Công tác quy hoạch cần đi trước một bước

Theo thông tin từ Hội thảo quốc tế: “Xây dựng dự án Luật Quy hoạch – Kinh nghiệm quốc tế và sự lựa chọn cho Việt Nam” do Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, Bộ Kế hoạch và Đầu tư và Chương trình Định cư con người của Liên hợp quốc (UN-Habitat) đồng tổ chức mới đây tại Hà Nội, Dự án Luật Quy hoạch dự kiến sẽ được trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2015) và xem xét thông qua tại Kỳ họp thứ 11 (tháng 3/2016). Các chuyên gia kỳ vọng dự án Luật Quy hoạch mới đi vào thực tiễn sẽ có nhiều điểm mới mang tính đột phá sẽ giải quyết được những vấn đề đặt ra trong công tác quy hoạch của Việt Nam trong giai đoạn phát triển mới.

Đổi mới toàn diện

Theo ông Vũ Quang Các, Vụ trưởng Vụ Quản lý quy hoạch thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư, dự thảo Luật quy hoạch sẽ gồm 6 chương với 66 điều, quy định về phạm vi điều chỉnh của Luật; giải thích từ ngữ, khái niệm quy hoạch; nguyên tắc trong hoạt động quy hoạch; trình tự lập, thẩm định, phê duyệt quy hoạch; thời kỳ quy hoạch; chính sách của Nhà nước về quy hoạch; nội dung quản lý Nhà nước về quy hoạch; quyền và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc tham gia ý kiến và giám sát hoạt động quy hoạch; các hành vi bị cấm. Đặc biệt, với tầm quan trọng chiến lược trong xây dựng và phát triển kinh tế, dự thảo Luật Quy hoạch lần này sẽ là bộ luật quan trọng được Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) xác định là một trong những giải pháp chủ yếu nhằm thực hiện định hướng phát triển đồng bộ hệ thống kết cấu hạ tầng của nước nước ta.

Cũng theo ông Các nội dung dự thảo Luật Quy hoạch sẽ có những điểm mới tập trung vào 4 nhóm vấn đề chính. Cụ thể, dự thảo Luật Quy hoạch sẽ tạo hành lang pháp lý thống nhất cho công tác quy hoạch ở Việt Nam, từ đó xác định hệ thống quy hoạch đồng bộ. Những ngành, lĩnh vực cần lập quy hoạch để bảo đảm sự phát triển bền vững, lâu dài nhằm khai thác có hiệu quả tiềm năng, thế mạnh của các vùng lãnh thổ; đồng thời cũng chỉ ra những ngành không cần lập quy hoạch mà chuyển sang xây dựng các đề án, chương trình phát triển, Dự thảo Luật xác định rõ việc tạo lập không gian phát triển thông qua việc lập quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch không gian biển quốc gia, quy hoạch ngành quốc gia, quy hoạch vùng và quy hoạch tỉnh.

Dự thảo Luật đổi mới về phương pháp và nội dung quy hoạch, từ đó làm thay đổi cách thức tổ chức lập quy hoạch từ cách thức truyền thống sang cách thức hiện đại theo phương pháp quy hoạch chiến lược và nội dung quy hoạch tổng hợp, đa ngành theo xu hướng của thế giới được đặt trong điều kiện hoàn cảnh của Việt Nam.

Cuối cùng, dự thảo Luật sẽ tác động tích cực, làm thay đổi phương thức sử dụng công cụ quản lý từ quy hoạch, dựa vào quy hoạch chuyển sang quản lý bằng tiêu chuẩn, điều kiện đối với những ngành không lập quy hoạch, từ đó tạo sự minh bạch, thuận lợi cho doanh nghiệp và người dân trong đầu tư, sản xuất kinh doanh.

Ngoài ra, điểm mấu chốt của dự án Luật Quy hoạch mới lần này chính là việc VN đang xây dựng một quy hoạch tổng thể quốc gia theo hướng đa ngành trên cơ sở tích hợp quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch kết cấu hạ tầng, quy hoạch sử dụng tài nguyên. Phạm vi và nội dung quy hoạch tổng thể quốc gia phải xác định những định hướng phát triển, sắp xếp không gian và phân bổ nguồn lực cho các hoạt động kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, môi trường có tầm quan trọng cấp quốc gia và liên vùng.

“ Nếu theo đúng kịch bản nêu trên thì các quy hoạch khác gồm quy hoạch không gian biển quốc gia, quy hoạch ngành quốc gia, quy hoạch vùng và quy hoạch tỉnh sẽ có cơ sở để xác lập, từ đó các quy hoạch sẽ có tính liên kết, khớp nối, hài hòa; các nguồn lực kinh tế - xã hội của đất nước được đảm bảo hiệu quả trên cơ sở lựa chọn, phân bổ các vấn đề then chốt, quan trọng quốc gia cần được ưu tiên đầu tư, tập trung phát triển”, ông Vũ Quang Các cho biết.

 Nỗ lực thực hiện

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Đặng Huy Đông cho biết, quá trình sơ thảo và chuẩn bị cho bộ luật Quy hoạch mới đã diễn ra trong suốt 5 năm vừa qua. Với mục tiêu là tạo ra hành lang pháp lý thông thoáng, thuận lợi cho các hoạt động đầu tư, sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và người dân thông qua việc xóa bỏ các quy hoạch sản phẩm, ngành nghề cụ thể; tạo ra sự đồng bộ, thống nhất về hệ thống pháp luật kinh tế; đồng thời các quy định về công tác quy hoạch từ hơn 70 văn bản luật, pháp lệnh rút xuống còn 2 văn bản luật điều chỉnh về công tác quy hoạch, những cải cách đổi mới này được kỳ vọng sẽ là những đòn bẩy để khắc phục tình trạng phát triển tự phát, không đồng bộ, kém hiệu quả; tạo ra khung pháp lý nhằm đổi mới về phương pháp và nội dung quy hoạch.

Tuy nhiên theo quan điểm của ông Lawrie Wilson, chuyên gia tư vấn về quy hoạch và quản lý phát triển, Giám đốc Dự án quốc tế của Hansen Partnership (Australia), ngoài việc Chính phủ Việt Nam xây dựng một bản quy hoạch tổng thế phát triển vĩ mô nền kinh tế thì cũng cần thận trọng tính toán đến hệ thống quản lý quy hoạch. Bởi việc quản lý này sẽ đảm bảo được mục đích và mục tiêu đã được xác định trong quy hoạch, đảm bảo nguồn lực đầu tư vì lợi ích quốc gia, ông Lawrie Wilson nói.

Dẫn chứng kinh nghiệm làm công tác quy hoạch tại Australia, thay vì cấp giấy phép đầu tư cho các nhà đầu tư thì Chính phủ lại cấp cho họ “giấy phép quy hoạch” để yêu cầu các nhà đầu tư phải thực hiện nghĩa vụ của mình trong việc tuân thủ “sơ đồ quy hoạch” – là văn bản pháp lý thể hiện những quy định, chính sách, định hướng của  Chính phủ trong phát triển. Và các quy hoạch này ở các cấp đều có sự thống nhất, đồng bộ, theo định hướng đã được đề ra ở quy hoạch cấp quốc gia. Ông Lawrie Wilson cũng khuyến nghị rằng, với thể chế hiện tại của Việt Nam các nhà làm chính sách không nên chuyển đổi mô hình một cách tức thì vì Việt Nam chưa sẵn sàng nguồn lực cần thiết cho quản lý quy hoạch. Tuy nhiên, đây là một việc làm hiệu quả và đúng đắn để có được một hệ thống quy hoạch tập trung, thống nhất cùng với những chế tài quản lý quy hoạch có hiệu quả (được cụ thể hóa trong dự thảo Luật Quy hoạch).

Đồng quan điểm về vấn đề trên, ông Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường chỉ ra một thực tiễn, hiện nay cơ chế giám sát của cộng đồng đối với công tác thực thi quy hoạch ở Việt Nam gần như chưa được thể chế hóa, người dân có phát hiện việc thực hiện trái quy hoạch thì cũng không biết nói với ai. Do đó, giải pháp được đưa ra là khung pháp luật và thể chế về quy hoạch cần được xây dựng thống nhất, có hệ thống, nhất quán, trong đó xác định rõ thẩm quyền, trách nhiệm của các cơ quan nhà nước và sự tham gia của người dân, doanh nghiệp…  là hết sức cần thiết và kịp thờ.

TS. Nguyễn Quang, Giám đốc Giám đốc Chương trình Định cư con người Liên hợp quốc tại Việt Nam (UN-Habitat) cho rằng, Việt Nam cần xây dựng bộ Luật Quy hoạch mới có tính linh hoạt để tạo điều kiện cho sự vận hành của thị trường. Cùng với đó, Luật cần làm rõ vai trò can thiệp tạo điều kiện của Nhà nước, cần có các quy định, chính sách khuyến khích đầu tư, thuế, bảo vệ môi trường. Ngoài ra, Luật cần chi tiết hóa cơ chế phối hợp thực hiện quy hoạch, tạo điều kiện cho sự tham gia của các bên liên quan, hướng tới mục tiêu phát triển kinh tế bền vững lâu dài, bảo vệ môi trường./.

Anh Phương