Vàng có trở lại?

Việt Nam đã rất khó khăn để loại bỏ vàng ra khỏi hệ thống thanh toán,  giờ đây vàng có cơ quay trở lại vai trò cũ nếu NHNN cho phép huy động vàng có lãi suất. Nên hay không nên thành lập Sở Giao dịch vàng quốc gia đang là đề tài gây bàn cãi sôi nổi.

Câu chuyện được xới lên khi Hiệp hội kinh doanh vàng gửi kiến nghị đến Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đề xuất thành lập Sở Giao dịch vàng quốc gia nhằm huy động khoảng 500 tấn vàng đang được người dân tích trữ.

Bỏ ngỏ một nguồn lực phát triển

Cơ sở cho đề nghị này ở việc Chính phủ đã nhiều lần chỉ đạo Ngân hàng Nhà nước (NHNN) thực hiện các giải pháp huy động nguồn lực vàng phục vụ phát triển kinh tế-xã hội, nhưng đến nay chưa có giải pháp nào được thực hiện.

Con số 500 tấn vàng gây tranh cãi về quy mô lượng vàng đang được người dân găm giữ, tại sao đong đếm được? Nhưng không thể phủ nhận người dân đang giữ khối lượng vàng rất lớn từ thói quen tích trữ lâu đời và vàng vẫn được coi là kênh đầu tư truyền thống.

Hiệp hội kinh doanh vàng phân tích, dự kiến đến tháng 7/2017, Việt Nam có thể không còn được vay vốn ODA, mà phải chuyển sang sử dụng nguồn vay ưu đãi và tiến tới vay theo điều kiện thị trường với mức lãi suất cao. Song nhu cầu vốn cho phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam trong những năm tới là rất lớn. Bởi vậy, việc nghiên cứu giải pháp huy động có hiệu quả nguồn lực vàng trong dân cho phát triển kinh tế là rất cấp bách trong điều kiện hiện nay. Việc thành lập Sở Giao dịch vàng quốc gia sẽ góp phần huy động vàng có hiệu quả. Thông qua Sở giao dịch vàng quốc gia, Nhà nước có thể phát hành chứng chỉ vàng, hoặc trái phiếu vàng để huy động vàng trong dân.

Theo Hiệp hội, nếu được thành lập sẽ góp phần giảm bớt nhu cầu giao dịch vàng vật chất, giảm đáng kể lượng ngoại tệ để nhập khẩu vàng; loại bỏ những loại hình giao dịch vàng bất hợp pháp (sàn vàng chui); giảm thiểu tình trạng xuất, nhập lậu vàng qua biên giới. Đồng thời Nhà nước sẽ tăng nguồn thu ngân sách từ việc thu thuế của các tổ chức, cá nhân giao dịch vàng; cơ quan chức năng có thể giám sát, quản lý được lượng giao dịch vàng để điều hành chính sách tiền tệ trong từng thời kỳ.

Đề xuất này nhận được nhiều ý kiến phản biện, lo ngại sàn vàng trở thành nơi đầu cơ xa rời mục tiêu huy động vàng để phát triển kinh tế.

TS Nguyễn Đức Độ, Phó Viện trưởng Viện Kinh tế Tài chính, Học viện Tài chính-Bộ Tài chính khẳng định việc thành lập Sở Giao dịch vàng quốc gia để huy động vàng trong dân là khó khả thi. Theo ông, nếu sàn vàng được thành lập thì người tham gia chủ yếu là giới đầu cơ, bởi lẽ, người dân cầm vàng chủ yếu với mục đích tích trữ tài sản về lâu dài mà không quan tâm đến diễn biến hàng ngày.

Đúng là số lượng vàng trong dân rất lớn nhưng làm sao đưa vàng trở thành nguồn lực đầu tư phát triển không chỉ đơn giản ở chuyện lập sàn vàng quốc gia.

Kinh nghiệm từ vết xe đổ

Một số ý kiến ủng hộ dè dặt cho rằng huy động được khối vàng đó để đầu tư trở lại vào nền kinh tế cũng rất tốt nhưng không nên để các NHTM nhập cuộc thị trường vàng vì làm như thế, sẽ đi ngược chủ trương chống “vàng hóa” trong nền kinh tế. Nếu nhà nước huy động rồi đầu tư chỗ khác không kịp rút về để trả cho dân, rồi giá lên xuống phập phù là những rủi ro rất lớn.

Thực tế đã chứng minh điều này, những năm 2000 lãi suất cao, người dân tích trữ vàng nhiều. Thời điểm đấy Chính phủ cho phép huy động vàng để cho vay, giúp giảm lãi suất cho vay ở thời điểm đó.

Đầu những năm 2000, giá vàng thế giới vào khoảng 250USD/ounce, đến năm 2011, giá đã lên tới 1.800USD/ounce. Như vậy, trong khoảng 10 năm vàng tăng gần 10 lần, tính ra là 20%/năm. Biến động giá lớn gây rủi ro lớn mà một số NH gánh chịu và phải giải quyết trong nhiều năm.

Một chuyên gia tài chính phân tích, huy động vàng của dân mà không trả lãi, không ai mang vàng ra gửi. Huy động mà trả lãi thì coi như phủi sạch kết quả của quá trình loại vàng khỏi hệ thống thanh toán mà rất khó khăn mới đạt được. TS. Nguyễn Đức Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách (VEPR) bình luận : “Trả lãi khi huy động vàng sẽ làm tăng vàng hóa, điều mà chúng ta đã phải rất vất vả mới thoát ra được, làm như vậy là đi ngược với những nỗ lực trước đây”.

TS. Nguyễn Đức Thành phân tích, khi vàng được cất giữ trong dân, nó giống như mọi tài sản khác. Nó chỉ có giá trị ưu việt về cất giữ tài sản, nếu đồng ý để người dân gửi vàng vào NH hưởng lãi suất, đồng nghĩa với việc trao cho vàng thêm chức năng là phương tiện lưu thông như một loại tín dụng. “Nếu vàng có thêm chức năng là phương tiện lưu thông như một loại tín dụng thì điều này đồng nghĩa với việc người dân thay vì buông ra sẽ càng tăng cường giữ nó, tức là làm tăng mức độ vàng hóa nền kinh tế” , theo TS. Nguyễn Đức Thành.

Trong quá khứ, khi NHNN cho phép các NHTM được huy động và cho vay vàng, nhiều ngân hàng đã trở thành cá mập lũng đoạn thị trường vàng, gây ra các cơn sốt giá điên cuồng, hút một lượng ngoại tệ lớn để nhập khẩu vàng, từ đó gây biến động tỷ giá và cả kinh tế vĩ mô. NHNN đã một thời gian phải đấu giá vàng ra thị trường để cắt những cơn sốt vàng.

NHNN chưa đưa ra ý kiến chính thức về đề nghị của Hiệp hội kinh doanh vàng. Mặc dù ý tưởng huy động vàng trong dân đã được NHNN đặt ra năm 2011 và Chính phủ cũng nhiều lần yêu cầu NHNN nghiên cứu vấn đề này.

Lê Minh