GDP tăng nếu Việt Nam cải thiện môi trường kinh doanh

Trong khuôn khổ Dự án “Quản trị nhà nước nhằm tăng trưởng toàn diện” được cơ quan phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID) tài trợ, mới đây Viện Nghiên cứu và quản lý kinh tế Trung ương đã chức hội thảo khởi động "Cải thiện môi trường kinh doanh và nâng cao năng lực cạnh tranh”. Thuế và hải quan là hai nội dung chính được các chuyên gia bàn thảo tại hội nghị.

Thách thức còn nhiều

Theo TS. Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), thời gian qua mặt dù Chính phủ cùng các bộ ban ngành đã hết sức nỗ lực cải cách thể chế, cải thiện môi trường kinh doanh song năng  lực cạnh tranh quốc gia của Việt Nam vẫn còn thấp so với các nước trong khu vực ASEAN và trên thế giới. Các vấn đề nổi cộm đó là những khó khăn trở ngại trong thủ tục thành lập doanh nghiệp, bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư, quyền sở hữu tài sản, quyền sở hữu trí tuệ, hiệu quả hoạt động của bộ máy Nhà nước, nộp thuế, tiếp cận điện năng và xử lý DN mất khả năng thanh toán… Cũng theo TS. Cung nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng trên là do hiện tại vẫn còn nhiều bộ, cơ quan công quyền ở địa phương vẫn chưa thực sự ý thức rõ được tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong khi Việt Nam ngày càng mở rộng làm ăn kinh doanh với quốc tế. Ngoài ra, nhiều tổ chức chính trị - xã hội, các hiệp hội ngành nghề, cộng đồng doanh nghiệp cũng chưa thực sự góp sức vào nhiệm vụ tăng cường năng lực cạnh tranh của quốc gia.

Cụ thể, trong hai lĩnh vực thuế và hải quan vẫn còn nhiều điểm cần có những thay đổi lớn. TS Cung phân tích, hiện thời gian làm thủ tục xuất khẩu của Việt Nam còn quá dài trung bình mất 21 ngày, chi phí chi phí 610 USD trong khi cũng vẫn là thủ tục đó ở Malaysia giải quyết trong 11 ngày, chi phí 450 USD. Như vậy, nếu tính toán kỹ khi Việt Nam rút ngắn thời gian thực hiện thủ tục xuất khẩu còn 7 ngày thì GDP sẽ tăng lên khoảng 27 tỷ USD.  Còn theo báo cáo môi trường kinh doanh (Doing Businese) của Ngân hàng thế giới (WB), Việt Nam cũng là quốc gia có mất thời gian cho công việc nộp thuế cao nhất khu vực với 872 giờ mỗi năm, gấp 4 lần mức trung bình của các nước châu Á - Thái Bình Dương và cao hơn Indonesia (259 giờ), Thái Lan (264 giờ), Phillipines (193 giờ), Malaysia (133 giờ) và Singapore (82 giờ).

Chia sẻ với quan điểm của TS. Nguyễn Đình Cung, ông Joakim Parker, Giám đốc Văn phòng USAID Việt Nam cho rằng, hiện Chính phủ Việt Nam đã coi việc nâng thứ hạng về môi trường kinh doanh như một ưu tiên. Tôi tin rằng, Nghị quyết 19 sẽ tạo ra những cải tiến thực sự cho môi trưởng kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh của Việt Nam trên trường quốc tế.

Không quá trông chờ vào Nghị quyết 19

Thực tế, vào ngày 18/3/2014, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 19/NQ-CP về những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Nghị quyết là một gói các giải pháp đổi mới nhằm cắt giảm chi phí, thời gian và rủi ro trong hoạt động kinh doanh ở Việt Nam với mục tiêu trong 2 năm (2014 -2015), nước ta sẽ đạt được các tiêu chuẩn tương đương với các nước ASEAN 6 (Indonesia, Thái Lan, Singapore, Philippines, Malaysia, Brunei) theo những chỉ số của Ngân hàng Thế giới. Theo đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư chịu trách nhiệm hai chỉ số là khởi sự kinh doanh, bảo vệ nhà đầu tư. Còn nhiệm vụ của Bộ Tài chính là hoàn thành thủ tục thông quan xuất khẩu 14 ngày và nhập khẩu 13 ngày (giảm 7 ngày so với hiện nay). Thời gian nộp thuế của doanh nghiệp còn 171 giờ/năm (hiện nay là 872 giờ). Bộ Công thương và EVN giảm thời gian tiếp cận điện xuống còn tối đa 70 ngày so với 115 ngày như hiện nay là 115 ngày, trung bình ASEAN là 50,3 ngày. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là đến thời điểm hiện tại nghĩa là sau gần 3 tháng ban hành mới chỉ có 1/3 địa phương trên cả nước có kế hoạch hành động; còn nhiều các bộ, ngành dường như vẫn chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của Nghị quyết nên chưa thực sự có phương án triển khai và vào cuộc tích cực.

Nói về những bất cập này, ông Nguyễn Công Bình Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan cho biết, mặc dù trong thời gian qua ngành Hải quan đã tích cực triển khai áp dụng thông quan điện tử, đơn giản hóa thủ tục. Tuy nhiên, hiện có chỗ không ứng dụng gì mà lại thông quan nhanh vì không có nhiều hoạt động phát sinh. Ngược lại ở những “trung tâm”, như thành phố Hà Nội, Hồ Chí Minh có quá nhiều hoạt động thì lại quá chậm. Ví dụ như công việc thông quan điện tử thử chỉ mất 5 phút là xong, nhưng chủ hàng lại không bố trí lấy hàng, ô tô giờ đó không vào được lấy hàng. Chính thực tế này đòi các cơ quan cấp trên cần ban hành một bộ tiêu chí đánh giá, cơ sở đo lường thống nhất.

Ngoài ra, ông Bình cũng nhấn mạnh đến việc ngành cần phải được đầu tư nâng cấp hơn nữa về hạ tầng cơ sở đặc biệt là hạ tầng công nghệ thông tin. Hiện tại ngành thực hiện việc nâng cao năng lực cạnh tranh bằng cách có Chiến lược phát triển Hải quan Việt Nam đến năm 2020. Theo đó, về cơ bản các thủ tục và chế độ quản lý hải quan phải đơn giản, hiệu quả, hài hòa và tuân thủ các chuẩn mực, thông lệ quốc tế; thủ tục hải quan chủ yếu được thực hiện bằng phương thức điện tử tại các địa bàn trọng điểm. Thực hiện thủ tục hải quan điện tử: đến 2015 có 100% các Cục Hải quan, 100% các Chi cục Hải quan tại các địa bàn trọng điểm (cảng biển, cảng hàng không, cửa khẩu đường bộ quốc tế, các khu kinh tế trọng điểm), 60% các loại hình hải quan cơ bản, 70% kim ngạch xuất nhập khẩu, 60% doanh nghiệp thực hiện thủ tục hải quan điện tử. Tuy nhiên, khi áp dụng thực tiễn, ông Bình cũng chỉ ra những tồn tại là nhiệm vụ triển khai hải quan điện tử hiệu quả cần có sự phối hợp, đầu tư đồng bộ về công nghệ thông tin ở các ngành khác nhau như thuế, kho bạc …

Còn theo bà Hoàng Lan Anh, Phó Vụ trưởng, Phó Ban Cải cách - Tổng cục Thuế cho rằng, so với số thời gian tốn 1.050 giờ trước đây, thì  nay, dù chưa đáp ứng được kỳ vọng nhưng việc rút ngắn xuống còn 872 giờ hiện nay là một kết quả bước đầu. Nhưng thực tế, nước ta vẫn là một nền kinh tế đang trong quá trình chuyển dịch lên kinh tế thị trường, kéo theo việc sử dụng tiền mặt quá nhiều. Tình trạng này làm cho hệ thống cơ quan tài chính khó kiểm soát chứng minh thu nhập, kê khai tài sản. Do đó, bên cạnh đơn giản, “thông thoáng hóa” cơ quan Thuế vẫn phải chịu sức ép lớn trong việc quản lý chống gian lận trong kê khai thuế, hoàn thuế VAT… Ngoài ra, bà Lan cũng chỉ ra rằng, chỉ tiêu “thời gian nộp thuế” ở Việt Nam thực chất bao gồm cả thời gian làm các thủ tục đóng thuế và các khoản an sinh xã hội của người lao động (như bảo hiểm xã hội) mất đến 355 giờ/872 giờ. Chính vì thế, cùng với ngành Thuế, BHXH cũng cần cải cách thủ tục hành chính để góp phần nâng cao chỉ số này.

Cùng chung quan điểm, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hiệp hội tư vấn Thuế Việt Nam cho rằng: nếu Việt Nam muốn phát triển đồng bộ và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia thì riêng trong ngành thuế chúng ta cũng cần phát triển các đại lý thuế chuyên nghiệp, vì điều này sẽ giúp làm nhanh thủ tục, giảm thiểu rủi ro cho các cơ quan thuế, con số 700 doanh nghiệp khai thuế qua đại lý Thuế hiện nay là quá ít so với nhu cầu thực tiễn đặt ra./.

A.P