Nâng cao sức cạnh tranh và chất lượng tăng trưởng

Để có cái nhìn toàn diện hơn từ góc độ phát triển DN hướng tới mục tiêu tăng trưởng chất lượng, Báo cáo thường niên DNVN 2013 với chủ đề năm là “Phát triển doanh nghiệp và chất lượng tăng trưởng” được thực hiện qua việc tiếp cận và phân tích sự phát triển của doanh nghiệp từ ba góc nhìn chính và cũng là 3 trị cột quan trọng quyết định đến chất lượng tăng trưởng, đó là: cơ cấu kinh tế, năng lực cạnh tranh và hiệu quả hoạt động ở các cấp độ: doanh nghiệp, ngành, khu vực kinh tế và của toàn bộ nền kinh tế.

Cộng hưởng giữa chính sách kinh tế vĩ mô và chiến lược phát triển của DN

Tại Lễ công bố Báo cáo thường niên doanh nghiệp Việt Nam 2013 do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, Ngân hàng Thế giới tổ chức vừa qua tại HN, bà Phạm Thị Thu Hằng, Tổng thư ký VCCI cho biết, Việt Nam đang trong quá trình thực hiện tái cơ cấu kinh tế và đây là một con đường dài nhiều trở ngại. Trong khi đó, hoạt động tái cấu trúc của hệ thống doanh nghiệp trong nước thực chất là hoạch định lại và thực thi chiến lược kinh doanh, nói cách khác là định vị doanh nghiệp trong chiến lược phát triển của ngành. Từng doanh nghiệp sẽ thực hiện chiến lược công ty và kết quả của tái cấu trúc doanh nghiệp sẽ tạo nên sự thay đổi dịch chuyển trong cơ cấu ngành.

Theo phân tích từ báo cáo, mặc dù giai đoạn từ năm 2011 đến năm 2013, kinh tế Việt Nam đã có sự tăng trưởng trở lại sau giai đoạn suy giảm, song tốc độ tăng trưởng vẫn thấp hơn so với các nước trong khu vực cũng như tiềm năng tăng trưởng của đất nước mà nguyên nhân sâu xa bắt nguồn từ năng suất lao động gia tăng chậm, trong khi hiệu quả đầu tư lại giảm sút.

Báo cáo cũng cho rằng thực trạng quá trình tái cấu trúc đầu tư ở Việt Nam cũng đang gặp nhiều vấn đề bất cập, khi mà khu vực tư nhân chỉ tăng được mức đóng góp vào tổng vốn đầu tư xã hội từ 22,88% (năm 2000) lên mức 37,6% (năm 2013) và đầu tư công vẫn chiếm tỷ trọng cao. Bên cạnh đó, tái cấu trúc trong hệ thống tài chính đã cải thiện được tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu trong hệ thống tín dụng, nhưng vấn đề nợ xấu vẫn chưa được giải quyết, giá trị nợ xấu vẫn ở mức cao và có xu hướng gia tăng.

Báo cáo cũng cho biết, cả nước có gần 77 nghìn doanh nghiệp thành lập mới trong năm 2013, số doanh nghiệp giải thể và ngừng hoạt động trong năm là gần 61 nghìn doanh nghiệp, trong khi số doanh nghiệp khó khăn hồi phục hoạt động trở lại chỉ khoảng 14 nghìn doanh nghiệp. Con số trên phần nào cho thấy những khó khăn mà doanh nghiệp vẫn đang phải đối đầu.

Theo ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch VCCI, phát triển khu vực kinh tế tư nhân trong nước đang được coi là động lực quan trọng trong thúc đẩy tăng trưởng nền kinh tế những năm qua. Tuy nhiên, khu vực doanh nghiệp dân doanh trong nước, nhất là các doanh nghiệp nhỏ và vừa đang gặp nhiều khó khăn về tiếp cận các nguồn lực phát triển như: vốn, thị trường, thiếu cơ chế hỗ trợ hữu hiệu từ phía nhà nước…

Vì vậy, theo ông Lộc, nâng cao chất lượng tăng trưởng là phải hướng tới một mô hình tăng trưởng bền vững, đáp ứng yêu cầu về công bằng và thực hiện tốt trách nhiệm xã hội. Đó là mô hình đòi hỏi sự chủ động tham gia tích cực của doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp khu vực tư nhân. Chỉ có sự cộng hưởng giữa các chính sách kinh tế vĩ mô với chiến lược phát triển doanh nghiệp mới có thể giúp Việt Nam thành công trong đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.

Thiết lập cơ cấu kinh tế phù hợp mục tiêu hiệu quả kinh doanh

Từ thực trạng kinh tế Việt Nam, báo cáo đã đưa ra một số kiến nghị chính sách. Theo đó, Chính phủ cần ưu tiên cần thiết lập cơ cấu kinh tế ngành, vùng phù hợp phục vụ mục tiêu hiệu quả kinh doanh và phát huy lợi thế cạnh tranh của từng địa phương và của quốc gia. Để làm được việc này các trọng tậm về tái cấu trúc ( tái cấu trúc đầu tư, tái cơ cấu DN và tái cơ cấu các tổ chức tín dụng) mà Chính phủ đang theo đuổi phải được thực hiện đồng bộ và nhất quán.

“Chính phủ cần kiên định mục tiêu tái cấu trúc đầu tư, đặc biệt là đầu tư công theo hướng không tăng tỷ trọng đầu tư trong GDP và không tăng tỷ trọng đầu tư công trong tổng đầu tư. Trong đầu tư công chú trọng vào đầu tư cơ sở hạ tầng kỹ thuật và con người, giảm thiểu đầu tư vào sản xuất, nhất là những ngành, lĩnh vực tư nhân đã làm được”, báo cáo phân tích.

Đối với việc tái cơ cấu DNNN, việc thực hiện cải cách doanh nghiệp nhà nước phải đồng thời phát huy tính linh hoạt, sự dẻo dai của các doanh nghiệp nhỏ và vừa vốn là đặc trưng của khu vực doanh nghiệp ngoài nhà nước đồng thời giảm bớt sự “lấn sân” của các doanh nghiệp nhà nước đối với doanh nghiệp ngoài nhà nước.

Để tái cơ cấu các tổ chức tín dụng, theo báo cáo, Việt Nam cần mở rộng nguồn vốn ưu đãi từ Ngân hàng phát triển Việt Nam, Quỹ phát triển DN và các NHTM NH nhằm hỗ trợ cho các DN đầu tư hiện đại hóa, nâng cao năng lực cạnh tranh trong các nghề và lĩnh vực trọng điểm; hỗ trợ khu vực DNNVV tiếp cận vốn vay với lãi suất hợp lý…

Ngoài ra, theo bà Hằng, Việt Nam cần xây dựng các thể chế, định chế để khuyến khích và định hướng đầu tư theo tín hiệu của thị trường bằng cách đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và xâm nhập vào chuỗi giá trị chứ không chỉ là xuất khẩu vào từng nước riêng lẻ; mở rộng thị trường nội địa, hình thành chuỗi cung ứng ngay trên thị trường trong nước, coi trọng đến thị trường nông thôn.

Muốn tạo lập thị trường cạnh tranh, bà Hằng cho rằng, Chính phủ cần phải kiểm soát độc quyền tự nhiên, chính sách thương mại phải đặt trong tổng thể chiến lược hội nhập, kết hợp yêu cầu thuận lợi hóa thương mại với chính sách đầu tư, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, chính sách cạnh tranh và điều tiết thị trường phù hợp với các định chế hội nhập, xây dựng các thiết chế bảo vệ người tiêu dùng, phát triển các trung tâm bảo vệ người tiêu dùng.

Đặc biệt, cần tăng cường hàm lượng khoa học công nghệ và tỷ trọng giá trị nội địa trong sản phẩm thông qua đầu tư đổi mới công nghệ, chuyển giao kiến thực, thu hút FDI và nâng cao năng suất lao động; lựa chọn một số ngành có lợi thế cạnh tranh để ưu tiên phát triển, tập trung phát triển một số DN có hiệu quả kinh doanh, có quy mô từ cỡ trung bình trở lên…

Quỳnh Anh