Nâng cao tiềm lực công nghệ và đổi mới sáng tạo cho TP.Hồ Chí Minh: Cần cơ chế, chính sách đặc thù

Trung tâm Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4 TP.Hồ Chí Minh (HCMC C4IR) vừa tổ chức buổi tham vấn lấy ý kiến cụ thể từ đại diện các nhóm doanh nghiệp, Hiệp hội doanh nghiệp phục vụ cho việc đề xuất các chính sách đột phá về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Đây là bước chuẩn bị quan trọng cho việc hoàn thiện nội dung dự thảo chính sách trình HĐND TP.Hồ Chí Minh trong tháng 5/2025 này. Tất cả đều hướng tới mục tiêu nâng sức cạnh tranh đổi mới sáng tạo và khoa học công nghệ cho Thành phố mang tên Bác,…

Chủ động gỡ khó

Theo các chuyên gia có mặt tại buổi tham vấn, bên cạnh những "nút thắt" liên quan đến thủ tục hành chính, chính sách tài chính, thuế…; doanh nghiệp khoa học công nghệ tại Việt Nam nói chung – TP.Hồ Chí Minh nói riêng còn thường xuyên gặp khó khăn trong quá trình xin phép, làm việc với cơ quan quản lý nhà nước do tư duy quản lý lạc hậu và quy định áp dụng chưa cập nhật với công nghệ mới. Thêm vào đó là tình trạng né tránh trách nhiệm trong cơ quan quản lý Nhà nước dẫn đến việc sản phẩm công nghệ mới không được phép thử nghiệm, bị ách tắc đầu ra. Ở góc độ kỹ thuật, các quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật đưa ra thường dựa trên công nghệ cũ, không phù hợp với sản phẩm và công nghệ hiện đại; một số quy chuẩn xây dựng lại quá chi tiết, làm hạn chế năng lực sáng tạo.…Chính những khó khăn này là nguyên nhân làm chậm tiến trình đổi mới và phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo tại TP.Hồ Chí Minh cũng như cả nước.

Thủ tướng Phạm Minh Chính dự Lễ khánh thành Trung tâm Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4 (C4IR)

Nhằm khắc phục những bất cập trên, ông Vũ Văn Đảo - Trưởng Văn phòng đại diện phía Nam Hiệp hội Doanh nghiệp Cơ khí Việt Nam (VAMI) kiến nghị cần sửa đổi, cập nhật luật pháp và tiêu chuẩn kỹ thuật sao cho phù hợp với công nghệ hiện đại; phân biệt rõ giữa lỗi vô ý và cố ý trong luật hình sự, tạo điều kiện thử nghiệm và phát triển công nghệ mới mà không gây tâm lý sợ trách nhiệm. Đồng thời chỉ nên quy định khung đảm bảo an toàn, cho phép linh hoạt trong lựa chọn vật liệu và phương thức sản xuất để tạo điều kiện thuận lợi thúc đẩy doanh nghiệp tự do đổi mới, sáng tạo.

Ở một khía cạnh khác, Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ TP.Hồ Chí Minh (YBA) Trương Lý Hoàng Phi cho rằng các doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt là các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo và chuyển giao công nghệ cần được bảo trợ nhiều hơn cả về cơ chế lẫn nguồn lực. Một thực tế hiện nay là Luật Công nghệ cao hiện hành vẫn chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn, trong khi cả TP.Hồ Chí Minh mới chỉ có một khu công nghệ cao đạt chuẩn nên vô hình chung cũng sẽ làm hạn chế sự phát triển của các hệ sinh thái công nghệ. "Giải pháp đặt ra là Thành phố cần ưu tiên phát triển các trung tâm đổi mới sáng tạo tư nhân, mở rộng quy mô các vườn ươm công nghệ, kể cả trong và ngoài khu công nghệ cao để tạo môi trường thuận lợi cho các ý tưởng khởi nghiệp được nuôi dưỡng và phát triển. Song song đó Thành phố cũng cần tận dụng các hiệp định hợp tác quốc tế để huy động vốn và nguồn lực cho hệ sinh thái đổi mới sáng tạo; thiết lập cơ chế phối hợp hiệu quả giữa nhà nước, viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp nhằm thương mại hóa kết quả nghiên cứu; đồng thời nghiên cứu hình thành các chương trình hợp tác đổi mới sáng tạo mở (open innovation labs) giữa doanh nghiệp và chính quyền để tạo sợi dây kết nối bền chặt và hiệu quả hơn" - bà Phi hiến kế.

Ở góc nhìn doanh nghiệp, ông Nguyễn Hữu Tuấn - Phó Giám đốc Viettel Solutions nêu bật một thực tế hiện nay là các dự án khoa học công nghệ mới thường bị cản trở bởi thủ tục hành chính phức tạp, khiến doanh nghiệp mất nhiều thời gian và nguồn lực. "Cải cách thủ tục hành chính; cải cách chính sách về tài chính và thuế không chỉ là yêu cầu cấp thiết mà còn là yếu tố sống còn để hỗ trợ doanh nghiệp triển khai các sáng kiến công nghệ, tạo đòn bẩy thúc đẩy phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Một trong những giải pháp trọng tâm là mở rộng cơ chế Sandbox (thử nghiệm chính sách), cho phép thử nghiệm các công nghệ và quy định mới trong môi trường kiểm soát; về lâu dài sẽ phát triển rộng cơ chế Sandbox không chỉ cho mảng công nghệ (như blockchain) mà còn cho nhân sự, chuyên gia trong lĩnh vực đổi mới sáng tạo. Thông qua cơ chế này sẽ giúp doanh nghiệp có cơ hội thử nghiệm sáng kiến, đồng thời tạo nền tảng quan trọng để cơ quan quản lý xây dựng khung pháp lý phù hợp” – ông Tuấn đề xuất.

Tạo đà cho doanh nghiệp công nghệ "cất cánh"

Phát biểu kết luận cuộc họp, Giám đốc HCMC C4IR Lê Trường Duy cho biết buổi tham vấn hôm nay là bước khởi đầu quan trọng nhằm nhận diện rõ các trọng tâm trong quá trình triển khai các chính sách khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số tại TP.Hồ Chí Minh. Qua thảo luận, HCMC C4IR xác định cần ưu tiên các nhóm doanh nghiệp gồm: doanh nghiệp tiên phong, doanh nghiệp khoa học công nghệ, doanh nghiệp khởi nghiệp, doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực sản xuất. Trong khuôn khổ triển khai Đề án 1413, Trung tâm sẽ tổ chức rà soát các lĩnh vực chưa có chính sách, hoặc đã có chính sách nhưng chưa triển khai hiệu quả, từ đó đề xuất các cơ chế thí điểm phù hợp, làm từng bước và tiến tới nhân rộng. Các công cụ do HCMC C4IR phối hợp với Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF) phát triển cũng đang được triển khai nhằm hỗ trợ doanh nghiệp tự đánh giá vị trí, năng lực và mức độ sẵn sàng tham gia chuỗi giá trị toàn cầu, qua đó xác định chiến lược phù hợp để đổi mới và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Về các nhóm hành động ưu tiên, HCMC C4IR sẽ ưu tiên triển khai các sáng kiến đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực sản xuất thông minh và các công cụ chuyển đổi then chốt như: trí tuệ nhân tạo (AI); công nghệ bán dẫn; mạng 5G ứng dụng trong các ngành kinh tế; chuyển đổi số trong y tế; xây dựng sàn giao dịch công nghệ quốc tế; phát triển trung tâm nghiên cứu tập trung; phát triển công cụ Chatbot hỗ trợ điều hành cho lãnh đạo Thành phố. Các sáng kiến trên sẽ được triển khai theo hướng thí điểm thông qua cơ chế Sandbox được quy định tại Nghị quyết 98 của Quốc hội

Về chính sách và cơ chế điều hành, Giám đốc HCMC C4IR cho biết Trung tâm và Ban Soạn thảo sẽ đề xuất ba nhóm chính sách trọng điểm gồm: Chính sách hợp tác công - tư và công - công, trong đó làm rõ quy định về quyền sở hữu tài sản trí tuệ từ kết quả nghiên cứu (ví dụ như bằng sáng chế), đảm bảo phân định rõ trách nhiệm và lợi ích giữa các bên; Chính sách thu hút đầu tư vào công nghệ cao gồm các ưu đãi cụ thể về đất đai, thuế, tín dụng để tạo điều kiện thuận lợi thu hút doanh nghiệp công nghệ cao trong và ngoài nước; Chính sách thu hút và phát triển chuyên gia, trong đó bổ sung cơ chế đãi ngộ, các chương trình đào tạo chuyên sâu và giải thưởng khoa học - công nghệ nhằm xây dựng văn hóa tôn vinh tri thức.

Ngoài ra HCMC C4IR cũng đang xây dựng đề xuất thành lập Quỹ đầu tư khoa học công nghệ với quy mô 200-300 tỷ đồng, theo mô hình matching fund (60% xã hội, 40% ngân sách nhà nước). Ngân sách Quỹ sẽ được sử dụng để đào tạo từ 20 - 30 nhân tài trong các lĩnh vực cốt lõi phục vụ mục tiêu làm chủ công nghệ trong vòng 10-15 năm tới. "Nhân đây HCMC C4IR cũng mời gọi các doanh nghiệp, hiệp hội, viện nghiên cứu và tổ chức trong và ngoài nước hãy cùng tham gia vào mạng lưới liên kết đổi mới sáng tạo do Trung tâm điều phối. Mạng lưới này sẽ đóng vai trò kết nối nguồn lực, chia sẻ dữ liệu, phối hợp chính sách và hỗ trợ triển khai các sáng kiến công nghệ - đổi mới tại TP.Hồ Chí Minh, hướng đến mục tiêu phát triển bền vững kinh tế tri thức và hội nhập toàn cầu" - Lê Trường Duy nhấn mạnh.

Mỹ Châu (Vietnam Business Forum)