Thúc đẩy nội địa hóa ngành công nghiệp hỗ trợ

Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu đang tái cấu trúc mạnh mẽ, Việt Nam xác định phát triển công nghiệp hỗ trợ là chiến lược trọng tâm nhằm tăng tỷ lệ nội địa hóa trong các ngành chế tạo, điện tử, ô tô, dệt may và giảm phụ thuộc vào nhập khẩu linh kiện,…

Nút thắt “10%” và nhu cầu bứt phá

Năm 2025 là thời điểm quan trọng trong tiến trình hội nhập và chuyển đổi của ngành sản xuất Việt Nam, dưới tác động đồng thời của tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu, chuyển đổi xanh, số hóa sản xuất và các FTA thế hệ mới. Tuy nhiên, theo Bộ Công Thương, dù đã có hơn 6.000 doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ, tỷ lệ nội địa hóa vẫn chỉ khoảng 10%, tập trung vào cơ khí chế tạo, linh kiện điện tử, ô tô và dệt may. Điều này cho thấy nhu cầu cấp thiết trong việc nâng cao năng lực công nghệ và mở rộng liên kết sản xuất.

Phát biểu tại lễ khai mạc chuỗi triển lãm quốc tế VME & SIE 2025, Cục trưởng Cục Xúc tiến Thương mại Vũ Bá Phú cho biết: Tính đến tháng 6/2025, tỷ lệ nội địa hóa trong ngành sản xuất ô tô tại Việt Nam vẫn đạt mức 20–25%, thấp hơn so với mục tiêu đề ra, song một số doanh nghiệp đã từng bước làm chủ công nghệ sản xuất linh kiện, chi tiết kỹ thuật cao. Trong khi đó, ngành điện tử – đặc biệt ở nhóm sản phẩm điện tử gia dụng – ghi nhận mức nội địa hóa cao hơn, nhờ sự tham gia ngày càng sâu của các doanh nghiệp trong nước vào chuỗi cung ứng của các tập đoàn FDI như Samsung, LG, Panasonic, Toyota,…

Về xuất khẩu, riêng 6 tháng đầu năm 2025, nhóm sản phẩm điện tử, máy tính và linh kiện tiếp tục dẫn đầu với 38,4 tỷ USD, cho thấy tiềm năng mở rộng chuỗi cung ứng trong lĩnh vực này rất lớn.

Tuy nhiên, theo ông Vũ Bá Phú, mặc dù đạt được những kết quả tích cực, song ngành công nghiệp hỗ trợ Việt Nam còn khá non trẻ, yếu kém ở một số phân ngành... Thực tế đó đòi hỏi phải có những giải pháp mang tính đồng bộ, khả thi để thúc đẩy ngành phát triển bền vững.  

“Phát triển công nghiệp hỗ trợ không chỉ là yêu cầu tất yếu để nâng cao tỷ lệ nội địa hóa, mà còn là chìa khóa giúp Việt Nam tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu”, Cục trưởng Cục Xúc tiến Thương mại nhấn mạnh.

Nhằm tháo gỡ những rào cản đó, Chính phủ đã và đang triển khai nhiều chính sách đồng bộ: Từ hoàn thiện hành lang pháp lý, hỗ trợ tiếp cận tín dụng, đất đai, hỗ trợ đổi mới công nghệ, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, và thúc đẩy liên kết giữa các doanh nghiệp trong và ngoài nước. Trong đó, Nhật Bản luôn được coi là đối tác chiến lược quan trọng hàng đầu trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ.

Đồng quan điểm, bà Varaporn Dhamcharee, Tổng Giám đốc, RX Tradex Thái Lan và Việt Nam nhận định: Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu đang được tái định hình và công nghệ sản xuất ngày càng phát triển, Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để khẳng định vai trò trong chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu. Việt Nam đang trở thành lựa chọn hàng đầu của nhiều doanh nghiệp toàn cầu trong lĩnh vực điện – điện tử và gia công kim loại nhờ xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng sang Đông Nam Á. Cùng lúc đó, các doanh nghiệp trong nước cũng đẩy mạnh sản xuất và R&D, cho thấy ngành chế tạo đang tiến dần tới hiện đại hóa và phát triển bền vững.

Lực đẩy từ dòng vốn FDI

Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) không chỉ góp phần mang lại nguồn lực tài chính, mà còn giúp chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực, mở rộng mạng lưới liên kết sản xuất. Riêng năm 2024, ngành chế biến, chế tạo đã thu hút 25,5 tỷ USD vốn FDI đăng ký mới, chiếm gần 67% tổng vốn FDI. Trong số khoảng 1.700 doanh nghiệp FDI lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ, nhiều đơn vị đã và đang liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp nội địa để mở rộng chuỗi giá trị sản xuất.

Trong đó, Nhật Bản tiếp tục là một trong những nhà đầu tư chiến lược, đóng góp quan trọng vào sự phát triển của các ngành công nghiệp trọng điểm, đặc biệt là công nghiệp hỗ trợ tại Việt Nam. Các doanh nghiệp Nhật Bản không chỉ đầu tư mạnh mẽ mà còn tích cực chuyển giao công nghệ, tiêu chuẩn quản lý và kết nối chuỗi cung ứng với các doanh nghiệp Việt Nam. Đây chính là điều kiện thuận lợi để Việt Nam từng bước nâng cao năng lực sản xuất nội địa, tăng tỷ lệ nội địa hóa và tham gia sâu hơn vào mạng lưới sản xuất toàn cầu.

Theo “Kết quả khảo sát thường niên về thực tế mở rộng ra nước ngoài của các doanh nghiệp Nhật Bản” được thực hiện bởi JETRO, có tới 56,1% doanh nghiệp Nhật Bản tham gia khảo sát năm 2024 có kế hoạch mở rộng kinh doanh tại Việt Nam trong vòng một đến hai năm tới, chiếm tỷ lệ cao nhất trong các nước Đông Nam Á.

Ông Haruhiko Ozasa – Trưởng đại diện Văn phòng JETRO tại Hà Nội cho biết: Hiện tỷ lệ mua nguyên vật liệu và linh kiện từ các nhà cung cấp tại Việt Nam của các doanh nghiệp Nhật Bản tại Việt Nam mới chỉ đạt 36,6%. Trong số đó, tỷ lệ mua từ các doanh nghiệp Việt Nam mới đạt 15,7%. Đây là mức thấp hơn so với cả Trung Quốc và Thái Lan. Tuy nhiên, điều này cũng đồng nghĩa với việc “còn nhiều dư địa tăng trưởng trong tương lai”.

Trưởng đại diện Văn phòng JETRO tại Hà Nội cũng kêu gọi các doanh nghiệp hai nước xây dựng quan hệ hợp tác chiến lược để tận dụng tối đa lợi thế sản xuất nội địa Việt Nam.

“Sự liên kết giữa doanh nghiệp Nhật Bản và Việt Nam không chỉ dừng lại ở chuyển giao công nghệ hay đào tạo nhân lực, mà cần hướng tới thúc đẩy tính bền vững của chuỗi cung ứng khu vực, tăng khả năng đáp ứng của doanh nghiệp Việt với tiêu chuẩn quốc tế”, ông Haruhiko Ozasa nhấn mạnh.

Những năm gần đây, Việt Nam tiếp tục nổi lên như điểm đến đầu tư hấp dẫn. Vốn FDI thực hiện 7 tháng năm 2025 ước đạt 13,6 tỷ USD, là số vốn thực hiện cao nhất của 7 tháng trong 5 năm qua. Trong đó, lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ đang có nhiều dư địa để phát triển. Theo các chuyên gia, cùng với việc tích cực đổi mới công nghệ, phương thức quản trị, nâng cao năng lực cạnh tranh để tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu, các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt cần tận dụng hiệu quả làn sóng chuyển dịch đầu tư mới. Việc thu hút đầu tư FDI có chọn lọc và thúc đẩy kết nối giữa doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp nội địa sẽ là yếu tố then chốt trong việc nâng cao năng lực sản xuất công nghiệp hỗ trợ tại Việt Nam.

Ông WATANABE Takakazu, Công sứ, Đại sứ quán Nhật Bản tại Việt Nam Việt Nam đang khẳng định vị thế là một điểm đến của lĩnh vực sản xuất xuất khẩu. Các doanh nghiệp Nhật Bản rất quan tâm đến thị trường Việt Nam không chỉ ở tiềm năng tăng trưởng mà còn bởi cả nguồn nhân lực ưu tú và dồi dào. Chỉ trong sáu tháng kể từ cuối năm ngoái, Việt Nam đã có 4 nghị quyết gồm: (1) thúc đẩy khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, (2) thúc đẩy hội nhập quốc tế, (3) cải cách hệ thống pháp luật và thực thi pháp luật, và (4) phát triển kinh tế tư nhân mà trước tiên là tinh giản bộ máy các bộ, ngành Trung ương và các tổ chức hành chính địa phương. Các doanh nghiệp Nhật Bản kỳ vọng những cải cách này sẽ giúp cải thiện môi trường kinh doanh, cho phép doanh nghiệp thực hiện hoạt động kinh doanh hiệu quả hơn. Điều quan trọng là các doanh nghiệp Việt Nam và Nhật Bản cần tăng cường hợp tác thông qua tận dụng thế mạnh của nhau. Các doanh nghiệp Nhật Bản cũng đang nỗ lực cải tiến công nghệ sản xuất, tăng cường kiểm soát chất lượng và phát triển nguồn nhân lực cho các doanh nghiệp Việt Nam. Đây sẽ trở thành nền tảng cho các doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Ông Haruhiko Ozasa, Trưởng đại diện Văn phòng JETRO tại Hà Nội Nhiều doanh nghiệp Nhật Bản muốn mở rộng tỷ lệ sử dụng nguyên vật liệu và linh kiện từ các nhà cung cấp Việt Nam. Việc Chính phủ Việt Nam ban hành Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân mang ý nghĩa quan trọng, mở ra cơ hội lớn cho các doanh nghiệp trong nước. Bằng cách kết hợp giữa nhu cầu mua nguyên vật liệu và linh kiện của các doanh nghiệp Nhật Bản với năng lực sản xuất ngày càng phát triển của khối doanh nghiệp tư nhân Việt Nam – lực lượng được kỳ vọng sẽ tăng trưởng mạnh mẽ trong tương lai, ngành công nghiệp hỗ trợ Việt Nam có thể đạt được những bước tiến đáng kể. Khi các doanh nghiệp Nhật Bản tăng cường mua nguyên vật liệu và linh kiện từ các nhà cung cấp tại Việt Nam, hai bên sẽ cùng nhau chia sẻ chuỗi cung ứng, qua đó củng cố hơn nữa quan hệ kinh tế giữa hai nước. Điều này cũng góp phần củng cố chuỗi cung ứng sản xuất của Việt Nam, mở rộng cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Bùi Liên (Vietnam Business Forum)