Hải quan tăng tốc “về đích” thu ngân sách

Trong bối cảnh kim ngạch thương mại có dấu hiệu chững lại ở những tháng cuối năm, ngành Hải quan đang bước vào giai đoạn nước rút với áp lực lớn về chỉ tiêu thu 411.000 tỷ đồng. Bằng việc siết kỷ luật thu, thúc đẩy chuyển đổi số và kiểm soát rủi ro, toàn ngành đặt mục tiêu không chỉ hoàn thành mà về đích sớm dự toán ngân sách năm 2025.

Động lực từ kim ngạch nhập khẩu chịu thuế

Theo Cục Hải quan, kim ngạch xuất nhập khẩu (XNK) của cả nước trong 10 tháng năm 2025 đạt 761,4 tỷ USD, tăng 17,5% so với cùng kỳ năm 2024. Mức tăng trưởng mạnh ở cả xuất khẩu và nhập khẩu tạo nền tảng quan trọng giúp thu ngân sách có bước bứt phá rõ rệt.

Tăng cường kiểm soát và giám sát hoạt động xuất nhập khẩu

Trong đó, kim ngạch XNK chịu thuế đạt 132,9 tỷ USD, tăng 4,7% so với cùng kỳ. Mặc dù nhóm hàng xuất khẩu chịu thuế giảm 7,5%, nhưng đà tăng của kim ngạch nhập khẩu chịu thuế đạt 127,2 tỷ USD, tăng 5,3% mới là yếu tố quyết định giúp nguồn thu cải thiện.

Nhờ đó, số thu ngân sách nhà nước (NSNN) từ hoạt động XNK đạt 379.816 tỷ đồng, tương đương 92,4% dự toán, tăng 9,3% so với cùng kỳ, tức tăng thêm 32.383 tỷ đồng. Đây được xem là kết quả tích cực trong bối cảnh nhiều thị trường xuất khẩu lớn giảm đơn hàng và doanh nghiệp phải tiết giảm chi phí.

Phân tích sâu các nhóm hàng cho thấy bức tranh rõ ràng hơn:

Nguyên liệu, máy móc thiết bị, phụ tùng – nhóm hàng phục vụ sản xuất chiếm 48,8% kim ngạch NK chịu thuế, tăng 10,5%, đóng góp khoảng 17.240 tỷ đồng vào nguồn thu.

Ô tô nguyên chiếc tăng 20,1% về lượng và 30,2% về trị giá, mang lại thêm khoảng 10.589 tỷ đồng.

Phân bón tăng đột biến cả về lượng và trị giá, giúp tăng thu khoảng 1.216 tỷ đồng.

Thuế giá trị gia tăng từ hàng trị giá nhỏ đóng góp thêm khoảng 1.258 tỷ đồng.

Đáng chú ý, ngành Hải quan đã thực hiện đồng bộ các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp: giảm khoảng 28.200 tỷ đồng thuế giá trị gia tăng theo Nghị định 174/2025/NĐ-CP, cùng 1.783 tỷ đồng thuế XNK theo các nghị định sửa đổi. Điều này cho thấy nỗ lực hài hòa giữa hỗ trợ doanh nghiệp và đảm bảo nguồn thu NSNN.

Siết chặt kỷ luật thu, thúc đẩy chuyển đổi số

Bước vào chặng nước rút, ngành Hải quan xác định nhiệm vụ kép: tạo thuận lợi thương mại nhưng không buông lỏng quản lý, đồng thời đẩy mạnh chống thất thu và kiểm soát nợ đọng thuế.

Trước hết, các đơn vị hải quan địa phương được yêu cầu bám sát biến động thị trường, nhất là các đối tác thương mại lớn, nhằm xây dựng kịch bản ứng phó trước nguy cơ chiến tranh thương mại. Đây là cơ sở để ngành chủ động trong dự báo thu và kiểm soát biến động kim ngạch.

Bên cạnh đó, ngành tiếp tục hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật theo hướng đơn giản hóa, minh bạch hóa và đảm bảo phù hợp với các FTA thế hệ mới. Mục tiêu là giảm 30% thủ tục, 30% thời gian xử lý và 30% chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp – một bước đi quan trọng trong cải thiện môi trường kinh doanh.

Cùng với cải cách thể chế, chuyển đổi số được xem là “đòn bẩy” then chốt. Ngành đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, đầu tư thiết bị kiểm tra hiện đại, kết nối dữ liệu với hải quan các nước, tăng hiệu quả giám sát và giảm thiểu rủi ro sai phạm. Đây là yếu tố giúp xử lý nhanh hơn nhưng vẫn đảm bảo chặt chẽ, đặc biệt trong kiểm tra trị giá, mã số, xuất xứ – các lĩnh vực dễ phát sinh gian lận.

Hoạt động kiểm tra sau thông quan, chống buôn lậu, gian lận thương mại tiếp tục được tăng cường với các biện pháp nghiệp vụ sâu sát. Việc công khai mức độ tuân thủ của doanh nghiệp cũng là bước quan trọng nhằm nâng cao tính minh bạch và khuyến khích doanh nghiệp chấp hành tốt pháp luật.

Công tác quản lý nợ thuế được đặt lên hàng đầu. Các đơn vị rà soát toàn bộ nợ đọng, phân loại rõ từng nhóm đối tượng để có giải pháp cưỡng chế, thu hồi theo đúng pháp luật và theo chỉ tiêu giảm nợ được giao. Đây là phần việc quan trọng trong bảo vệ nguồn thu, nhất là thời điểm cuối năm. Song song với đó, hoạt động đào tạo, nâng cao năng lực công chức được chú trọng nhằm đáp ứng yêu cầu xử lý tình huống nghiệp vụ phức tạp, đảm bảo thống nhất trong toàn hệ thống.

Thông qua đó, hướng tới mục tiêu: hoàn thành, hoàn thành sớm chỉ tiêu thu 411.000 tỷ đồng năm 2025. Ngành Hải quan cũng khuyến nghị doanh nghiệp: đẩy mạnh đa dạng hóa thị trường, tận dụng triệt để các FTA, tăng xuất khẩu sản phẩm giá trị gia tăng cao. Đây là yếu tố giúp củng cố kim ngạch XNK bền vững, qua đó hỗ trợ nguồn thu NSNN trong năm 2025 và các năm tiếp theo.

Thành Nam (Vietnam Business Forum)