Nâng cao minh bạch trong quản lý đất đai

 “Việc công khai thông tin đất đai tại Việt Nam đã được cải thiện, nhưng thực tế vẫn còn chưa đầy đủ so với yêu cầu của luật pháp”, đây là khẳng định của Ngân hàng Thế giới trong Nghiên cứu công khai thông tin quản lý đất đai vừa được công bố tại Hà Nội. Nghiên cứu này là một phần của Dự án minh bạch Việt Nam do DFID tài trợ và Ngân hàng Thế giới thực hiện.

Nghiên cứu cho thấy những cải cách trong vài thập kỷ vừa qua đã giúp cải thiện tình hình công khai thông tin liên quan đến các vấn đề đất đai, tuy nhiên, ở một vài nơi, công chức có trách nhiệm vẫn không cung cấp thông tin theo quy định của pháp luật.

“Nâng cao minh bạch trong quản lý đất đai là một vấn đề then chốt tại Việt Nam, nhằm sử dụng tài nguyên đất hiệu quả và bền vững hơn”, bà Victoria Kwakwa, Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, nhận định.

Nghiên cứu Công khai thông tin đất đai sử dụng phương pháp tiếp cận mới là đo lường mức độ công khai thông tin thực tế thông qua quan sát trực tiếp trên trang web và tại trụ sở các cơ quan chính quyền. Nghiên cứu đã khảo sát tình hình công khai thông tin đất đai tại 63 tỉnh, 126 huyện và 321 xã được chọn mẫu, cũng như trên trang web của tất cả các tỉnh vào cuối năm 2013 và đầu năm 2014. Chỉ số tiếp cận thông tin đất đai trực tuyến và chỉ số tiếp cận thông tin đất đai tại trụ sở ở cấp tỉnh đã được xây dựng cho toàn bộ 63 tỉnh, thành phố.

So với năm 2010, công khai thông tin đất đai đã từng bước được cải thiện ở nhiều khía cạnh khác nhau. Nhiều thông tin được công khai hơn, việc tiếp cận cũng dễ dàng hơn. Có thể thấy được sự cải thiện ở cả cấp tỉnh, huyện và xã, cũng như trên các trang web tỉnh.

Mặc dù những cải thiện này là rất ấn tượng, thực trạng công khai thông tin đất đai vẫn còn chưa đầy đủ theo yêu cầu của pháp luật, những thay đổi vẫn chưa đáp ứng được những quy định minh bạch khá khiêm tốn trong các bộ luật hiện hành. Về cơ bản, những khó khăn trong công khai thông tin gắn liền với vấn đề thái độ, năng lực và công tác chỉ đạo của cơ quan chức năng địa phương, ba yếu tố thường cộng hưởng lẫn nhau. Trong nhiều trường hợp, cán bộ phụ trách chỉ đơn giản là từ chối cung cấp thông tin, yêu cầu phải có sự đồng ý của lãnh đạo, nêu lý do thông tin là ‘mật’, hay đòi giấy giới thiệu. Ở cấp xã, cán bộ phụ trách thường không có mặt ở cơ quan và trong một số trường hợp, tài liệu không được lưu trữ hợp lý.

Do vậy, WB đã kêu gọi Việt Nam thể chế hóa quyền tiếp cận thông tin dưới hình thức một luật quy định nguyên tắc mọi thông tin là công khai trừ những thông tin nằm trong danh mục ngoại lệ.

“Báo cáo nghiên cứu này sẽ là nguồn tư liệu tham khảo đối với các cơ quan quản lý đất đai, giúp tăng cường việc công khai thông tin đất đai tại Việt Nam,” ông Nguyễn Mạnh Hiển, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường phát biểu.

Để tiến hành nghiên cứu, các chuyên gia đã kiểm tra tình hình công khai thông tin liên quan đến đất đai trên các trang web của 63 tỉnh thành cũng như tại các cơ quan chức năng của từng tỉnh, 126 huyện và 321 xã vào cuối năm 2013 và đầu năm 2014. Nhóm nghiên cứu đã gặp phải những vấn đề về thái độ, năng lực và công tác chỉ đạo, ví dụ như các cán bộ chỉ đơn giản từ chối những yêu cầu cung cấp thông tin hoặc đòi giấy giới thiệu. Ở cấp xã, nhiều cán bộ xã lại không có mặt trong giờ làm việc hoặc trả lời là họ cũng không có các thông tin được yêu cầu cung cấp.

Nghiên cứu cũng đưa ra một số khuyến nghị cho tất cả các địa phương được khảo sát về cách thức cải thiện tình hình công khai thông tin của mình, và tất cả các tỉnh đều được chia sẻ những thực tiễn công khai thông tin tốt được áp dụng ở một số cơ quan hành chính để họ có thể học hỏi lẫn nhau.

“100% các khuyến nghị này là có thể thực hiện được,” bà Trần Thi Lan Hương, đồng tác giả của báo cáo nghiên cứu, khẳng định. “Điều đó có nghĩa là mỗi tỉnh, huyện hay xã biết chính xác mình cần làm để có thể nâng cao tính minh bạch.”

“Chúng tôi hy vọng những khuyến nghị thiết thực của báo cáo sẽ giúp các cơ quan trung ương và địa phương cải thiện tình hình tiếp cận thông tin của người dân trong quản lý đất đai,” ông Jim Carpy, Trưởng đại diện văn phòng Bộ phát triển Quốc tế Vương quốc Anh (DFID) tại Việt Nam, chia sẻ.

Anh Mai