Thách thức của nền kinh tế mới hồi phục

Kinh tế Việt Nam lấy lại đà tăng trưởng trong nửa đầu năm 2015, nhưng vẫn còn tồn tại những thách thức lớn khiến tăng trưởng kém bền vững.

Kinh tế lấy lại đà tăng trưởng

Báo cái tại phiên họp thường kỳ Chính phủ cuối tháng 5/2015 cho thấy tình hình kinh tế - xã hội 5 tháng đầu năm nay của Việt Nam tiếp tục đà phục hồi và phát triển; lạm phát bình quân 5 tháng đầu năm tăng 0,83%; kinh tế vĩ mô ngày càng ổn định hơn; Chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) tiếp tục xu hướng tăng và tăng cao hơn so với cùng kỳ năm trước, 5 tháng tăng 9,2%. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng 5 tháng tiếp tục tăng cao và đạt 9,05%. Tín dụng đối với nền kinh tế đến ngày 20/5/2015 tăng 4,26%. Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) thực hiện đạt 4,95 tỷ USD, tăng 7,6%; vốn ODA giải ngân đạt 749 triệu USD, tăng 11,8%.

Những năm trước đây, tăng trưởng thường đi đôi với lạm phát, nhưng năm nay lạm phát (CPI) tháng 5 tăng 0,16%, 5 tháng 2015 tăng 0,2% - mức tăng thấp nhất trong nhiều năm trở lại đây.

Những số liệu thống kê trên cho thấy nền kinh tế Việt Nam đã thoát đáy suy thoái và đang lấy lại đà tăng trưởng khá nhanh. Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng khẳng định, tình hình kinh tế -xã hội tháng 5 và 5 tháng đầu năm 2015 tiếp tục đạt kết quả tích cực trên hầu hết lĩnh vực. Tuy nhiên, Thủ tướng lưu ý không chủ quan, thỏa mãn với những kết quả đạt được khi tình hình thế giới còn khó khăn, diễn biến khó lường mà cần tiếp tục phấn đấu để đạt các chỉ tiêu năm 2015.

Mặc dù kinh tế đã trở lại đà tăng trưởng, tuy nhiên những khó khăn trong nội tại nền kinh tế nổi lên gay gắt và trở thành nội dung chính của cuộc họp thường kỳ Chính phủ. Mặt hàng nông sản tiêu thụ gặp khó khăn, xuất khẩu của khu vực doanh nghiệp trong nước giảm so với cùng kỳ, lượng khách du lịch quốc tế đến Việt Nam sụt giảm, quá trình tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước chưa đạt được mục tiêu… là những chủ đề được các thành viên Chính phủ thảo luận.

Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng yêu cầu thực hiện nhất quán mục tiêu ổn định vững chắc kinh tế vĩ mô. Theo dõi sát diễn biến lạm phát, giá dầu và biến động kinh tế thế giới để có điều chỉnh chính sách phù hợp, kịp thời. Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cần điều hành tỷ giá phù hợp theo tín hiệu thị trường gắn với ổn định kinh tế vĩ mô; điều hành lãi suất theo hướng vừa phải giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, vừa thúc đẩy sản xuất kinh doanh phát triển. Thủ tướng cũng chỉ đạo NHNN theo dõi chặt chẽ thị trường, không để xảy ra tình trạng bong bóng bất động sản.

3 thách thức của tăng trưởng

Không chỉ trong cuộc họp Chính phủ, mà tại kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XIII bắt đầu hôm 21/5 tại Hà Nội, chủ đề đầu ra của nông sản, nông nghiệp giảm tăng trưởng cũng trở thành chủ đề nóng bỏng.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh đánh giá: Năm 2015 là năm lĩnh vực nông nghiệp đối mặt nhiều thách thức. Mức tăng trưởng của nông nghiệp quý I chỉ đạt trên 2% so với mức hơn 3% của năm 2014 mà tăng  giảm 1% trong lĩnh vực này là rất lớn.Thị trường xuất khẩu bị thu hẹp, nhiều sản phẩm bế tắc trong tiêu thụ, từ dưa hấu, hành tím, hành tây tới thanh long…

Nhiều mặt hàng nông sản giảm giá mạnh gây khó khăn cho nông dân. Đơn cử như cao su đã giảm giá từ mức 150 triệu đồng/tấn, còn 25 – 30 triệu đồng/tấn. Nhiều nơi ở Tây Nguyên, Sơn La, Điện Biên đã phát động trồng cao su rất mạnh mẽ thời gian qua, đến giờ vẫn chưa được thu hoạch mà giá thì đã rớt đến mức khó tưởng tượng.  

Ngay như mặt hàng lúa gạo xuất khẩu chủ lực của Việt Nam cũng gặp áp lực rất lớn trong tiêu thụ. Những năm qua, mức xuất khẩu gạo của Việt Nam thường đạt khoảng 7,7 triệu tấn/năm nhưng Quý 1/2015, kết quả xuất khẩu rất thấp. Khó khăn vì một số nước đã bắt đầu dùng chính sách bảo hộ với lương thực của mình. Indonesia trước đây nhập gạo Việt Nam rất nhiều nhưng hiện đã áp dụng chính sách hạn chế nhập khẩu để tự cung tự cấp trong nước. Trung Quốc cũng đã đưa ra quota nhập khẩu rất hạn chế cho các  DN với điều kiện nhập bao nhiêu thì phải đảm bảo tiêu thụ được chừng đó lượng lương thực sản xuất trong nước. Ngoài ra, thị trường lúa gạo cũng đang nổi lên nhiều đối thủ cạnh tranh mới như  Ấn Độ và Pakistan.

Nông nghiệp là trụ đỡ của nền kinh tế, nếu đầu ra cho nông sản vẫn tiếp tục khó khăn như hiện nay, tốc độ tăng trưởng sẽ giảm ngay. Và theo bộ trưởng Bùi Quang Vinh: “Giảm nông nghiệp là giảm thẳng vào đời sống người dân”.

Tăng trưởng kinh tế cũng gặp áp lực từ suy giảm của lĩnh vực dịch vụ. Riêng về du lịch, tổng lượng khách du lịch nước ngoài đến Việt Nam chỉ đạt 506.000 lượt người, giảm 14,4% so với tháng 5/2014 – thời điểm xảy ra vụ giàn khoan Hải Dương 981 ở Biển Đông.

Khu vực kinh tế tư nhân chưa được quan tâm đúng mức là khó khăn tiếp theo ảnh hưởng tăng trưởng kinh tế. Đây là một chủ đề được các chuyên gia kinh tế khuyến cáo từ nhiều năm, nhưng khu vực tư nhân tại Việt Nam vẫn yếu kém và kém cạnh tranh khi tiếp cận các nguồn lực để phát triển, từ vốn, đất đai và thị trường.

Theo Bộ trưởng Bùi Quang Vinh, nếu không xử lý 3 thách thức từ khu vực nông nghiệp, dịch vụ và khu vực kinh tế tư nhân, mức tăng trưởng đạt được nửa đầu năm 2015 sẽ không bền vững.

Lê Minh