Hướng đến nền kinh tế năng suất cao hơn, đổi mới sáng tạo hơn

 “Kinh tế Việt Nam tiếp tục đạt kết quả tốt trong bối cảnh môi trường kinh tế toàn cầu đầy biến động” – đây là nhận định của Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) trong báo cáo Triển vọng Phát triển Châu Á (ADO) 2016 vừa công bố tại Hà Nội.

Sau những kết quả đạt được tốt hơn kỳ vọng trong năm 2015, Báo cáo dự báo kinh tế Việt Nam tiếp tục giữ ổn định trong năm 2016 với mức tăng trưởng 6,7%, sau đó sẽ tăng trưởng chậm hơn ở mức 6,5% trong năm 2017.

Ông Eric Sidgwick, Giám đốc Quốc gia của ADB tại Việt Nam cho rằng, trong giai đoạn này, tăng trưởng tiếp tục được dẫn dắt bởi đầu tư trực tiếp nước ngoài cao, tiêu dùng và cầu trong nước gia tăng, cùng với các chính sách hỗ trợ tăng trưởng. Việt Nam cũng sẽ được hưởng lợi từ việc gia nhập một loạt hiệp định thương mại tự do mới; khi đi vào thực hiện các hiệp định này sẽ tạo thêm nhiều cơ hội kinh doanh và thương mại mới cho Việt Nam.

Tuy nhiên, theo ông Eric Sidgwick, mặc dù nền kinh tế tăng trưởng khá tốt, Việt Nam cũng đang phải đối mặt với những thách thức lớn, cả trong trước mắt và dài hạn. Sự bất ổn trên toàn cầu và tăng trưởng chậm chạp ở một số quốc gia đối tác thương mại lớn có thể ảnh hưởng đến triển vọng kinh tế của Việt Nam. Trong nước, nhu cầu ngày càng tăng là phải xây dựng lại vùng đệm kinh tế vĩ mô để đảm bảo cho nền kinh tế có sức chống chịu mạnh mẽ hơn trước bất kỳ cú sốc kinh tế nào trong tương lai. Điều này đòi hỏi phải đặc biệt chú trọng đến việc tăng cường tính bền vững tài khóa và củng cố cơ sở dự trữ ngoại hối.

Về dài hạn, ông Eric Sidgwick cho rằng, cần nỗ lực nhiều hơn để giải quyết vấn đề tăng trưởng năng suất thấp của Việt Nam và hỗ trợ cho các doanh nghiệp trong nước tăng cường khả năng hội nhập vào chuỗi giá trị toàn cầu. Trọng tâm của nhiệm vụ này là đẩy nhanh tiến trình cải cách doanh nghiệp nhà nước một cách sâu rộng hơn – không chỉ dừng lại ở cổ phần hóa – nhằm gỡ bỏ những ảnh hưởng méo mó mà các doanh nghiệp này gây ra đối với nền kinh tế và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. 

“Chính phủ Việt Nam cũng cần tiếp tục áp dụng các biện pháp tăng cường hệ thống ngân hàng, bao gồm việc xử lý khối nợ xấu còn tồn đọng và ngăn chặn nguy cơ xuất hiện nợ xấu mới, vì nợ xấu sẽ tiếp tục cản trở sự hình thành một khu vực tài chính hiệu quả và toàn diện” , ông Eric Sidgwick nói.

Mặc dù Việt Nam sẽ là một trong những quốc gia được hưởng lợi nhiều nhất từ các hiệp định thương mại tự do mới, song cũng sẽ phải chấp nhận một chi phí điều chỉnh đáng kể. Khi nền kinh tế mở cửa để đón nhận cạnh tranh nhiều hơn, và các tiêu chuẩn xuất khẩu ngặt nghèo hơn, thì các doanh nghiệp trong nước sẽ phải đối mặt với nhiều áp lực kinh doanh ngày càng gia tăng. 

Báo cáo cho biết, lạm phát tăng lên trung bình 1,3% trong ba tháng đầu năm 2016 và dự báo đạt trung bình 3,0% trong năm nay và 4,0% trong năm 2017. Chính phủ dự kiến sẽ nâng giá dịch vụ giáo dục và y tế, tăng tiền lương tối thiểu khu vực công. Giá nhập khẩu năm nay sẽ tăng khi tiền đồng mất giá, giá lương thực và nhiên liệu thế giới tăng trong năm 2017 sẽ làm cho lạm phát năm sau cao hơn.

Thu nhập tăng và lạm phát thấp (mặc dù đang tăng tốc) dự báo sẽ làm cho tiêu dùng tư nhân tăng. Doanh số bán ô tô tăng mạnh – hơn 55% trong năm 2015 – là một minh chứng về lòng tin người tiêu dùng đã hồi phục. Việt Nam đã trở thành thị trường ô tô tăng trưởng nhanh nhất khu vực Đông Nam Á. Niềm tin của doanh nghiệp cũng lạc quan không kém. Một khảo sát được thực hiện vào tháng 12/2015 cho biết 41% doanh nghiệp kỳ vọng điều kiện kinh tế sẽ cải thiện trong năm 2016, và 40% kỳ vọng điều kiện sẽ giữ ổn định.

Triển vọng tăng trưởng đầu tư tư nhân được cải thiện nhờ tiến trình đàm phán và gia nhập các hiệp định thương mại và đầu tư trong vòng 18 tháng qua. Đặc biệt là các hiệp định thương mại tự do với Liên minh Châu Âu và Hàn Quốc, và những cam kết tham gia Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương dẫn đầu là Mỹ và Liên minh Kinh tế Á Âu dẫn đầu là Liên Bang Nga. Việt Nam cũng kỳ vọng sẽ được hưởng lợi ích từ Cộng đồng Kinh tế ASEAN, với các thành viên của Hiệp hội các nước Đông Nam Á cộng lại tạo thành thị trường xuất khẩu lớn thứ ba của Việt Nam sau Mỹ và Liên minh Châu Âu.

Các hiệp định thương mại này sẽ được thực thi trong vòng vài năm nữa, và được kỳ vọng sẽ kích thích đầu tư trong tương lai gần khi các doanh nghiệp chuẩn bị đón nhận các cơ hội kinh doanh mới. Các hiệp định này cũng phát tín hiệu cho cộng đồng doanh nghiệp rằng Chính phủ một lần nữa khẳng định cam kết mở cửa nền kinh tế. Trong những năm gần đây, Chính phủ đã dỡ bỏ nhiều hạn chế về tỉ lệ sở hữu của nước ngoài đối với bất động sản và cổ phiếu doanh nghiệp, và tuyên bố sẽ giảm số ngành nghề đóng cửa đối với sở hữu nước ngoài từ 51 xuống còn 6 ngành. Chỉ số giá chứng khoán VN Index tăng 6,1% trong năm 2015, trên nền mức tăng 8,1% của năm 2014.

“Để đảm bảo nền kinh tế có thể tối đa hóa được lợi ích từ các hiệp định thương mại, Chính phủ cần song hành để tạo ra một nền kinh tế có năng suất cao hơn, đổi mới sáng tạo hơn, để sẵn sàng thích ứng với áp lực cạnh tranh gia tăng,” ông Sidgwick nói thêm.

Anh Mai