Việt Nam - Nhật Bản tăng cường hợp tác phát triển công nghiệp hỗ trợ

Việt Nam có hơn 6.000 doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ (CNHT) đang hoạt động, nhưng chỉ đáp ứng khoảng 10% nhu cầu linh kiện cho thị trường trong nước. Tỷ lệ cung ứng cho các doanh nghiệp Nhật Bản cũng chỉ chiếm 15,7% trong số tổng nguồn cung. Việc ứng dụng các công nghệ mới, tối ưu hóa quy trình là yếu tố quan trọng giúp doanh nghiệp Việt cải thiện năng suất và đáp ứng các yêu cầu về chất lượng ngày càng cao của thị trường quốc tế.

Chưa đáp ứng được yêu cầu

Phát biểu tại buổi họp báo và lễ ký kết thỏa thuận hợp tác tổ chức Triển lãm Vietnam Manufacturing Expo - VME) lần thứ 17 và “Triển lãm Công nghiệp Hỗ trợ Việt Nam - Nhật Bản” (Vietnam - Japan Supporting Industries Exhibition - SIE) lần thứ 11 tại Hà Nội, ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến Thương mại – Bộ Công Thương cho biết: Đến cuối năm 2024, ngành CNHT Việt Nam có khoảng hơn 6.000 doanh nghiệp đang hoạt động trong các ngành dệt may; sản xuất lắp ráp ô tô; da giày; cơ khí chế tạo và điện tử. Ngành CNHT đã đóng góp phát triển một số ngành công nghiệp chủ lực của Việt Nam, giúp cho Việt Nam tăng trưởng xuất siêu từ 2 tỷ USD năm 2017 đến hơn 28 tỷ USD trong năm 2024.

Ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến Thương mại – Bộ Công Thương

Tính chung 11 tháng năm 2024, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa đạt 369,93 tỷ USD, tăng 14,4% so với cùng kỳ năm trước, đây là mức tăng cao so với nhiều nước trong khu vực ASEAN và châu Á. Trong đó, một số nhóm hàng tăng như máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện đạt 65,2 tỷ USD, tăng 26,3%; điện thoại các loại và linh kiện đạt 50,2 tỷ USD, tăng 3,2%; máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng khác đạt 47,8 tỷ USD, tăng 21,6%...

Mặc dù đã đạt được những thành tựu đáng kể trong vài năm qua, nhưng theo Cục trưởng Cục Xúc tiến Thương mại – Bộ Công Thương, ngành công nghiệp hỗ trợ Việt Nam vẫn chỉ đáp ứng khoảng 10% nhu cầu linh kiện cho thị trường trong nước. Con số này là một thách thức lớn, đặc biệt khi mỗi năm Việt Nam phải nhập khẩu hàng tỷ USD linh kiện từ nước ngoài để phục vụ sản xuất trong nước.

Ông Haruhiko Ozasa, Trưởng đại diện, Tổ chức Thúc đẩy Ngoại thương Nhật Bản (JETRO) cho biết: Theo khảo sát mới nhất của JETRO, tính đến thời điểm hiện nay, tỷ lệ nội địa hoá của các doanh nghiệp Nhật Bản tại Việt Nam chiếm 36,6%, tương đương với Malaysia và Philippines. Vào năm 2024, đồng Yên suy yếu góp phần làm tăng tỷ lệ cung ứng từ Nhật Bản (tăng 2,7 điểm so với năm trước), dẫn tới giảm tỷ lệ nội địa hoá tại Việt Nam.

Nếu tách riêng doanh nghiệp Việt Nam, tỷ lệ cung ứng cho các doanh nghiệp Nhật Bản chiếm 15,7% trong tổng số nguồn cung (giảm 1,5 điểm so với năm trước). Trong suốt 10 năm qua, tỷ lệ này vẫn duy trì ở mức ổn định. So với Indonesia, Thái Lan và Malaysia, tỷ lệ này vẫn còn thấp và chỉ tương đương với Philippines.

Ông Haruhiko Ozasa, Trưởng đại diện, Tổ chức Thúc đẩy Ngoại thương Nhật Bản (JETRO)

Khảo sát cũng cho thấy có tới 56,1% doanh nghiệp Nhật Bản đang hoạt động tại Việt Nam dự định mở rộng đầu tư trong vòng 1 - 2 năm tới, đây là con số vượt xa mức trung bình của ASEAN. Về tỷ lệ cung ứng nội địa trong 1-2 năm tới, tại Việt Nam doanh nghiệp trả lời “mở rộng” là 50.9% (tăng 7,7 điểm so với năm trước), vượt xa mức trung bình của ASEAN là 37,7%. Xét theo từng ngành nghề, các doanh nghiệp thuộc lĩnh vực như thiết bị điện/điện tử, dệt may/quần áo và máy móc nói chung đều thể hiện nhu cầu mở rộng cung ứng nội địa ở mức cao.

Đây là cơ hội để tiếp tục thúc đẩy hợp tác lĩnh vực CNHT Việt Nam – Nhật Bản nói riêng và nâng cao tỷ lệ nội địa hóa và đóng góp vào phát triển bền vững ngành công nghiệp quốc gia nói chung.

Doanh nghiệp cần gia tăng năng lực cạnh tranh

Việt Nam đang thúc đẩy mạnh mẽ Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Yêu cầu chuyển mình sang sản xuất thông minh  với các công nghệ như AI, IoT, dữ liệu lớn, và đặc biệt là Cognitive Automation – không còn là xu hướng mà đã trở thành yêu cầu tất yếu đối với mọi doanh nghiệp. Chính phủ Việt Nam đặt mục tiêu, đến năm 2030, kinh tế số chiếm tối thiểu 30% GDP, và lĩnh vực sản xuất công nghiệp được xác định là một trong những trụ cột then chốt trong quá trình hiện thực hóa mục tiêu này. Các doanh nghiệp muốn tồn tại và phát triển buộc phải nhanh chóng ứng dụng công nghệ, tái cấu trúc mô hình sản xuất, tăng năng suất và giảm phát thải, hướng đến những chuẩn mực mới trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Theo ông Vũ Bá Phú, để đáp ứng được mục tiêu phát triển, ngành công nghiệp hỗ trợ Việt Nam cần gia tăng năng lực cạnh tranh, đẩy mạnh chuyển đổi số và phát triển công nghiệp xanh. Việc ứng dụng các công nghệ mới, tự động hóa trong sản xuất và tối ưu hóa quy trình là yếu tố quan trọng giúp doanh nghiệp cải thiện năng suất và đáp ứng các yêu cầu về chất lượng ngày càng cao của thị trường quốc tế.

Thời gian qua, Bộ Công Thương đã triển khai nhiều chương trình hỗ trợ nâng cao năng lực sản xuất, năng lực quản trị, chuyển đổi số cho doanh nghiệp CNHT. Năm 2025, Chương trình cấp quốc gia về xúc tiến thương mại được Bộ Công Thương phê duyệt gồm 118 hoạt động nhằm hỗ trợ doanh nghiệp tìm hiểu thị trường, kết nối đối tác, tận dụng được các lợi thế từ các hiệp định thương mại tự do (FTA), quảng bá, giới thiệu sản phẩm đến các nhà nhập khẩu nước ngoài, và tìm nguồn nguyên liệu ổn định phục vụ sản xuất. Qua đó, giúp doanh nghiệp tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Đặc biệt, hợp tác giữa Việt Nam và Nhật Bản trong phát triển công nghiệp hỗ trợ được đánh giá là hình mẫu điển hình. Nhiều năm qua, thông qua các hoạt động hỗ trợ kỹ thuật, kết nối doanh nghiệp, chuyển giao công nghệ, xúc tiến thương mại, các doanh nghiệp Việt Nam đã từng bước cải thiện năng lực sản xuất, quản trị chất lượng và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu.

Theo lãnh đạo JETRO, để doanh nghiệp Nhật Bản tiếp tục mở rộng hoạt động kinh doanh, Việt Nam cần có sự cải thiện hơn về môi trường đầu tư kinh doanh. Và một trong những yếu tố quan trọng để gia tăng lợi nhuận là nâng cao tỷ lệ nội địa hoá.

“Chúng tôi kỳ vọng vào quá trình chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ thông tin của Việt Nam. Việt Nam có thế mạnh về công nghệ thông tin với nguồn nhân lực dồi dào. Việc kết hợp công nghệ thông tin vào trong ngành sản xuất chế tạo sẽ tạo ưu thế mới, sức mạnh mới, năng lực cạnh tranh mới cho các doanh nghiệp CNHT”, ông Haruhiko Ozasa nhấn mạnh.

Bùi Liên (Vietnam Business Forum)