Khoa học và đổi mới sáng tạo mở đường cho kinh tế số bứt phá

Với chủ đề “Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo - động lực thúc đẩy phát triển kinh tế số”, Hội thảo khoa học quốc gia do Trường Đại học Mở tổ chức ngày 1/12/2025 tại Hà Nội đã thu hút hơn 300 đại biểu là các nhà khoa học đến từ các trường đại học, viện nghiên cứu trong lĩnh vực kinh tế - công nghệ trên cả nước, các doanh nghiệp và học viên, sinh viên Khoa Kinh tế- Đại học Mở Hà Nội tham dự.

TS. Bùi Thanh Sơn - Phó Hiệu trưởng Nhà trường phát biểu tại sự kiện

Phát biểu khai mạc Hội thảo, TS Bùi Thanh Sơn, Phó hiệu trưởng Trường Đại học Mở Hà Nội cho biết, trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đã trở thành trụ cột, là động lực chủ yếu để nâng cao năng suất, chất lượng và năng lực cạnh tranh quốc gia.

“Hội thảo là diễn đàn học thuật quan trọng để các nhà nghiên cứu, giảng viên, nhà quản lý và doanh nghiệp cùng trao đổi, chia sẻ các kết quả nghiên cứu, kinh nghiệm thực tiễn, từ đó góp phần hình thành những luận cứ khoa học cho việc hoạch định chính sách và triển khai phát triển kinh tế số tại Việt Nam”,  TS Bùi Thanh Sơn chia sẻ.

TS. Nguyễn Thị Thu Hương - Trưởng Khoa Kinh tế, Trường ĐH Mở Hà Nội

Theo TS. Nguyễn Thị Thu Hương, Trưởng Khoa Kinh tế, Trường ĐH Mở Hà Nội, hiện nay, những mô hình tăng trưởng truyền thống dựa vào lao động giá rẻ và khai thác tài nguyên đang dần chạm tới giới hạn. Việt Nam, nếu muốn bứt phá, cần xác lập một không gian phát triển mới dựa trên tri thức, dữ liệu, công nghệ và sáng tạo.

Cùng với đó, kinh tế số ngày nay không chỉ đơn thuần là quá trình số hóa các hoạt động kinh tế – xã hội. Đó là sự chuyển hóa căn bản trong cách thức tạo ra giá trị: từ tài sản hữu hình sang tài sản dữ liệu; từ mô hình tuyến tính sang mô hình nền tảng; từ cạnh tranh bằng quy mô sang cạnh tranh bằng tri thức, thuật toán và khả năng sáng tạo. Điều này cho thấy khoa học – công nghệ – đổi mới sáng tạo không phải là hệ quả của kinh tế số, mà chính là động lực kiến tạo nên nền kinh tế số. Chỉ khi nắm giữ năng lực công nghệ nội sinh và năng lực đổi mới sáng tạo mạnh mẽ, Việt Nam mới có thể thoát khỏi phụ thuộc vào công nghệ gia công và tham gia thực chất vào các chuỗi giá trị toàn cầu.

Quang cảnh hội thảo

Sự chuyển động của kinh tế số trên thế giới đang được dẫn dắt bởi ba xu hướng nổi bật. Đó là sự trỗi dậy của trí tuệ nhân tạo và tự động hóa thông minh đã tạo ra tầng giá trị mới trong mọi ngành, nơi dữ liệu trở thành tài sản chiến lược, và thuật toán trở thành lợi thế cạnh tranh then chốt. Bên cạnh đó, yêu cầu phát triển xanh đặt ra nhu cầu tái cấu trúc hạ tầng năng lượng theo hướng số hóa – thông minh, bởi kinh tế số không thể phát triển bền vững nếu thiếu nền tảng năng lượng số ổn định và hiệu quả. Ngoài ra, cạnh tranh trong nền kinh tế số ngày nay là cạnh tranh giữa các hệ sinh thái, không chỉ giữa các doanh nghiệp. Khả năng kết nối – kết nối dữ liệu, kết nối tri thức, kết nối các chủ thể đổi mới sáng tạo – chính là yếu tố định hình năng lực phát triển của mỗi quốc gia.

Để thoát khỏi “bẫy gia công công nghệ” và từng bước hình thành năng lực sáng tạo công nghệ nội sinh, nhiều đại biểu tại hội thảo cho rằng, Việt Nam phải thay đổi mạnh trong chính sách đầu tư cho khoa học – công nghệ, từ chỗ hỗ trợ ứng dụng sáng tạo điều kiện phát triển công nghệ mới, công nghệ lõi, đồng thời, xác định những cơ chế chính sách đột phá để chuyển đổi từ nền kinh tế ứng dụng công nghệ sang nền kinh tế tạo ra công nghệ. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy mô hình “Nhà nước kiến tạo – doanh nghiệp trung tâm – đại học động lực tri thức” là trụ cột căn bản.

Đáng chú ý, kinh tế số không thể được dẫn dắt bởi những con người chỉ có kỹ năng thao tác, mà phải là những con người có năng lực phân tích dữ liệu, tư duy hệ thống, sáng tạo trên nền tảng công nghệ và thích ứng với thay đổi nhanh chóng. Bởi vậy, việc phát triển nguồn nhân lực số là việc vô cùng cấp thiết. Điều này đặt ra yêu cầu cải cách giáo dục đại học, tăng cường gắn kết giữa đào tạo – nghiên cứu – doanh nghiệp, và hình thành các môi trường học tập suốt đời.

Song hành với đó là nhiệm vụ xây dựng hạ tầng số và hạ tầng dữ liệu, bao gồm các nền tảng điện toán đám mây, kho dữ liệu mở, hệ thống định danh số và các nền tảng chia sẻ dữ liệu liên thông giữa Nhà nước – doanh nghiệp – tổ chức xã hội. Đây là nền móng để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển thị trường dữ liệu và tạo tiền đề cho các mô hình kinh doanh mới của nền kinh tế số.

Đặc biệt, doanh nghiệp phải trở thành hạt nhân của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy nhiều doanh nghiệp Việt Nam còn hạn chế trong đầu tư nghiên cứu – phát triển, trong khả năng tiếp nhận công nghệ mới và trong hợp tác với các trường đại học. Bởi vậy, rất cần những cơ chế mới để doanh nghiệp tham gia sâu hơn vào đổi mới sáng tạo, trở thành trung tâm của các chuỗi giá trị công nghệ.

“Hành trình chuyển đổi số và phát triển kinh tế số của Việt Nam chỉ thực sự bền vững khi không chỉ dừng lại ở mục tiêu “quốc gia số” mà hướng tới một mục tiêu cao hơn: quốc gia sáng tạo – nơi tri thức được tạo ra liên tục, công nghệ được phát triển bởi chính con người Việt Nam, và đổi mới sáng tạo trở thành văn hóa của xã hội. Để đạt được tầm nhìn đó, Việt Nam cần ba trụ cột: tư duy khoa học làm nền tảng, đổi mới sáng tạo làm động lực, và công nghệ làm công cụ kiến tạo tương lai”, TS. Nguyễn Thị Thu Hương nhấn mạnh.

Đại biểu chụp ảnh lưu niệm

Trong hành trình 32 năm qua, Trường Đại học Mở Hà Nội đã hợp tác với nhiều trường đại học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp trong và ngoài nước nhằm đổi mới và nâng cao chất lượng đào tạo, thúc đẩy hoạt động nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ, hướng đến mục tiêu kết nối và phục vụ cộng đồng, đào tạo nguồn nhân lực vững vàng về nền tảng lý thuyết, sáng tạo trong thực hành và đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế.

Với tinh thần mở, hợp tác và sáng tạo, Trường Đại học Mở Hà Nội là đối tác tin cậy của nhiều trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp trong nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ trong lĩnh vực kinh tế - công nghệ.

“Hội thảo này sẽ tiếp nối cho giai đoạn mới của Nhà trường trong việc phát triển mạnh mẽ hoạt động nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ phục vụ cộng đồng, đặc biệt phát triển kinh tế số bền vững theo các mục tiêu của Chương trình chuyển đổi số quốc gia nhằm nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị và khả năng cạnh tranh nhưng vẫn đảm bảo các yêu cầu của phát triển bền vững”, TS Bùi Thanh Sơn khẳng định.

Quỳnh Anh (Vietnam Business Forum)