Sân chơi của người xứ Quảng

Hội hát bài chòi đã trở thành một sân chơi quen thuộc của người dân Hội An tỉnh Quảng Nam và không ít du khách khi đến với mảnh đất này. Hằng đêm, đặc biệt là tối thứ bảy hàng tuần, mọi người lại tụ tập về khoảng sân giữa phố Hội và sông Hoài để được thưởng thức nghệ thuật bài chòi.

Chính sân chơi này đã đem lại không khí sôi nổi, giúp khu phố cổ thêm phần sinh động mà vẫn không hề làm mất đi vẻ đẹp yên bình rất đặc trưng của Hội An.

Để khôi phục giá trị văn hóa độc đáo của Bài Chòi đã bị mai một, trong những năm gần đây Hội An nói riêng và tỉnh Quảng Nam nói chung đã phát huy loại hình nghệ thuật này nhằm làm phong phú đời sống tinh thần của người dân địa phương và tạo điều kiện phục vụ khách du lịch hiểu về văn hóa địa phương. Đêm hội Bài Chòi vừa mang hơi thở nóng hổi của cuộc sống hiện đại, vừa chứa đựng vẻ dịu dàng, duyên dáng của một nét văn hóa truyền thống đầy ý nghĩa. Theo ông Trần Đình Châu - Phó Giám đốc Trung tâm Văn hoá Thể thao thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam, không chỉ du khách trong nước mà cả nước ngoài cũng tỏ ra rất thích thú thể loại văn hóa rất đặc sắc này.

Sống dậy nét văn hóa đặc sắc

Bài chòi là loai hình nghệ thuật dân gian phổ biến ở miền Trung, là loại hình nghệ thuật diễn xướng ngẫu hứng, không có kịch bản, mang tính dân gian gần gũi với bà con quần chúng. Không ai biết chính xác Bài Chòi xuất hiện vào thời điểm nào, tuy nhiên khoảng 300 - 400 năm trước hoạt động văn hóa này đã được tổ chức thường xuyên ở các lễ hội của tỉnh miền Trung sau đó vì một số lý do mà hội bài chòi không được phổ biến nhiều như trước, thậm chí đứng trước nguy cơ thất truyền. Cho đến thời điểm phố cổ Hội An được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới, chính quyền tỉnh Quảng Nam, thành phố Hội An, đặc biệt Trung tâm Văn hóa Thể thao thành phố Hội An - đơn vị chịu trách nhiệm chính đã quyết định khôi phục lại sân chơi văn hóa này nhằm bảo tồn và phát triển nét văn hóa đặc sắc của dân tộc tới khách du lịch trong nước và quốc tế.

Có thể hiểu nôm na rằng hội bài chòi là sân chơi của những ván cờ, mỗi ván gồm có 30 quân cờ với 30 tên gọi khác nhau chia thành 10 loại thẻ gỗ, cứ 3 quân cờ là một thẻ và người chơi sẽ được chọn mua các loại thẻ đó. Sau khi phát hết thẻ cho mọi người thì ván cờ sẽ bắt đầu bằng việc rút thăm que tre có ghi tên một quân cờ. Lúc này, người Hiệu sẽ dẫn dắt cuộc chơi bằng những câu hát có liên quan đến tên quân cờ ghi trên chiếc thăm đó, lần lượt cho đến khi ba thẻ tre được rút liên tiếp có tên gọi trùng với các tên quân cờ ghi trên cùng một thẻ gỗ... Nếu thấy tên quân cờ của mình được nhắc đến trong câu hát, người chơi sẽ phải hô lên và trình thẻ gỗ để được phát một lá cờ vàng, tương đương với một phần thưởng nhỏ. Nếu người chơi có được chiếc thẻ gỗ ghi tên 3 quân cờ được nêu tên liên tục, người đó sẽ đoạt được phần thưởng lớn nhất của cuộc chơi và ván cờ kết thúc...

Tâm huyết với bài chòi xứ Quảng

Đánh giá về tầm quan trọng của việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của Bài Chòi, nghệ nhân Lương Đáng, người gắn bó lâu năm với nghệ thuật Bài Chòi cho rằng, hát bài chòi không chỉ có ý nghĩa giải trí đơn thuần mà còn là một sân khấu trình diễn của một làn điệu dân ca đặc trưng vùng Nam Trung Bộ. Bài Chòi khơi dậy niềm tự hào trong thế hệ trẻ bởi các câu hát sử dụng trong bài chòi đều rất hay, mang ý nghĩa nhân văn và có tính giáo dục cao. Tuy nhiên, trong giai đoạn hiện nay, hoạt động nghệ thuật truyền thống gặp rất nhiều khó khăn bởi ảnh hưởng của nhiều loại hình giải trí hiện đại khác. Nhưng không vì thế mà thế hệ trẻ ở Hội An nói riêng và các tỉnh miền Trung nói chung lãng quên môn nghệ thuật truyền thống này. Việc khôi phục hội hát bài chòi không những bảo tồn được một loại hình nghệ thuật diễn xướng truyền thống của cha ông để lại mà còn tạo được một sân chơi văn hóa sôi nổi, hấp dẫn cho du khách khi đến với Quảng Nam.

Cùng một quyết tâm duy trì và phát huy văn hóa dân tộc khỏi sự mai một, ông Đinh Hài- Giám đốc Sở Văn hoá Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Nam cho biết hiện nay Sở đang cố gắng phục hồi, phát huy truyền thống văn hoá dân gian vì đây là vốn văn hóa quý của dân tộc “Chúng tôi đã từng trăn trở với nhau hãy làm những gì tốt đẹp nhất để gìn giữ bản sắc của dân tộc đừng để mất bởi nếu mất thì chúng ta đã đánh mất chính mình. Hôm nay chúng tôi đang phát huy tinh thần này và đào tạo thế hệ trẻ cho tương lai để giữ gìn văn hoá dân gian miền trung và cả nước”.

Giang Tú