Nhiều FTA được ký, doanh nghiệp cần sẵn sàng cho các vụ kiện thương mại

Vừa qua, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam - Chi nhánh tại TP.HCM (VCCI-HCM) và Mayer Brown JSM đã phối hợp tổ chức hội thảo “Việt Nam trong thế giới thương mại không biên giới.

Cơ hội và thách thức” nhằm cập nhật cho các doanh nghiệp Việt Nam về các biện pháp phòng vệ thương mại trong bối cảnh Việt Nam đang tăng cường ký kết các Hiệp định thương mại tự do song phương và đa phương. Tham dự hội thảo có hơn 150 doanh nghiệp sản xuất và xuất nhập khẩu của Việt Nam cùng đại diện các hiệp hội doanh nghiệp, các cơ quan ban ngành và truyền thông.

Nhiều FTA được ký, hàng VN sẽ thêm rủi ro?

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Võ Tân Thành, Phó Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, Giám đốc VCCI TP.HCM nhấn mạnh, các vụ kiện bán phá giá, chống trợ cấp đang là một thách thức lớn cho các doanh nghiệp VN khi tham gia vào thương mại quốc tế, tiếp cận thị trường mới và hạn chế tiềm lực xuất khẩu của doanh nghiệp VN. Bên cạnh đó, những cuộc cạnh tranh gay gắt của doanh nghiệp ngoại ngay trên sân nhà đã và đang ảnh hưởng đến một số ngành sản xuất trong nước.

Bà Wong Chian Voen, Giám đốc, Bộ phận tư vấn của Mayer Brown Singapore cho rằng doanh nghiệp Việt Nam chưa tận dụng được các hiệp định thương mại tự do (FTA). Sắp tới đây sẽ có hàng hoạt quy định gây khó đối với hàng xuất khẩu. Cụ thể, quy tắc xuất xứ hàng hóa quá khó để tuân thủ, chi phí hành chính và chi phí tuân thủ cao, biên thuế ít…

Trong khi đó, ông Matthew J. McConkey, luật sư thành viên của Mayer Brown tại Washington D.C cho biết, với việc có thêm nhiều FTA, xuất khẩu của Việt Nam sẽ tăng lên nhưng cũng sẽ có thêm nhiều khả năng doanh nghiệp Việt Nam bị kiện chống bán phá giá và chống trợ cấp. Bởi lẽ, tăng xuất khẩu vào một nước sẽ khiến ngành sản xuất trong nước đó cảm thấy bị đe doạ.

Theo bà Phạm Châu Giang, Trưởng phòng điều tra vụ kiện phòng vệ thương mại của doanh nghiệp trong nước, Cục Quản lý cạnh tranh (Bộ Công Thương), các đối tác FTA sắp tới của Việt Nam như Mỹ và Nga là những nước đã tiến hành nhiều vụ kiện phòng vệ thương mại, do đó khi xuất khẩu vào các nước này doanh nghiệp phải chú ý và chuẩn bị (chẳng hạn như có một bộ phận phụ trách riêng về phòng vệ thương mại) vì có khả năng các vụ kiện đối với hàng hoá nhập khẩu từ Việt Nam vào hai nước này sẽ tăng lên. Trong khi đó, Hàn Quốc là nước định hướng xuất khẩu, hàng hoá nhập khẩu là để phục vụ sản xuất trong nước, nên họ ít tiến hành các vụ kiện phòng vệ thương mại.

Ngoài ra, theo ông Matthew J. McConkey, một trong những nguyên nhân hàng hoá Việt Nam hay bị kiện là do Việt Nam vẫn bị xem là nền kinh tế phi thị trường. Đến hết năm 2018, tức đầu năm 2019, Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) sẽ phải xem Việt Nam là nền kinh tế thị trường. Tuy nhiên, ông Matthew J. McConkey băn khoăn không biết liệu đến năm 2019 Mỹ có xem Việt Nam là nền kinh tế thị trường hay không. “Nếu đến năm 2019 mà Mỹ vẫn xem Việt Nam là nền kinh tế phi thị trường thì có thể sẽ có một vụ kiện từ Việt Nam đối với Mỹ lên WTO”, vị luật sư này cho biết.

Ở chiều ngược lại, tức hàng hoá xuất khẩu vào thị trường Việt Nam, bà Giang cho biết, với hầu hết các hiệp định đã và chuẩn bị ký, đến khoảng năm 2020, đa số hàng hoá xuất và nhập khẩu của Việt Nam đều có thuế suất về 0%. “Phòng vệ thương mại được xem như cái van cuối cùng để doanh nghiệp sử dụng khi thuế đưa về 0%. Bản thân Chính phủ không muốn sử dụng những hàng rào thuế quan mà chúng ta đã cố gắng đàm phán để đưa về 0%, mà muốn doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh. Tuy nhiên, trong trường hợp doanh nghiệp cảm thấy khó khăn trong cạnh tranh thì họ có thể sử dụng các hàng rào mà WTO cho phép, đó là hàng rào kỹ thuật và phòng vệ thương mại”, bà Giang cho biết.

Làm sao để tránh bị kiện?

Ngoài các biện pháp phòng vệ thương mại gồm chống bán phá giá, chống trợ cấp, áp dụng tự vệ toàn cầu, việc sử dụng hàng rào kỹ thuật liên quan đến phần mềm cũng là một cách thức mới mà doanh nghiệp cần lưu ý.

Đơn cử khi doanh nghiệp VN xuất hàng may mặc như áo sơmi vào Hoa Kỳ, nước này sẽ yêu cầu doanh nghiệp VN đưa ra chứng nhận các phần mềm phục vụ sản xuất từ sợi đến móc khóa, vải áo phải sử dụng các phần mềm hợp pháp. Nếu nhà xuất khẩu không sử dụng bản quyền hợp pháp, lô hàng này lập tức sẽ bị giữ lại.

Ông Joshep Koesnaidi, luật sư điều hành, Văn phòng luật JWK, Jakarta, cũng khẳng định phòng vệ thương mại là công cụ hợp pháp và được cho phép để bảo vệ thị trường trong nước, vì vậy sẽ càng nhiều quốc gia sử dụng biện pháp này trong tương lai.

Theo ông Matthew, để tránh bị kiện có vẻ rất khó dù doanh nghiệp cố gắng quản lý, kiểm soát những khả năng có thể bị kiện. Trong đa số vụ kiện chống bán phá giá, nguyên đơn cho rằng hàng hóa bị bán giá thấp hơn so với chi phí sản xuất, nhưng thật sự không nhà sản xuất nào muốn bán giá thấp như vậy cả. Tuy nhiên, các ngành công nghiệp nước đó vẫn sử dụng biện pháp phòng vệ để bảo vệ thị phần của mình.

“Nếu sản phẩm xuất khẩu sang Hoa Kỳ bị chịu thuế chống bán phá giá hay chống trợ cấp thì vẫn có biện pháp khác. Ví dụ Trung Quốc là một trong những nước bị áp dụng nhiều biện pháp chống bán phá giá. Họ đã chuyển các địa điểm sản xuất ra nước khác mà không chịu các loại thuế trên. Hàng có thể sản xuất một phần tại Trung Quốc nhưng khi hoàn thiện lại ở một nước khác. Ngoài ra, doanh nghiệp cần tham gia chặt chẽ vào quá trình điều tra, biên độ chịu áp dụng thuế cũng sẽ thấp hơn” - ông Matthew nói.

Kinh nghiệm từ doanh nghiệp bị áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại nhiều, ông Vũ Văn Thanh, Phó tổng giám đốc, Tập đoàn Tôn Hoa Sen cho rằng việc đa dạng hóa thị trường cũng rất quan trọng. Khi xảy ra vụ kiện thì chủ động thuê luật sư theo đuổi vụ kiện. Hợp tác chặt chẽ với cơ quan trong nước để khi có chuyện xảy ra thì nhận được sự tư vấn kịp thời.