Nón Làng Chuông – Vẻ đẹp truyền thống từ đôi bàn tay nghệ nhân Lê Văn Tuy

Trong hành trình bảo tồn và phát triển các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, làng Chuông (xã Phương Trung, huyện Thanh Oai, Hà Nội) từ lâu đã nổi danh với nghề làm nón lá – một biểu tượng mang hồn Việt. Giữa những thách thức của thời đại mới, nón làng Chuông không chỉ đơn thuần là một vật dụng che mưa che nắng mà còn trở thành một sản phẩm thủ công mỹ nghệ mang tính văn hóa và nghệ thuật cao. Đặc biệt, những chiếc nón được chế tác bởi nghệ nhân Lê Văn Tuy – người có hơn 50 năm gắn bó với nghề – đã khẳng định vị thế đặc biệt của nón làng Chuông trên bản đồ sản phẩm OCOP của thành phố Hà Nội.

Nghệ nhân Lê Văn Tuy và các sản phẩm nón Làng Chuông

Nét đặc sắc của nón làng Chuông

Làng Chuông từ lâu được biết đến là một trong những cái nôi của nghề làm nón ở miền Bắc. Những chiếc nón ở đây mang vẻ đẹp thanh thoát, tinh tế từ đường kim mũi chỉ đến từng lớp lá cọ được xử lý tỉ mỉ. Chọn lá là một khâu quan trọng, chỉ những lá cọ được hái đúng thời điểm, phơi đều nắng và được ủ kỹ mới đủ tiêu chuẩn làm nón. Lá được chà sạch, ủ mềm, rồi ép phẳng trước khi được xếp lớp và khâu tỉ mỉ bằng tay trên khung tre uốn tròn.

Sản phẩm nón làng Chuông từ lâu đã trở thành hình ảnh gắn liền với người phụ nữ Việt Nam dịu dàng, chịu thương chịu khó. Không chỉ xuất hiện trong đời sống hàng ngày, nón lá còn theo chân các nghệ sĩ, người mẫu, đoàn nghệ thuật đến với bạn bè quốc tế trong các chương trình văn hóa, thời trang, triển lãm thủ công mỹ nghệ.

Nghệ nhân Lê Văn Tuy – Người giữ lửa cho nghề nón

Sinh ra và lớn lên trong một gia đình làm nghề truyền thống tại làng Chuông, nghệ nhân Lê Văn Tuy từ sớm đã được tiếp xúc và học nghề làm nón từ cha ông. Với ông, làm nón không chỉ là kế sinh nhai mà còn là tâm huyết, là niềm đam mê lớn nhất của cuộc đời.

Chia sẻ về hành trình theo nghề, nghệ nhân Lê Văn Tuy tự hào cho biết:

“Sản phẩm nón gia đình đã đạt 5 giải OCOP 4 sao, trong đó sản phẩm nón nhà sư sau 3 năm đã đạt giải thành phố Hà Nội, giải của Bộ Nông nghiệp và Môi trường.”

“Nón nhà sư” – một sản phẩm độc đáo mang đậm tính truyền thống và thiền tịnh – là sáng tạo riêng của ông và gia đình. Nón có hình dáng đặc biệt, được thiết kế dựa trên nhu cầu thực tế của các tăng ni, phật tử, vừa mang tính thẩm mỹ cao, vừa tiện dụng trong đời sống tu hành. Đây cũng là một trong những sản phẩm nổi bật đã góp phần đưa tên tuổi xưởng nón Lê Văn Tuy đến gần hơn với đông đảo người tiêu dùng trong và ngoài nước.

Tâm huyết và phát triển

Hiện nay, xưởng sản xuất của nghệ nhân Lê Văn Tuy có hơn 20 người thợ, mỗi ngày cung ứng khoảng 1.000 sản phẩm ra thị trường. Tất cả đều được làm từ nguyên liệu thiên nhiên như lá cọ, tre, sợi cước… theo đúng tinh thần “xanh”, thân thiện với môi trường.

“Gia đình cũng nhận được nhiều sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương, cũng như các cơ quan trung ương. Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới thành phố Hà Nội đã nhiều lần hỗ trợ gian hàng tham gia các chương trình, hội chợ, tuần lễ quảng bá sản phẩm…” – ông Tuy cho biết.

Nhờ sự đồng hành của chính quyền địa phương, xưởng nón không chỉ bán hàng tại chợ hay cho các mối lái, mà còn có cơ hội trưng bày tại các hội chợ lớn, sự kiện xúc tiến thương mại và đặc biệt là mở gian hàng ngay tại sân đình làng Chuông để đón khách trong nước và quốc tế đến tham quan, trải nghiệm. Đây không chỉ là hoạt động thương mại mà còn là cách truyền tải văn hóa Việt đến với bạn bè năm châu.

Khó khăn và trăn trở

Tuy nhiên, giữa thời đại công nghiệp hóa, những chiếc nón thủ công cũng đang chịu sự cạnh tranh lớn từ các sản phẩm làm từ nhựa, mũ vải công nghiệp. Nón nhựa, nón vải tuy rẻ, dễ sản xuất hàng loạt nhưng lại tiềm ẩn nhiều tác hại đối với môi trường và sức khỏe người tiêu dùng.

“Do sự cạnh tranh của các sản phẩm khác trên thị trường như nón mũ nhựa nên sản phẩm cũng khó tiêu thụ hơn trước. Các sản phẩm nhựa có nhiều tác hại với môi trường, trong quá trình sử dụng cũng có những bất tiện, ảnh hưởng tới sức khỏe của người sử dụng nhưng do giá thành rẻ nên vẫn có một số lượng khách hàng sử dụng.” – ông Tuy chia sẻ đầy trăn trở.

Dù vậy, ông và gia đình vẫn kiên trì bám nghề, coi đây là sứ mệnh gìn giữ giá trị truyền thống hơn là chỉ đơn thuần vì lợi nhuận. Với bề dày 50 năm làm nghề, ông đã xây dựng được uy tín và thị trường tiêu thụ ổn định, thu hút được nhiều khách hàng lâu năm và khách hàng quốc tế quan tâm đến sản phẩm thủ công bền vững.

Tự thiết kế, tự khẳng định bản sắc

Một điểm nổi bật trong cách làm nghề của gia đình nghệ nhân Lê Văn Tuy là tinh thần đổi mới sáng tạo. Các mẫu nón không rập khuôn mà đều do gia đình tự thiết kế, từ kiểu dáng, màu sắc đến họa tiết trang trí. Sự sáng tạo này không chỉ giúp sản phẩm đa dạng hơn, phù hợp với nhiều thị trường mà còn thể hiện được tính cá nhân, dấu ấn riêng của người làm nghề.

Ông Tuy nhấn mạnh: “Các sản phẩm mẫu mã đều được gia đình tự thiết kế. Chúng tôi không chỉ làm nón để đội, mà còn làm nón trang trí, nón nghệ thuật, nón dành cho biểu diễn văn hóa, thời trang…”.

Chính sự kết hợp giữa truyền thống và đổi mới đã giúp sản phẩm nón của ông không ngừng phát triển và được khách hàng đón nhận.

Hướng tới tương lai – Giữ nghề và truyền nghề

Trong bối cảnh phát triển kinh tế nông thôn gắn với bảo tồn văn hóa truyền thống, mô hình sản xuất nón của nghệ nhân Lê Văn Tuy là một điển hình đáng học hỏi. Không chỉ dừng lại ở sản xuất, ông còn tham gia đào tạo nghề cho thế hệ trẻ, hướng dẫn người dân trong làng cùng làm, tạo việc làm ổn định cho hàng chục lao động địa phương.

Với tâm huyết, sự sáng tạo và sự hỗ trợ kịp thời từ chính quyền, những chiếc nón làng Chuông – đặc biệt là sản phẩm của nghệ nhân Lê Văn Tuy – đã và đang vươn xa hơn, góp phần vào câu chuyện gìn giữ và phát huy giá trị di sản của làng nghề Việt trong thời đại mới.

Từ chiếc nón lá giản dị đến biểu tượng văn hóa Việt, hành trình 50 năm của nghệ nhân Lê Văn Tuy là một minh chứng sống động cho tình yêu, sự gắn bó và trách nhiệm với nghề truyền thống. Những chiếc nón được tạo ra từ đôi bàn tay tài hoa ấy không chỉ che nắng che mưa, mà còn chở theo bao tâm huyết, tinh hoa và niềm tự hào dân tộc.

Bùi Liên (Vietnam Business Forum)