Tín hiệu tích cực trong hợp tác kinh tế Việt Nam- Châu Phi, Trung Đông

Tình hình kinh tế Việt Nam trong những năm vừa qua liên tục gặp nhiều khó khăn, tuy nhiên, mối quan hệ thương mại giữa Việt Nam với hai khối thị trường Châu Phi và Trung đông vẫn duy trì và gặt hái được những thành công nhất định.

Châu Phi với 1 tỷ dân, Trung Đông với 260 triệu dân là thị trường đang phát triển và rất tiềm năng với Việt Nam. Các nước Châu Phi/Trung Đông đều có mối quan hệ ngoại giao gần gũi với Việt Nam. Việc đẩy mạnh xuất khẩu sang Châu Phi/Trung Đông đặc biệt có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh các thị trường xuất khẩu truyền thống của Việt Nam gặp khó khăn do ảnh hưởng của khủng hoảng kinh tế toàn cầu hiện nay.

Trao đổi thương mại giữa Việt Nam với các nước Châu Phi/Trung Đông tăng mạnh trong thời gian gần đây. Trong đó, Việt Nam luôn xuất siêu sang hai thị trường này, cơ cấu mặt hàng trao đổi cũng ngày càng đa dạng. Hàng hoá của Việt Nam bước đầu đã có chỗ đứng và tạo được uy tín đối với người tiêu dùng Châu Phi/Trung Đông, đặc biệt là mặt hàng gạo. Thị trường xuất khẩu đã mở rộng đến toàn bộ 55 quốc gia của Châu Phi và 15 quốc gia Trung Đông.

Theo số liệu thống kê, kim ngạch xuất nhập khẩu giữa Việt Nam và Châu Phi/Trung đông liên tục tăng trưởng  từ 9,9 triệu USD năm 2011, 10,2 triệu USD năm 2012 và 13,86 triệu USD năm 2013. Trước những khó khăn ở thị trường các nước phát triển như Châu Âu, Mỹ, Nhật…các doanh nghiệp Việt Nam đang dần chuyển hướng sang thị trường các nước Châu Phi/Trung đông.

Ngoài lĩnh vực trao đổi thương mại, hợp tác công nghiệp, nông nghiệp và đầu tư giữa Việt Nam và các nước Châu Phi/Trung Đông cũng bắt đầu được chú trọng và mở rộng.

Tính đến nay, Việt Nam đã có 17 dự án đầu tư tại 10 quốc gia và lãnh thổ Châu Phi, với tổng vốn đầu tư đạt 711 triệu USD, trong đó lĩnh vực dầu khí vẫn chiếm tỷ trọng cao nhất về vốn đầu tư. Tiếp đến là dự án hợp tác đầu tư mạng viễn thông tại Cộng hoà Mô dăm bích và Cameroun của Tập đoàn Viễn thông quân đội Viettel với tổng số vốn khoảng 400 triệu USD tại mỗi nước. Lĩnh vực đầu tư của Việt Nam sang Châu Phi ngày càng đa dạng: từ viễn thông, sản xuất xe gắn máy, sản xuất hàng may mặc, điện tử, điện lạnh cho tới du lịch sinh thái. Về hợp tác công nghiệp giữa Việt Nam và các nước Châu Phi hiện có 7 quốc gia và vùng lãnh thổ Châu Phi với 37 dự án đầu tư vào Việt Nam với tổng số vốn là 67,76 triệu USD.

Đối với thị trường Trung Đông, quan hệ hợp tác trong lĩnh vực công nghiệp, dầu khí và đầu tư chủ yếu tập trung vào một số đối tác như với thị trường Cô oét với dự án Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn, Quỹ phát triển kinh tế Ả rập của Cô oét cho vay vốn phát triển cơ sở hạ tầng; dự án xây dựng ở Cô oét và nhận lao động Việt Nam. Tại Ả rập Xê út là dự án tại Nhà máy Zamil Steel đầu tư tổ hợp lọc hoá dầu Long Sơn, sản xuất công nghiệp, cơ sở hạ tầng, sản xuất nông nghiệp... Thị trường UAE với dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng; thị trường Ô man (Quỹ đầu tư Ô man OIF mua 12,6% cổ phần của Tổng công ty PVI); thị trường  Israel (dự án chăn nuôi bò sữa và chế biến sữa tại Nghệ An, hợp tác viễn thông, công nghệ gien và sinh học).

Để có được những thành công nói trên phải nói đến sự hoạt động rất tích cực của Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam - Châu Phi/Trung Đông trong những năm vừa qua. Hầu hết các hoạt động của Diễn đàn đều thu hút sự quan tâm tham gia tích cực của các doanh nghiệp Việt Nam.

Thực tế cho thấy, đã có nhiều hợp đồng, hợp tác kinh doanh giữa các doanh nghiệp Việt Nam với các doanh nghiệp Châu Phi và Trung Đông được ký kết và thực hiện nhờ sự kết nối của Diễn đàn thông qua các cuộc hội thảo, gặp gỡ doanh nghiệp, các chuyến đi khảo sát.... Có thể nói đến ví dụ điển hình là công ty CMS, thành viên của Diễn đàn hiện đang thực hiện hợp đồng hợp tác xây dựng trị giá 3 tỷ USD tại Ăng gô la, mở chi nhánh công ty tại Cameroun, hợp đồng mua gỗ Châu Phi trị giá 3,5 triệu Euro, hợp đồng hợp tác với Israel thực hiện dự án nuôi trồng thủy hải sản tuần hoàn và khép kín với tổng giá trị từ 70-100 triệu US$ / 1 trang trại tại huyện Hoàng Bồ, Quảng Ninh; hợp đồng chế biến hạt điều của Guinee Bissau tại 3 doanh nghiệp sản xuất chế biến điều Việt Nam nhằm tái xuất sang các thị trường Trung Quốc, Châu Âu, Mỹ…

Theo đánh giá của Ban thư ký Diễn đàn doanh nghiệp Việt Nam-Châu Phi/Trung Đông, tuy Diễn đàn đã đi vào hoạt động có hiệu quả nhưng nhìn chung các hoạt động xúc tiến thương mại giữa Việt Nam và khu vực Châu Phi/Trung Đông vẫn còn ở mức độ khiêm tốn, chưa tương xứng với tiềm năng và mong muốn của doanh nghiệp hai bên; các hoạt động xúc tiến còn mang tính bị động, không được thông báo sớm để có thời gian chuẩn bị chu đáo và hiệu quả.

Bên cạnh đó, cơ chế, chính sách hỗ trợ từ Chính phủ, các Bộ,  ngành của hai bên còn mỏng và chưa thực sự hiệu quả đối với các doanh nghiệp có làm ăn, kinh doanh với thị trường các nước Châu Phi/Trung đông; hệ thống ngân hàng, tài chính, giao thông vận tải còn thiếu, chưa đủ tin cậy để hỗ trợ cho trao đổi và hợp tác giữa cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam và doanh nghiệp các nước Châu Phi/Trung Đông. 

Mặt khác, các doanh nghiệp hai bên còn chưa thực sự tích cực tham gia vào các kỳ triển lãm/hội chợ quốc tế tổ chức tại Việt Nam và các nước Châu Phi/Trung Đông do chi phí đi lại sang các thị trường này khá cao.

Vì vậy, theo đánh giá, để tạo thuận lợi hơn nữa cho sự kết nối giữa thị trường VN và Châu Phi/Trung Đông, việc từng bước tháo gỡ các khó khăn trên và tích cực tham gia của các DNVN sẽ thúc đẩy mạnh mẽ giao thương kinh tế, đầu tư giữa VN với các nước Châu Phi/ Trung Đông.

Anh Mai