Thêm cơ hội cho doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ phát triển

Những năm gần đây, ngành công nghiệp hỗ trợ (CNHT) Việt Nam đã có bước chuyển mình tích cực, số doanh nghiệp tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu ngày càng gia tăng. Tuy nhiên, trình độ công nghệ của phần lớn doanh nghiệp CNHT Việt Nam còn chưa đáp ứng yêu cầu nên rất khó chen chân vào chuỗi giá trị toàn cầu của các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới.

Theo ông Nguyễn Vân, Phó Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp CNHT Thành phố Hà Nội (HANSIBA), hiện Việt Nam có hơn 5.000 doanh nghiệp CNHT. Các doanh nghiệp đang ngày càng tích cực áp dụng các tiêu chuẩn, công cụ quản lý hiện đại vào sản xuất, chế tạo, trong đó đã hình thành và phát triển được các tập đoàn kinh tế lớn hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp cơ bản, vật liệu, cơ khí chế tạo như: Tập đoàn Công nghiệp -Viễn thông Quân đội (Viettel), Tập đoàn Vingroup, Tập đoàn Thành Công, Công ty Cổ phần Tập đoàn Hòa Phát,... Một số sản phẩm như các loại dây cáp điện, hộp số, các linh kiện nhựa,… đã xuất khẩu đi một số thị trường lớn trên thế giới như Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc, Hoa Kỳ.

Những năm qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành và áp dụng nhiều chính sách để thúc đẩy ngành CNHT phát triển. Đáng chú ý là Nghị định số 205/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 111/2015/NĐ-CP ngày 03/11/2015 của Chính phủ về phát triển CNHT. Trong đó, có một số nội dung quan trọng như: Tổ chức, cá nhân thực hiện hoạt động nghiên cứu ứng dụng, chuyển giao, đổi mới và hoàn thiện công nghệ để sản xuất sản phẩm CNHT thuộc Danh mục sản phẩm CNHT ưu tiên phát triển được hưởng các ưu đãi, hỗ trợ từ Quỹ đổi mới công nghệ quốc gia, Quỹ phát triển khoa học và công nghệ quốc gia, Chương trình quốc gia phát triển công nghệ cao, các ưu đãi, hỗ trợ về chuyển giao công nghệ và các ưu đãi, hỗ trợ khác theo quy định hiện hành.

Nghị định cũng bổ sung hỗ trợ đối với hoạt động ứng dụng và chuyển giao công nghệ để sản xuất sản phẩm CNHT thuộc Danh mục sản phẩm CNHT ưu tiên phát triển được hỗ trợ từ Chương trình phát triển CNHT. Cụ thể, hỗ trợ tối đa 50% kinh phí đầu tư máy móc thiết bị, sản phẩm mẫu, thiết kế, phần mềm, sáng chế,… đối với các dự án hợp tác nghiên cứu ứng dụng và chuyển giao công nghệ giữa các doanh nghiệp và tổ chức khoa học và công nghệ. Hỗ trợ tối đa 70% kinh phí triển khai các hoạt động, nhiệm vụ nhằm nâng cao chất lượng, số lượng các chuyên gia, đơn vị tư vấn trong lĩnh vực ứng dụng và chuyển giao công nghệ.

Ngoài ra còn có các chính sách hỗ trợ bảo vệ môi trường, hỗ trợ pháp lý, hỗ trợ thử nghiệm, kiểm định, giám định, chứng nhận chất lượng, đào tạo nguồn nhân lực; ưu đãi thuế, miễn giảm tiền thuê đất, thuê mặt nước,… Nghị định có hiệu lực thi hành từ ngày 01/9/2025 được đánh giá là một bước tiến quan trọng, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập sâu rộng vào chuỗi cung ứng toàn cầu. 

Tuy nhiên, trên thực tế, theo ông Vân, số lượng doanh nghiệp CNHT đáp ứng yêu cầu cao chưa nhiều; ngành CNHT vẫn đang nằm ở phân khúc giá trị gia tăng rất thấp trong chuỗi cung ứng. Các sản phẩm CNHT tập trung chủ yếu vào một số lĩnh vực như: Dệt may, da giày, chế biến gỗ và cơ khí, còn những sản phẩm CNHT mang hàm lượng công nghệ cao, tinh vi, phức tạp vẫn do các doanh nghiệp FDI nắm giữ. Theo thống kê, số lượng doanh nghiệp tham gia làm nhà cung ứng cấp một cho các tập đoàn đa quốc gia là khoảng 100 doanh nghiệp; cung ứng cấp hai, cấp ba là khoảng 700 doanh nghiệp. Bên cạnh đó, phần nghiên cứu phát triển (R&D) tại các doanh nghiệp CNHT cũng đã được quan tâm nhưng chưa đúng mức; nguồn nhân lực cho CNHT còn thiếu,...

Trong điều kiện hội nhập kinh tế toàn cầu, ngành CNHT ngày càng đóng vai trò quan trọng, quyết định giá thành sản xuất, nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm cuối cùng và khả năng cạnh tranh của sản phẩm.

Để phát triển CNHT, ông Vân cho rằng, thời gian tới, vấn đề quan trọng đầu tiên là kiến nghị Chính phủ sớm xây dựng Luật CNHT và trình Quốc hội ban hành. Đây sẽ là nền tảng quan trọng thúc đẩy phát triển công nghiệp hóa, hiện đại hóa thành công hơn.  

“Các doanh nghiệp CNHT cũng kiến nghị Chính phủ thành lập Ban chỉ đạo quốc gia liên ngành về phát triển công nghiệp, trong đó có một Phó thủ tướng chuyên trách để khi doanh nghiệp có đề xuất, kiến nghị sẽ được giải quyết kịp thời”, ông Vân chia sẻ.

Đồng thời, cần xây dựng kế hoạch, lộ trình cụ thể để phát triển các doanh nghiệp CNHT, trong đó có lộ trình đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030 đạt tỷ trọng 5 - 10% trên tổng số doanh nghiệp Việt Nam. Để đạt được điều này, theo ông Vân, cần có giải pháp cấp thiết, đặc thù về vốn (lãi suất và thời gian vay, hạn mức vay, tài sản thế chấp...); quy hoạch, phát triển các khu CNHT gắn liền với chuỗi cung ứng của các tập đoàn quốc tế cũng như các doanh nghiệp trong nước với chi phí, chính sách hợp lý. Riêng vấn đề về nguồn vốn, các tổ chức tín dụng nên tạo điều kiện cho các doanh nghiệp CNHT được tiếp cận nguồn vốn tốt, thời hạn cho vay dài, bởi nhiều doanh nghiệp CNHT phải đầu tư 2 - 3 năm, thậm chí 5 - 10 năm mới có lãi.

Lan Anh (Vietnam Business Forum)