Hướng đến phát triển bền vững mô hình luân canh tôm – lúa

10:36:50 | 31/8/2017

Hiện nay mô hình luân canh tôm - lúa được đánh giá là một trong những quy trình nuôi tôm bền vững, mang lại hiệu quả kinh tế cao và giúp cải tạo môi trường sinh thái; trong đó Sóc Trăng được biết đến là vùng tôm - lúa tiêu biểu của cả nước.

Hiện Sóc Trăng là 1 trong 5 tỉnh có diện tích luân canh tôm - lúa lớn nhất trong cả nước, tập trung chủ yếu ở các huyện Trần Đề, Mỹ Xuyên, Long Phú. Những năm qua mô hình lúa - tôm mang lại hiệu quả kinh tế cao, góp phần nâng cao chất lượng đời sống nhân dân vùng nông thôn ven biển. Theo đại diện lãnh đạo Sở NN&PTNT tỉnh Sóc Trăng, mô hình tôm - lúa mang tính bền vững cao do ít sử dụng phân, thuốc hoá học nên ít gây hại đến môi trường tự nhiên, phù hợp với quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn GAP. Mô hình này còn giúp đa dạng được sản phẩm như nuôi tôm nước lợ, tôm càng xanh với lúa, trồng hoa màu trên bờ bao… góp phần tăng hiệu quả sản xuất, gia tăng thu nhập cho nông dân và tạo thêm việc làm cho lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng.

Mặc khác mô hình luân canh tôm - lúa là mô hình khép kín, mang tính hỗ trợ lẫn nhau phù hợp trong điều kiện biến đổi khí hậu hiện nay; giúp cải tạo mô trường nuôi do cây lúa hấp thu tốt những chất bã bùn, thức ăn dư thừa, chất thải của tôm vụ trước; hạn chế được sự lây lan mầm bệnh trong nuôi tôm, giúp cân bằng hệ sinh thái giữa động vật và thực vật; giảm được chi phí sản xuất (đặc biệt đối với trồng lúa), tăng thêm thu nhập cho nông dân so với vùng chuyên lúa. Thực tế sản xuất tại một số địa phương trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng cho thấy trồng lúa trên đất nuôi tôm và ngược lại nuôi tôm trên đất lúa không xảy ra "xung đột mặn - ngọt" mà còn đem lại nguồn lợi cao cho nông dân và tạo môi trường sản xuất bền vững, ít rủi ro. Sau khi nuôi tôm đất trở nên màu mỡ hơn, cây lúa phát triển mạnh, giảm được chi phí phân bón cũng như thuốc BVTV do tác động sau mỗi vụ thu hoạch tôm; chất mùn, hữu cơ, vi sinh và thức ăn thừa của con tôm là nguồn dinh dưỡng rất tốt cho cây lúa.

Ngược lại, đất được canh tác qua một vụ lúa khi thả nuôi tôm mau lớn, ít gặp rủi ro về dịch bệnh hơn nhiều so với vuông thả nuôi nối vụ do cây lúa điều hoà được môi trường, giảm tác nhân gây hại cho con tôm. Mặt khác, trồng lúa trên vuông tôm chi phí chỉ bằng 60 - 70% vùng chuyên lúa nên cho lợi nhuận rất cao, đặc biệt với giống lúa thơm; đồng thời góp phần tăng sản lượng lúa, tạo công ăn việc làm sau mùa tôm…

Để giúp bà con nông dân phát triển mạnh mẽ và hiệu quả mô hình luân canh tôm - lúa, Sở NN&PTNT tỉnh Sóc Trăng đã thực hiện quy hoạch hệ thống thủy lợi phục vụ sản xuất luân canh vùng tôm-lúa; hỗ trợ chuyển giao, ứng dụng KH&CN trong canh tác tôm - lúa, nhất là sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP. Hướng dẫn tổ chức sản xuất mô hình tôm - lúa theo hướng hợp tác, sản xuất tập trung, nâng cao năng lực và hiệu quả hoạt động của các tổ hợp tác, HTX...Tăng cường công tác quản lý chất lượng tôm giống, vật tư thủy sản nông nghiệp; đồng thời tổ chức các điểm trình diễn mô hình tôm- lúa cho nông dân tham quan, học hỏi kinh nghiệm, áp dụng để tăng thêm hiệu quả sản xuất cho bà con.

Ngoài ra từ năm 2011 đến nay, Trung tâm Giống Cây trồng (thuộc Sở NN&PTNT) đã tiến hành nghiên cứu, lai tạo, khảo nghiệm và tuyển chọn các giống lúa mới cho vùng nhiễm mặn, đối với mô hình luân canh lúa - tôm tại các huyện Trần Đề, Mỹ Xuyên và Long Phú. Trong đó các giống lúa có khả năng chịu mặn và đề nghị sản xuất trong vùng nhiễm mặn <3‰ gồm: LP16, LP3, OM18, SH697, SH2187, OM232, OM9921; trong vùng nhiễm mặn <3,5‰ gồm: OM193, OM8017, OM9605, OM 5464; trong vùng nhiễm mặn <4‰ gồm: OM6976, OM5629, OM6677, LP5, OM359, MLT812. Riêng đối với các giống lúa thơm nhóm ST như: ST20, ST5 có khả năng chống chịu mặn và đề nghị sản xuất trong vùng nhiễm mặn <2,5‰.

Nuôi tôm - lúa luân canh là mô hình nông nghiệp đặc trưng của tỉnh Sóc Trăng và đem lại hiệu quả kinh tế cao so với độc canh cây lúa trên cùng diện tích. Cũng chính vì hiệu quả kinh tế cao nên những năm gần đây diện tích luân canh tôm - lúa trên địa bàn tỉnh có sự gia tăng đột biến, vượt xa quy hoạch, quản lý và khả năng đáp ứng của hệ thống thủy lợi địa phương. Để khắc phục bất cập này, vấn đề quy hoạch diện tích vùng nuôi luân canh tôm - lúa được tỉnh Sóc Trăng đặc biệt chú trọng. Trong thực hiện quy hoạch thủy sản nói chung, tỉnh cũng đã ban hành quy hoạch thủy sản tỉnh Sóc Trăng đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 (Quyết định 690/QĐ-UBND ngày 1/7/2014 của UBND tỉnh); Đề án Tái cơ cấu ngành nông nghiệp (Đề án số 04/ĐA-UBND ngày 15/6/2014 của UBND tỉnh). Ngoài ra ngành Nông nghiệp còn thường xuyên tổ chức giám sát thực hiện quy hoạch thủy sản, chỉ đạo đơn vị có liên quan tăng cường các hoạt động giám sát quy hoạch; đồng thời có những khuyến cáo cần thiết để người dân hiểu, không vì hiệu quả kinh tế cao mà ồ ạt chuyển đổi mô hình, làm tăng diện tích vùng nuôi trong khi cơ sở hạ tầng của địa phương không đảm bảo, chưa đáp ứng kịp thời các yêu cầu phát triển của mô hình.

Hoàng Lâm