Thực thi EPR: Cơ hội và thách thức với doanh nghiệp ngành bao bì

Nhằm thúc đẩy triển khai hiệu quả chính sách Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) trong lĩnh vực bao bì, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững, Báo Việt Nam News and Law - Thông tấn xã Việt Nam đã phối hợp cùng Công ty CP Quảng cáo và Hội chợ Thương mại Vinexad tổ chức Diễn đàn "Bao bì xanh: Hành trình EPR dẫn dắt giá trị bền vững". Với sự tham dự của hơn 100 chuyên gia, doanh nghiệp đầu ngành, Diễn đàn đã trở thành không gian đối thoại đa chiều nơi các đại biểu chia sẻ kinh nghiệm và đề xuất giải pháp hoàn thiện chính sách EPR.

Phát biểu tại Diễn đàn, ông Nguyễn Thành Yên - Phó Trưởng phòng Chính sách Pháp chế - Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết nhân loại đang bước vào một giai đoạn phát triển mới - nơi những mô hình kinh tế truyền thống dựa vào khai thác tài nguyên, tiêu dùng tuyến tính và phát thải lớn không còn phù hợp. Thay vào đó, chuyển đổi xanh và kinh tế tuần hoàn đang trở thành xu hướng tất yếu và là yêu cầu cấp bách trong chiến lược phát triển của mỗi quốc gia, mỗi doanh nghiệp; hướng tới mục tiêu lớn tái tạo và tái sử dụng tài nguyên, giảm thiểu chất thải và bảo vệ môi trường vì một tương lai bền vững.

Hòa cùng xu thế thời đại, Việt Nam cũng đã triển khai mạnh mẽ chính sách EPR - một công cụ quản lý môi trường hiện đại, được nhiều quốc gia trên thế giới áp dụng nhằm gắn trách nhiệm của nhà sản xuất, nhập khẩu trong việc thu hồi, tái chế và xử lý sản phẩm, bao bì sau sử dụng. Đặt trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu ngày càng siết chặt tiêu chuẩn về môi trường và chuyển đổi xanh, kinh tế tuần hoàn đang trở thành xu thế tất yếu, EPR không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn là cơ hội để các doanh nghiệp tái định hình và chuyển đổi chiến lược phát triển theo hướng bền vững, tự tin khẳng định thương hiệu và nâng cao năng lực cạnh tranh toàn cầu.

Theo đó chính sách EPR chính thức có hiệu lực tại Việt Nam từ ngày 1/1/2024, yêu cầu các doanh nghiệp sản xuất và nhập khẩu chịu trách nhiệm thu hồi, tái chế hoặc xử lý chất thải từ sản phẩm, bao bì do mình đưa ra thị trường. Tuy nhiên sau hơn một năm triển khai, EPR đang đối mặt với không ít thách thức, điển hình là khó khăn trong tiếp cận thông tin của doanh nghiệp cũng như sự thiếu đồng bộ giữa trách nhiệm doanh nghiệp và hạ tầng hỗ trợ. Doanh nghiệp phải thu gom, xử lý bao bì sau sử dụng, trong khi hệ thống phân loại rác tại nguồn và hạ tầng tái chế còn yếu, gây nhiều bất cập phát sinh. Cụ thể bà Phạm Thị Bích Phượng - Giám đốc kinh doanh Công ty Thực phẩm Sao Khuê cho biết để đáp ứng yêu cầu bảo quản trong xuất khẩu, nhiều sản phẩm của Công ty buộc phải dùng bao bì nhiều lớp, khó phân hủy. Điều này vô hình chung đã làm tăng chi phí xử lý tại doanh nghiệp, trong khi đó Nhà nước lại chưa có chính sách hỗ trợ phù hợp.

Đồng quan điểm, bà Chu Thị Kim Thanh - giám đốc vận hành Công ty Cổ phần Tái chế bao bì (PRO Việt Nam) cho biết hiện nay phần lớn rác đầu vào vẫn chưa được phân loại đúng cách, thường lẫn tạp chất, trong khi hạ tầng tái chế còn yếu. Khoảng 80% nguồn rác đến từ các đơn vị thu gom nhỏ lẻ nhưng thiếu chứng từ hợp lệ, gây khó khăn cho doanh nghiệp trong truy xuất và chứng minh nguồn gốc. "Đây là một trong vô số những điểm nghẽn mà doanh nghiệp vấp phải trong quá trình thực thi chính sách EPR. Nếu không sớm tháo gỡ, EPR khó phát huy được hiệu quả như kỳ vọng" - bà Thanh cảnh báo.

Nhằm tháo gỡ những rào cản trên, ông Nguyễn Thành Yên cho biết Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã xây dựng Dự thảo Nghị định hướng dẫn thực hiện EPR và đang lấy ý kiến rộng rãi từ các bên liên quan, hướng đến mục tiêu hệ thống hóa quy định, đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả trong thực thi EPR. "Ngày nay chuyển đổi xanh, kinh tế tuần hoàn đã không còn là lựa chọn mà trở thành yêu cầu bắt buộc đòi hỏi cộng đồng doanh nghiệp nói chung - các doanh nghiệp lĩnh vực bao bì nói riêng phải nêu cao tinh thần chủ động, sáng tạo và dành sự đầu tư chỉn chu, nghiêm túc cho vào những mô hình sản xuất - tiêu dùng - tái chế theo hướng tuần hoàn. Hãy xem EPR là chìa khóa, không phải gánh nặng và để thực hiện EPR một cách sáng tạo, hiệu quả, doanh nghiệp có thể bắt đầu từ việc cải tiến thiết kế sản phẩm để dễ tái chế, lựa chọn vật liệu thân thiện với môi trường, tối ưu hóa vòng đời sản phẩm. Trong hành trình này, Nhà nước sẽ tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện chính sách EPR theo hướng minh bạch, thực tiễn; đồng thời tích cực đồng hành hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi cũng như thực thi chính sách này. Cơ quan quản lý Nhà nước không chỉ đóng vai trò giám sát thực thi mà quan trọng hơn là vai trò kiến tạo môi trường chính sách ổn định, minh bạch và phù hợp với thực tiễn. Chúng tôi đang và sẽ tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý cho EPR và kinh tế tuần hoàn, đồng thời chủ động lắng nghe ý kiến từ cộng đồng doanh nghiệp để chính sách này đi vào cuộc sống một cách hiệu quả và khả thi" - Phó Trưởng phòng Chính sách Pháp chế khẳng định.

Ở góc độ ngành, ông Bùi Lê Thanh Khiết - Trưởng nhóm kinh tế tuần hoàn rác thải nhựa, Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế tuần hoàn cho biết F&B là một trong những ngành chịu ảnh hưởng trực tiếp từ Dự thảo Nghị định EPR do sử dụng khối lượng lớn bao bì. Theo quy định mới, từ năm 2025, bao bì phải đạt tỷ lệ tái chế bắt buộc, doanh nghiệp cần kê khai, báo cáo số liệu qua hệ thống điện tử EPR quốc gia và trong tương lai gần có thể lựa chọn giữa tự tái chế, đóng góp tài chính vào Quỹ Bảo vệ Môi trường, hoặc kết hợp cả hai.

Khẳng định Dự thảo Nghị định EPR mở ra triển vọng lớn cho ngành F&B (chuyển đổi sang sản xuất xanh, thân thiện môi trường; tăng khả năng cạnh tranh quốc tế với "chứng chỉ xanh"; cải thiện hình ảnh doanh nghiệp, thu hút đầu tư xanh…), tuy nhiên ông Khiết cũng thừa nhận đi cùng cơ hội là rất nhiều những thách thức, rào cản đòi hỏi phải có cơ chế phối hợp liên ngành, liên vùng giữa Nhà nước, doanh nghiệp và các đơn vị tái chế; đồng thời phải thành lập Hội đồng EPR theo ngành hoặc vùng, minh bạch hóa dữ liệu, tăng cường kiểm tra, truyền thông nâng cao nhận thức cũng như áp dụng cơ chế thưởng - phạt rõ ràng. Đây cũng chính là chìa khóa thành công trong thực thi EPR.

Mỹ Châu (Vietnam Business Forum)