Phát triển kinh tế xanh và thực hành ESG

Trong những năm gần đây, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách quan trọng nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế xanh và thực hành ESG (môi trường – xã hội – quản trị), hướng tới mục tiêu tăng trưởng bền vững và phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn và các đại biểu tại Diễn đàn và triển lãm Kinh tế Xanh 2024

Nền tảng đầu tiên cho quá trình này là Quyết định số 1393/QĐ-TTg ngày 25/9/2012 của Thủ tướng Chính phủ, phê duyệt “Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh thời kỳ 2011 - 2020, tầm nhìn đến năm 2050” với quan điểm “Tăng trưởng xanh là một nội dung quan trọng của phát triển bền vững, đảm bảo phát triển kinh tế nhanh, hiệu quả, bền vững và góp phần quan trọng thực hiện Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu”. Quyết định này đặt nền móng cho việc chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ “nâu” sang “xanh”, nhấn mạnh tăng trưởng xanh phải “do con người và vì con người, góp phần tạo việc làm, xóa đói giảm nghèo, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân”. Chiến lược cũng  xác định mục tiêu tiến tới “nền kinh tế carbon thấp, làm giàu vốn tự nhiên trở thành xu hướng chủ đạo”, giảm phát thải khí nhà kính và nâng cao chất lượng môi trường.

Quyết định 622/QĐ-TTg ngày 10/5/2017 của Thủ tướng Chính phủ ban hành “Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện Chương trình Nghị sự 2030 vì sự phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc”. Đây là văn bản đầu tiên của Việt Nam cụ thể hóa 17 Mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) toàn cầu thành 115 mục tiêu quốc gia phù hợp với điều kiện trong nước. Kế hoạch đặt trọng tâm vào xóa đói giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội, bình đẳng giới, tăng trưởng kinh tế bao trùm, sử dụng bền vững tài nguyên thiên nhiên và ứng phó với biến đổi khí hậu. Đồng thời, yêu cầu các bộ, ngành, địa phương lồng ghép SDGs vào chiến lược phát triển 10 năm và kế hoạch 5 năm, xây dựng bộ chỉ tiêu thống kê phát triển bền vững quốc gia. Quyết định cũng nhấn mạnh vai trò của khu vực tư nhân, các tổ chức xã hội và hợp tác quốc tế trong huy động nguồn lực thực hiện mục tiêu, coi đây là động lực để Việt Nam phát triển nhanh nhưng bền vững, không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng.

Nghị quyết 36-NQ/TW ngày 22/10/2018 về “Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” xác định phát triển kinh tế biển là động lực quan trọng của tăng trưởng đất nước, đặt mục tiêu đến năm 2030, các ngành kinh tế thuần biển đóng góp khoảng 10% GDP, còn kinh tế ven biển chiếm 65 - 70% GDP cả nước. Nghị quyết nêu 03 khâu đột phá gồm: hoàn thiện thể chế phát triển bền vững kinh tế biển, xây dựng cơ chế quản lý tổng hợp, thống nhất về biển và hải đảo; phát triển khoa học, công nghệ và nguồn nhân lực biển chất lượng cao; phát triển kết cấu hạ tầng đa mục tiêu, đồng bộ giữa vùng biển – ven biển – nội địa. Bên cạnh đó, Nghị quyết yêu cầu bảo tồn hệ sinh thái biển, ngăn chặn suy thoái, ô nhiễm và xâm thực biển, thích ứng biến đổi khí hậu, xây dựng văn hóa sinh thái biển, hướng tới mục tiêu đưa Việt Nam trở thành quốc gia mạnh về biển, giàu lên từ biển.

Về định hướng năng lượng – lĩnh vực then chốt trong chuyển dịch xanh, Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/02/2020 về chiến lược phát triển năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2045 cũng nêu rõ ưu tiên phát triển năng lượng tái tạo, nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, giảm dần sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và hướng tới xây dựng hệ sinh thái năng lượng bền vững.

Cùng với đó, Nghị quyết số 136/NQ-CP ngày 25/9/2020 của Chính phủ về phát triển bền vững đã cụ thể hóa việc thực hiện các Mục tiêu Phát triển bền vững (SDGs) của Liên Hợp Quốc đến năm 2030. Trong đó, yêu cầu các bộ, ngành và địa phương lồng ghép SDGs vào chiến lược, quy hoạch và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội; hoàn thiện thể chế, chính sách và cơ chế phối hợp thực hiện, huy động tổng hợp nguồn lực nhà nước, tư nhân và hợp tác quốc tế,…

Trong lĩnh vực tài chính và thị trường vốn, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư số 96/2020/TT-BTC ngày 16/11/2020, thay thế Thông tư 155/2015/TT-BTC, quy định về công bố thông tin trên thị trường chứng khoán, yêu cầu các công ty đại chúng, doanh nghiệp niêm yết và tổ chức phát hành phải công khai, minh bạch thông tin tài chính và phi tài chính, qua đó từng bước hình thành cơ chế báo cáo phát triển bền vững, báo cáo ESG theo chuẩn mực quốc tế.

Đặc biệt, Luật Bảo vệ Môi trường số 72/2020/QH14, được Quốc hội thông qua ngày 17/11/2020 và có hiệu lực từ 01/01/2022, đã tạo khung pháp lý hiện đại cho quản lý môi trường, nhấn mạnh nguyên tắc “người gây ô nhiễm phải trả chi phí”, mở rộng phạm vi đánh giá tác động môi trường và quy định cơ chế ưu đãi, hỗ trợ đối với hoạt động, dự án thân thiện môi trường, phát triển tín dụng và trái phiếu xanh. Luật cũng đề cao quyền tiếp cận thông tin của cộng đồng, yêu cầu doanh nghiệp, tổ chức minh bạch hơn trong hoạt động bảo vệ môi trường và chịu trách nhiệm về tác động của mình. Đây được xem là nền tảng quan trọng cho yếu tố “E” trong ESG, góp phần thúc đẩy phát triển bền vững và tăng trưởng xanh tại Việt Nam.

Ngày 01/10/2021, Chính phủ tiếp tục ban hành Quyết định số 1658/QĐ-TTg, phê duyệt “Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến 2050”-  là chiến lược then chốt của Việt Nam trong giai đoạn chuyển đổi sang nền kinh tế xanh, đóng vai trò trung tâm trong định hướng phát triển bền vững và thực hành ESG. Trong đó, nhấn mạnh 04 mục tiêu quan trọng gồm: giảm cường độ phát thải khí nhà kính, xanh hóa các ngành kinh tế, thúc đẩy tiêu dùng bền vững và bảo đảm công bằng xã hội trong quá trình chuyển đổi. Quyết định cũng đề ra cơ chế khuyến khích tín dụng xanh, trái phiếu xanh, mua sắm công xanh; đồng thời yêu cầu phát triển hệ thống thống kê và báo cáo tăng trưởng xanh quốc gia.

Về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính, thời gian qua Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đã ban hành nhiều văn bản nhằm hướng dẫn, yêu cầu các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân giảm nhẹ phát thải khí nhà kính như Nghị định số 06/2022/NĐ-CP ngày 07/01/2022 của Chính phủ về việc quy định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ozon; Quyết định số 01/2022/QĐ-TTg ngày 18/01/2022 của Thủ tướng Chính phủ về việc Ban hành danh mục lĩnh vực, cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính; Thông tư số 01/2022/TT-BTNMT ngày 07/01/2022 về việc quy định chi tiết thi hành Luật Bảo vệ môi trường về ứng phó với biến đổi khí hậu.

Đặc biệt, đối với lĩnh vực năng lượng, ngày 01/03/2024, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Quyết định 215/QĐ TTg về “Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”, nêu rõ quan điểm phát triển năng lượng là nền tảng cho phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, chuyển dịch sang mô hình năng lượng xanh – sử dụng tiết kiệm, hiệu quả, bảo vệ môi trường và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Ngoài ra, Ngân hàng Nhà nước cũng đã triển khai các đề án về tín dụng xanh, khuyến khích tổ chức tín dụng tích hợp tiêu chí ESG vào quy trình đánh giá rủi ro, nhằm hướng tới một hệ thống tài chính xanh và bền vững,…

Có thể thấy, hệ thống chủ trương, chính sách về kinh tế xanh, phát triển bền vững và ESG ở Việt Nam hiện nay đã được định hình tương đối rõ ràng, bao gồm chiến lược quốc gia, luật khung, nghị quyết định hướng và các quy định chuyên ngành. Tuy nhiên, thách thức vẫn nằm ở khâu thực thi khi nhiều doanh nghiệp chưa có năng lực hoặc nhận thức đầy đủ về ESG; vì vậy, việc tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, hướng dẫn kỹ thuật và cơ chế khuyến khích sẽ là bước quan trọng để kinh tế xanh và ESG trở thành động lực trung tâm của tăng trưởng bền vững quốc gia.

Anh Mai  (Vietnam Business Forum)