp Việt Nam khẳng định vị thế dẫn đầu trong nền kinh tế hydro xanh đang phát triển, để trở thành một nước xuất khẩu ròng điện xanh. Nỗ lực này rất nhạy cảm về mặt thời gian, bởi các đơn vị phát triển đã bắt đầu ráo riết chạy đua cho những vị trí đắc địa nhất.

Mặc dù cam kết đến năm 2050 để đạt mục tiêu Net zero vô cùng cam go, nhưng Việt Nam đã có sẵn lộ trình. Bằng cách khai thác các cơ hội trong toàn nền kinh tế để nắm bắt các nguồn giá trị mới sẽ giúp Việt Nam sớm đạt được cam kết, tăng GDP và cải thiện đời sống cho người dân ngày càng tốt hơn.

Anh Mai (Vietnam Business Forum)