Năm 2013 - “Năm hữu nghị Nhật – Việt”

Có thể nói, quan hệ hữu nghị Việt Nam- Nhật Bản đang ở giai đoạn phát triển tốt đẹp nhất từ trước tới nay, đáp ứng nguyện vọng và lợi ích thiết thực của nhân dân hai nước, đồng thời đóng góp tích cực cho hòa bình ổn định hợp tác và phát triển trong khu vực châu Á và trên thế giới.

Quan hệ ngoại giao giữa Nhật Bản và Việt Nam được chính thức thiết lập ngày 21 tháng 9 năm 1973 và năm 2013 là vừa tròn 40 năm. Tháng 10 năm 2011, trong chuyến đi thăm Nhật Bản, Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Tấn Dũng và Thủ tướng Nhật Bản Noda đã quyết định gọi năm 2013 là “Năm hữu nghị Nhật – Việt” để kỷ niệm 40 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước, điều đó đã được thể hiện trong “Tuyên bố chung Nhật – Việt về các kế hoạch hành động trên cơ sở phát triển quan hệ đối tác chiến lược vì hòa bình và phồn vinh của khu vực Châu Á”, hai bên cũng nhất trí thúc đẩy hợp tác tiến hành các chương trình để kỷ niệm “Năm hữu nghị Nhật – Việt”.

Quan hệ giữa Việt Nam-Nhật Bản phát triển nhanh chóng trên nhiều lĩnh vực và đã bước sang giai đoạn mới về chất và đi vào chiều sâu. Các mối quan hệ kinh tế chính trị, giao lưu văn hóa không ngừng được mở rộng; đã hình thành khuôn khổ quan hệ ở tầm vĩ mô; sự hiểu biết giữa hai nước không ngừng được tăng lên.

Về chính trị, hai nước đã duy trì thường xuyên các chuyến thăm tiếp xúc của lãnh đạo cấp cao. Với sự tin cậy lẫn nhau, hai bên đã hợp tác chặt chẽ trong các vấn đề khu vực và quốc tế, ủng hộ lẫn nhau tại diễn đàn đa phương. Nhật Bản luôn ủng hộ đường lối đổi mới, mở cửa của Việt Nam; hỗ trợ Việt Nam hội nhập vào khu vực và thế giới (vào APEC, WTO, ASEM, ARF, vận động OECD giúp Việt Nam về kỹ thuật...); coi trọng quan hệ với Việt Nam, lấy lợi ích và mục tiêu lâu dài làm trọng. Việt Nam ủng hộ Nhật làm thành viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc mở rộng, và vận động Nhật ủng hộ Việt Nam ứng cử làm thành viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc nhiệm kỳ 2008-2009…

Hàng năm VN và Nhật Bản đều có các cuộc gặp cấp cao. Thủ tướng Nhật Bản thăm Việt Nam nhiều lần ( Thủ tướng Tomiichi Murayama 8/1994, Thủ tướng Ryutaro Hashimoto 1/1997, Thủ tướng Keizo Obuchi 12/1998, Thủ tướng Junichiro Koizumi 4/2002…). Đặc biệt, ngày 16-17/1/2013, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe và phu nhân thăm chính thức Việt Nam. Chuyến công du Việt Nam của Thủ tướng Abe nằm trong khuôn khổ chuyến công du 3 nước Đông Nam Á (gồm Việt Nam, Thái Lan và Indonesia) của ông. Đây cũng là chuyến công du nước ngoài đầu tiên của Thủ tướng Abe ngay sau khi nhậm chức.

Trong chuyến thăm đặc biệt này, hai Thủ tướng trao đổi phương hướng nhằm làm sâu sắc hơn quan hệ đối tác chiến lược Việt Nam - Nhật Bản, thúc đẩy quan hệ hợp tác giữa hai nước trên các lĩnh vực chính trị, an ninh quốc phòng, kinh tế, thương mại, đầu tư.

Hai Thủ tướng cũng tuyên bố khai mạc năm hữu nghị Việt Nam - Nhật Bản 2013, kỷ niệm 40 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước.

Về kinh tế, Nhật Bản là một trong đối tác quan trọng, là nhà đầu tư lớn nhất vào Việt Nam. Năm 2012, vốn đầu tư đăng ký của các doanh nghiệp Nhật Bản vào VN đạt 5,13 tỷ USD, chiếm tới 39,5% tổng vốn đầu tư vào Việt Nam. Tính lũy kế đến 15/12/2012, đã có 98 quốc gia và vùng lãnh thổ có đầu tư vào Việt Nam với 14.489 dự án còn hiệu lực, tổng vốn đầu tư đăng ký là 213,6 tỷ USD, trong đó Nhật Bản là nhà đầu tư lớn nhất, chiếm 13,6% tổng vốn đăng ký.

Nhật Bản là đối tác thương mại lớn thứ 3 của Việt Nam. Kim ngạch thương mại hai chiều năm 2011 đã vượt 20 tỷ USD. Năm 2010 đã đánh dấu sự phục hồi rõ rệt của thương mại song phương hai nước với kim ngạch đạt hơn 16 tỷ USD, tăng gần 22% so với năm 2009. Năm 2011, con số này đã tăng lên trên 21 tỷ USD, tăng 26,5% so với cùng kỳ năm 2010, trong đó kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Nhật Bản đạt gần 11 tỷ USD, tăng 39% so với năm trước.

Bên cạnh thương mại và đầu tư, mối quan hệ hữu nghị truyền thống tốt đẹp Việt Nam - Nhật Bản còn được ghi nhận bằng việc Nhật Bản luôn dành cho Việt Nam những đồng vốn ODA quý báu. Những năm qua, kể từ khi nối lại viện trợ ODA cho Việt Nam, Nhật Bản luôn là nhà tài trợ song phương lớn nhất cho Việt Nam, với cam kết hỗ trợ ODA tăng nhanh qua từng năm, chiếm khoảng 30% tổng cam kết ODA của cộng đồng quốc tế đối với Việt Nam. Trong tài khóa năm 2011, mặc dù Nhật Bản mặc dù phải tập trung khắc phục thảm họa động đất, sóng thần, nhưng Nhật Bản vẫn dành cho Việt Nam hỗ trợ ODA lớn nhất từ trước đến nay. Năm 2012, tại Hội nghị nhóm tư vấn các nhà tài trợ cho VN, Nhật Bản tuyên bố cung cấp khoản viện trợ tương đương 2,6 tỷ USD và tiếp tục duy trì vị trí nhà tài trợ số một cho Việt Nam năm tới. 6 tháng đầu tài khóa 2012 (tài khóa của Nhật, sẽ kết thúc vào tháng 3/2013), Nhật Bản cam kết cung cấp khoảng 1,4 tỷ USD đôla Mỹ cho các dự án vốn vay ODA mới. Như vậy, trong cả năm tài chính 2012 này, Nhật Bản có thể cung cấp khoản viện trợ khoảng 2,6 tỷ USD, tuy nhiên, con số này chưa cố định mà còn phụ thuộc nhiều vào tiến độ chuẩn bị dự án của Chính phủ Việt Nam.

Bên cạnh đó, hợp tác trong các lĩnh vực văn hóa, giáo dục giữa 2 nước cũng phát triển mạnh mẽ. Hai nước đã triển khai các chương trình đào tạo con người, chương trình thanh niên ASEAN (100 người/năm) và trao đổi các đoàn văn hóa, những người tình nguyện, chuyên gia. Hàng năm Chính phủ Nhật viện trợ cho Việt Nam từ 1 đến 2 dự án viện trợ văn hoá không hoàn lại như thiết bị học ngoại ngữ, thiết bị bảo quản tư liệu Viện Hán-Nôm, Bảo tàng Lịch sử, xưởng phim hoạt hình...

Ngoài ra, trong những năm gần đây, Việt Nam và Nhật Bản đã phối hợp tổ chức nhiều chương trình, hoạt động có ý nghĩa như: các chương trình biểu diễn nghệ thuật và lễ hội, triển lãm tranh về đất nước và con người Nhật Bản, tổ chức Tuần phim Nhật Bản tại Việt Nam; Nhật Bản thường xuyên cử các chuyên gia đến Việt Nam hỗ trợ một số dự án bảo tồn các di sản văn hóa.

Về giáo dục, trong những năm gần đây, Nhật Bản là một trong những nước viện trợ không hoàn lại lớn nhất cho ngành giáo dục và đào tạo Việt Nam. Chính phủ Nhật Bản đã giúp xây dựng gần 260 trường tiểu học, dành nhiều viện trợ không hoàn lại để nâng cao năng lực giáo dục, đào tạo, nghiên cứu khoa học cho một số trường đại học cũng như cấp học bổng cho hàng vạn sinh viên Việt Nam...

Về du lịch, Nhật Bản cũng là một thị trường được chú trọng để phát triển du lịch Việt Nam. Từ ngày 1/5/2005, Việt Nam và Nhật Bản song phương miễn thị thực hộ chiếu ngoại giao, hộ chiếu công vụ.

Tại cuộc họp Ủy ban Hợp tác du lịch Việt Nam – Nhật Bản lần thứ 4 nhằm trao đổi tình hình phát triển du lịch của mỗi nước và kế hoạch hợp tác du lịch giữa hai nước trong thời gian tới vào tháng 9/2012 vừa qua, hai bên đã thống nhất triển khai các phiên họp của Ủy ban sẽ được tổ chức hàng năm thay vì hai năm một lần như hiện nay (phiên họp lần thứ 5 sẽ được tổ chức tại Hà Nội); cam kết hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau trong các hoạt động nghiên cứu thị trường, xúc tiến, quảng bá và trao đổi thông tin du lịch. Cụ thể, Nhật Bản sẽ hỗ trợ Việt Nam trong việc đào tạo, phát triển nguồn nhân lực du lịch, nhất là đào tạo lực lượng hướng dẫn viên, thuyết minh viên tiếng Nhật. Ngược lại, Việt Nam sẽ ủng hộ Cục Du lịch Nhật Bản thành lập Văn phòng Xúc tiến du lịch Nhật Bản tại Việt Nam cũng như các hoạt động khác.

Hiện nay, Nhật Bản là 1 trong 10 thị trường quốc tế hàng đầu gửi khách đến Việt Nam. Mức chi tiêu trung bình của khách Nhật Bản ở Việt Nam khoảng hơn 1.000 USD cho tour 4-5 ngày. Năm 2011, Việt Nam đã đón 480.000 khách Nhật Bản. Năm 2012, lượng khách Nhật Bản đến Việt Nam đạt khoảng 560.000 lượt người.

Từ nền tảng quan hệ hợp tác vững bền này, việc các chuyến thăm cấp cao lẫn nhau của các nhà lãnh đạo hai nước không ngừng được thực hiện, cộng thêm việc đôi bên tiếp tục và tích cực triển khai Sáng kiến chung Việt Nam - Nhật Bản giai đoạn 4; thực hiện các cam kết theo Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện ASEAN - Nhật Bản và Hiệp định Đối tác kinh tế Việt Nam - Nhật Bản (VJEPA)…, mối quan hệ đối tác chiến lược Việt Nam - Nhật Bản, đặc biệt là quan hệ thương mại, đầu tư giữa hai nước được kỳ vọng sẽ tiếp tục được đẩy mạnh trong thời gian tới.

Quỳnh Chi