Năm 2015, chờ… đội ngũ doanh nghiệp Việt Nam

Năm 2014 là năm của doanh nghiệp, đó là ý kiến chung của nhiều chuyên gia kinh tế. Nhận định trên là xác đáng, bởi trong năm qua một trong những chủ thể bị tác động nhiều nhất chính là các doanh nghiệp. Một năm ghi nhận sự thăng trầm, ra đi của rất nhiều doanh nghiệp đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs). Vậy làm thế nào để tái cơ cấu đội ngũ doanh nghiệp này, kinh nghiệm sẽ tập trung vào lĩnh vực gì và quan trọng hơn là làm sao để vừa phát triển cộng đồng doanh nghiệp vừa phát triển kinh tế địa phương. Đó là những chia sẻ của ông Cao Sỹ Kiêm, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam trước thềm năm mới 2015. Anh Phương thực hiện.

Ông nhìn nhận thế nào về những cái được và mất của cộng đồng doanh nghiệp trong năm 2014 ?

Theo các số liệu thống kê cho thấy, trong cả năm 2014 có khoảng gần 68.000 doanh nghiệp gặp khó khăn, buộc phải giải thể, đóng cửa hoặc đăng ký tạm ngừng hoạt động có thời hạn, hoặc ngừng hoạt động chờ đóng mã số doanh nghiệp hoặc không đăng ký, tăng gần 14% so với cùng kỳ năm trước. Trong khi đó, cả năm 2014 chỉ có tổng cộng 75.000 doanh nghiệp đăng ký thành lập mới, giảm 2,7% so với năm 2014. Từ số liệu trên cho thấy cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam vẫn còn đang gặp phải rất nhiều khó khăn.

Tuy nhiên, bức tranh của cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam không chỉ hoàn toàn là màu xám, nhìn ở một góc độ tích cực hơn, chính những khó khăn thách thức trong năm 2014 sẽ là những liều thuốc thử hữu hiệu sàng lọc lại những doanh nghiệp thực sự có chất lượng, thương hiệu. Họ không chỉ linh hoạt tồn tại được mà còn có thể tìm kiếm thêm những cơ hội mới để sản xuất kinh doanh. Theo đó, trong năm 2014, đã có 22.758 lượt doanh nghiệp thay đổi tăng vốn với tổng số vốn đăng ký tăng thêm là 595.707 tỷ đồng. Như vậy, tổng số vốn đăng ký mới và đăng ký bổ sung vào nền kinh tế trong năm 2014 là 1.027.993 tỷ đồng. Điều này đã có thấy trong khó khăn vẫn có những doanh nghiệp tìm được thị trường chỗ đứng để phát triển sản xuất kinh doanh cho riêng mình.

Một thế mạnh khác của cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam đặc biệt là khối doanh nghiệp SMEs là hiện nay có đến 96% doanh nghiệp đăng ký ở Việt Nam là doanh nghiệp SMEs. Khối này cũng sử dụng hơn 50% lao động, sản xuất hơn 40% hàng tiêu dùng và đóng góp 47% GDP, 40% ngân sách. Đây thực sự sẽ là những thị trường khổng lồ, miếng bánh béo bở cho các nhà đầu tư hoặc chính những ông chủ doanh nghiệp khai thác, sử dụng nếu có những chiến lược phát triển đúng đắn.

Vậy theo ông đâu là những cái khó nhất đối với những SMEs ?

Theo tôi, một trong những vấn đề nổi cộm nan giải nhất mà cộng đồng doanh nghiệp Việt hay khối SMEs đang gặp trở ngại chính là yếu tố vốn, ngoài ra những thách thức cố hữu như công nghệ, thị trường… vẫn đang đè nặng lên đôi vai của họ.

Ngoài ra, các doanh nghiệp nói chung và SMEs nói riêng nếu muốn tiếp cận tới nguồn vốn giá rẻ là vô cùng khó khăn, tôi được biết hiện chỉ có 20% doanh nghiệp được vay vốn với lãi suất dưới 10%, còn lại các doanh nghiệp đều phải chịu lãi suất trên 10%, đặc biệt có những doanh nghiệp phải vay với lãi suất 16%. Và cái vòng luẩn quẩn kinh doanh gặp khó khăn vì thiếu vốn, không có tài sản thế chấp, nguồn lực tài chính hạn hẹp nên ngân hàng không cho vay vốn vẫn tiếp tục đeo đẳng làm khó họ.

Vậy đâu là giải pháp cho vấn đề trên ?

Thực tế, vốn là nguyên liệu cho bất kỳ thành phần kinh tế nào chứ không riêng gì đối với doanh nghiệp. Vì vậy, thay vì trông chờ vào nhà nước, hệ thống ngân hàng dang tay cứu giúp, trước hết, các doanh nghiệp hãy tự cứu mình bằng cách sắp xếp lại cơ cấu doanh nghiệp như: nguồn nhân lực, đầu tư khoa học công nghệ, mở rộng mạng lưới kinh doanh, thị trường, liên kết với các doanh nghiệp khác cùng ngành hàng để nắm bắt thông tin nhanh nhạy hơn. Từ đó, đề ra các giải pháp chiến lược, vực dậy hoạt động sản xuất kinh doanh.

Về phía ngân hàng, nếu vẫn giữ thái độ sợ cho vay vì doanh nghiệp không trả được lãi vay (tính hiệu quả) đặt lên hàng đầu chứ chưa tính đến sức khỏe của cộng đồng doanh nghiệp thì sẽ không có đồng vốn nào được rót ra. Thay vào đó, các ngân hàng cần áp dụng chính sách linh hoạt, thân thiện hơn. Hãy tìm hiểu kỹ vì sao doanh nghiệp không có vốn, các khoản tài chính hiện đang bị phong tỏa đóng băng ở đâu, ở khâu nào. Có thể dùng biện pháp dùng ngay chính những tài sản “bị kẹt” của doanh nghiệp như đối doanh nghiệp bất động sản là lượng hàng hóa tồn kho, doanh nghiệp sản xuất có thể chính là bãi mía, ruộng khoai, nhà xưởng máy móc… làm tài sản thế chấp để mở hầu bao cho họ vay vốn.

Đó có phải là giải pháp tổng thể nâng cao sức khỏe cho cộng đồng doanh nghiệp không, thưa ông ?

Yếu tố vốn có thể coi là sống còn số một với mỗi một doanh nghiệp, tuy nhiên ngoài vốn thì vẫn còn rất nhiều yếu tố khác tác động đến vận mệnh của các doanh nghiệp. Quay vấn đề trở lại, chúng ta thấy trong một thời gian dài vừa qua hệ thống các thủ tục hành chính của chúng ta quá rườm rà gây khó khăn về cả tài chính lẫn thời gian cho doanh nghiệp. Vì vậy thời gian tới Nhà nước cần phải có những thay đổi về thể chế giảm những thủ tục hành chính không đáng có, công khai minh bạch thông tin tạo ra một môi trường kinh doanh lành mạnh có tính cạnh tranh theo quy luật cung cầu thị trường.

Ngoài ra, Nhà nước nên có sự hỗ trợ thiết thực khác như cần tính toán cân đối tổng thể nhu cầu vĩ mô nền kinh tế để hạ thấp mặt bằng lãi suất hơn nữa, có chính sách giãn thuế, giảm thuế, có chương trình giúp đào tạo, trang bị công nghệ mới cho đội ngũ doanh nghiệp…Nhà nước cũng nên tập trung vào nhiệm vụ tìm kiếm thị trường cho doanh nghiệp. Tìm, thiết lập thêm các thị trường mới đồng thời bảo vệ, giữ các thị trường truyền thống của doanh nghiệp.

Được biết, để hỗ trợ tối đa, tạo sân chơi lành mạnh cho doanh nghiệp đặc biệt là đội ngũ doanh nghiệp SMEs, Chính phủ đang có chủ trương hình thành Luật doanh nghiệp nhỏ và vừa. Theo ông, đây có phải là một tín hiệu tích cực ?

Theo tôi những nhà làm luật cần ngồi lại với nhau nghiêm túc tính toán lại. Bởi hiện tại chúng ta có rất nhiều luật điều chỉnh đối tượng doanh nghiệp, Luật Doanh nghiệp mới sửa đổi bổ sung chúng ta cũng đã ban hành nếu làm không khéo sẽ xẩy ra tình trạng chồng chéo, lộn xộn. Cần phải tách bóc xem nhu cầu của doanh nghiệp SMEs là gì, cần có chính sách bổ sung nào…Không quá sa đà vào mục tiêu tăng nhanh về số lượng khối lượng doanh nghiệp SMEs mà cần nghiên cứu ở khía cạnh cơ cấu hợp lý, chất lượng tăng trưởng bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh thực chất của toàn bộ hệ thống đội ngũ doanh nghiệp Việt Nam.

Tiềm năng và triển vọng của đội ngũ doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp SMEs là rất lớn, song nếu đặt vấn đề liệu các doanh nghiệp SMEs sẽ là những hạt nhân giúp phát triển kinh tế địa phương, ông có suy nghĩ gì?

Hiện chúng ta đều nhìn thấy phần lớn các doanh nghiệp ăn nên làm ra đều tập trung ở các thành phố lớn như: Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng…Số các doanh nghiệp đóng tại địa phương kinh doanh có thặng dư, tiếp tục tái đầu tư sản xuất là có nhưng không nhiều. Phần lớn theo tôi được biết họ tập trung vào phát triển khai thác chính những tiềm năng lợi thế địa phương như thủy sản, khoáng sản, cây trồng, vật nuôi. Xét ở góc độ kinh tế, một doanh nghiệp địa phương phát triển sẽ có đóng góp không nhỏ vào nguồn thu của địa phương đó để tái đầu tư vào các nhiệm vụ kinh tế - xã hội – chính trị khác. Ngoài ra, một yếu tố có tác động lớn khác đến đội ngũ doanh nghiệp địa phương là ở người đứng đầu. Nếu các vị lãnh đạo có tư tưởng làm kinh tế, biết hoạch định, tính toán thì doanh nghiệp được nhờ, còn không thì vẫn còn bất cập hạn chế.