Doanh nghiệp Việt bị động trước các thông tin hội nhập

Với 4 hiệp định thương mại tự do (FTA) chuẩn bị được ký kết, năm 2015 được xem là một năm đặc biệt quan trọng đối với các doanh nghiệp Việt Nam khi xu hướng hội nhập trở thành điều kiện tất yếu của sự phát triển. Cơ hội để các doanh nghiệp Việt Nam vươn ra biển lớn đang ngày một rõ ràng hơn nhưng khả năng nắm bắt và làm chủ vẫn là một dấu hỏi lớn đối với các doanh nghiệp hiện nay.

Thiếu thông tin về FTA

Thực tế, qua khảo sát cho thấy nhiều doanh nghiệp vẫn đang bị động trong việc tiếp cận các thông tin liên quan đến FTA, nhiều doanh nghiệp tỏ ra thờ ơ, không quan tâm tìm hiểu những cơ hội và thách thức khi Việt Nam tham gia các hiệp định thương mại này. Do đó, cần nhìn nhận sâu sắc lại vấn đề này để có điều chỉnh chiến lược hội nhập thời gian tới.

Bên cạnh khu vực mậu dịch tự do ASEAN (AFTA), Việt Nam hiện đang tham gia FTA với  Australia – New Zealand, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản và Hàn Quốc và gần nhất là Chile. Một số hiệp định FTA đang trong quá trình đàm phán như: FTA với Liên minh châu Âu (EU); Hiệp định Đối tác kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP); FTA với Liên minh thuế quan Nga, Belarus và Kazakhstan; FTA với Hàn Quốc. Mới đây, FTA với Hàn Quốc đã chính thức được ký; 3 FTA còn lại, dự kiến sẽ được ký kết trong năm 2015. Đặc biệt, năm 2015 sẽ đánh dấu Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) chính thức được thành lập.

Không thể phủ nhận những thuận lợi đối với các doanh nghiệp Việt Nam khi tham gia vào các FTA, bởi các từ đó, các doanh nghiệp có thể tham gia sâu hơn vào chuỗi sản xuất và cung ứng trong khu vực và trên thế giới. Tuy nhiên, trong một khảo sát mới đây của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho thấy, một nhóm không nhỏ các doanh nghiệp (30% các doanh nghiệp được hỏi) trả lời họ không biết thông tin về việc Việt Nam đàm phán gia nhập TPP. Trong số này, số lượng các doanh nghiệp dân doanh chiếm 31,5%, doanh nghiệp FDI chiếm 29,8%.

Trước đó cũng đã có một cuộc khảo sát đối với các doanh nghiệp Việt Nam về việc tham gia vào ACE. Kết quả là có tới 756% doanh nghiệp được hỏi không biết gì về ACE, 94% doanh nghiệp không hiểu rõ về nội dung đàm phán trong AEC, 63% doanh nghiệp không đánh giá được cơ hội và thách thức khi Việt Nam tham gia vào AEC.

Việc các doanh nghiệp tỏ ra khá mơ hồ đối với các FTA mà Việt Nam đang đàm phán là do sự thiếu minh bạch trong thông tin, điều này vô hình dung đã làm khó các doanh nghiệp khi muốn tìm hiểu về cơ hội và thách thức khi Việt Nam tham gia. Từ thực tế đó, các doanh nghiệp đều mong muốn các cơ quan nhà nước đưa ra các biện pháp hỗ trợ để giúp các doanh nghiệp trong nước được hưởng lợi từ hiệp các hiệp định thương mại đồng thời khắc phục được những  khó khăn, vướng mắc trong quá trình hoạt động.

Tiến hành cải cách

Chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú cho rằng, khi tham gia FTA thì bài toán đặt ra là làm sao để mặt hàng nông sản trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn không bị thua ngay trên chính “sân nhà” của mình? Phải bắt đầu từ đâu trong tư duy, phải làm gì và làm như thế nào để nông dân không bị thiệt thòi khi phải đương đầu với những khó khăn do sức ép cạnh trạnh từ hàng nông sản nước ngoài; không biết tìm kiếm cơ hội kinh doanh; chấp nhận con đường làm thuê nhưng lại không thể kiếm được việc làm do trình độ tay nghề thấp?...

Các điều kiện, quy định liên quan đến TPP vẫn chưa được tiết lộ, những gì doanh nghiệp được biết là những dự báo như Việt Nam sẽ hưởng lợi từ hiệp định này song cũng sẽ đối mặt với không ít khó khăn, thách thức về điều kiện, quy định của sản phẩm. Những thông tin mang tính chất bước ngoặt về TPP các doanh nghiệp hầu như không nắm được, trong khi đây là hiệp định được đánh giá sẽ có tác động rất lớn, thậm chí sẽ làm thay đổi cuộc chơi trong các thỏa thuận thương mại quốc tế.

Mặc dù các điều kiện, quy định để được tham gia vào các FTA là khá chặt chẽ nhưng số lượng các doanh ngiệp đã và đang theo dõi các hoạt động đàm phán hoặc hiểu rõ những tác động của nó tới hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp mình lại rất ít.

Ông Tô Hoài Nam, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội DNNVV Việt Nam cho rằng, phần lớn các doanh nghiệp Việt Nam không trả lời được những câu hỏi then chốt về cơ cấu ngành hàng trong bối cảnh hội nhập hay sản phẩm, dịch vụ nào có nguy cơ bị cạnh tranh trực tiếp từ các quốc gia trong tổ chức mà Việt Nam tham gia, cũng như những giải pháp tiên liệu ứng phó canhjt ranh từ các doanh nghiệp Việt còn rất lúng túng…

Các chuyên gia kinh tế cho rằng, để tận dụng được những cơ hội từ các FTA mang lại đồng thời phòng ngừa và giảm thiểu rủi ro, Việt Nam cần phải nỗ lực trong việc cải cách thể chế kinh tế thị trường, đặc biệt là đổi mới tư duy trong hoạch định chính sách theo nguyê tắc của kinh tế thị trường; nâng cao năng lực cạnh tranh cho hệ thống doanh nghiệp, trong đó thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển, giảm thiểu vai trò của doanh nghiệp nhà nước; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đặc biệt là lao động nghề và nhân lực trình độ cao; chiến lược phát triển thị trường nội địa và nước ngoài, xây dựng năng lực thương mại cần đặt ở vị trí trọng tâm trong chiến lược phát triển kinh tế.

Đình Thanh