M&A: Dung hòa văn hóa, nền tảng cho sự thành công

Trong thời đại siêu cạnh tranh như hiện nay thì tình trạng mua bán, sát nhập doanh nghiệp là một trong những giải pháp hữu hiệu để tăng sức cạnh tranh và mở rộng quy mô doanh nghiệp một cách nhanh chóng. Tuy nhiên, bên cạnh việc tạo ra giá trị cộng hưởng, sát nhập cũng đem lại nhiều thách thức cho doanh nghiệp, trong đó sự không tương thích về văn hoá doanh nghiệp, các giá trị tinh thần cũng như phương thức điều hành và các mối quan hệ giữa các doanh nghiệp sát nhập có thể nảy sinh nhiều xung đột mà nếu như không đc xử lý một cách khéo léo sẽ khiến cho doanh nghiệp lâm vào tình thế hết sức khó khăn.

M&A trong thời gian gần đây được coi như là một giải pháp hữu hiệu cho các DN trong bối cảnh khủng hoảng. Rất nhiều DN sắp rơi xuống vực phá sản đã được cứu sống nhờ M&A và cũng không ít DN đã vươn lên những tầm cao mới trong khủng hoảng là nhờ M&A. Với tình hình kinh tế hiện tại cho thấy là cơ hội cho hoạt động M&A phát triển. Nó là xu thế của kẻ mạnh đối với kẻ yếu. Vấn đề là việc mua bán sáp nhập xảy ra một cách thân thiện, nhẹ nhàng (friendly) hay là đối kháng (hostile). Thách thức lớn nhất có thể cản trở tham vọng mua bán sáp nhập (M&A) của doanh nghiệp là  hoạt động M&A cũng luôn tiềm ẩn những thách thức to lớn, bởi khi hai doanh nghiệp “kết hôn” cùng về sống dưới một mái nhà chung thì ngoài những giá trị cộng hưởng to lớn mà doanh nghiệp có thể có được thì những bất đồng, xung đột mới thực sự bắt đầu nảy sinh và trong nhiều trường hợp thì đây lại là lý do chính dẫn tới sự thất bại của rất nhiều thương vụ M&A. Khi hai doanh nghiệp ở hai môi trường, vùng lãnh thổ hay quốc gia có những nét văn hóa, thói quen hành xử, sự giao tiếp khác nhau về cùng sống dưới một mái nhà, phải nói cùng một thứ ngôn ngữ, hướng tới cùng một giá trị là điều rất phức tạp và cần thời gian cho sự hòa hợp này.

Theo số liệu thống kê của Nhóm nghiên cứu M&A Vietnam Forum, từ năm 2008 đến nay, có hàng trăm thương vụ M&A diễn ra mỗi năm ở cộng đồng doanh nghiệp Việt, song lại chưa có một thống kê cụ thể nào về hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp sau M&A. Theo ông Nhữ Đình Hòa, Tổng Giám đốc CTCK Bảo Việt, “hiệu quả của các thương vụ M&A nhiều khi mang tính chất định tính, vì thế thống kê cụ thể hiệu quả của doanh nghiệp sau M&A là công việc rất khó”. Tuy nhiên, qua nghiên cứu diễn tiến ở một số thương vụ cụ thể, các chuyên gia xác nhận, tình hình kinh doanh ở nhiều doanh nghiệp sau M&A có tốt lên. Điển hình là trường hợp Vinpearl sáp nhập vào Vincom. Sau khi sáp nhập và đổi tên thành Vingroup, Tập đoàn này đã phát huy được thế mạnh của cả hai công ty, nâng cao năng lực tài chính, phát triển thương hiệu, mở rộng kinh doanh và đầu tư. Nhưng trên thực tế, không phải thương vụ M&A nào cũng mang lại lợi ích và thành công như mong đợi. Theo đánh giá của Business Week, với quy mô nghiên cứu 302 vụ, tỷ lệ thất bại lên tới 61%. Còn ông Dominic Scriven, Tổng Giám đốc Dragon Capital thì nhận định: hơn một nửa các vụ M&A không tạo ra giá trị gia tăng. Tính bình quân, M&A làm giảm giá trị của các công ty đi mua lại. Đẩy mạnh hoạt động thâu tóm doanh nghiệp cùng ngành đúng giai đoạn ngành thủy sản gặp nhiều khó khăn, Thủy sản Hùng Vương phải “ôm” thêm gánh nặng từ các công ty mà mình thâu tóm. Và một trong những nút thắt của vấn đề nằm ở sự dung hoà văn hoá.

Có thể hiểu rằng cở sở hình thành hôn nhân phải là tình yêu hoặc những giá trị kỳ vọng tốt đẹp của cả hai bên. Những vì quá lạc quan hoặc vì hoàn cảnh nhất thời mà cả hai bên đều quyết tâm nhanh chóng tiến hành hôn nhân mà không thẳng thắn nhìn vào bản chất của cuộc hôn nhân để nhận biết những khó khăn, xung đột văn hóa tiềm ẩn, từ đó có biện pháp phòng ngừa và khắc phục nhằm xây dựng, bảo vệ, cũng như phát triển hôn nhân và để rồi nhanh chóng dẫn tới đổ vỡ một cách đáng tiếc. Một thương vụ M&A cũng như một cuộc hôn nhân vậy. Khả năng lãnh đạo, sự hoà hợp về văn hoá và mối quan hệ giữa nhân viên là những thách thức lớn nhất đối với thành công của các thương vụ liên kết và sáp nhập.

Việc tránh xung đột về văn hóa là một trong những quan tâm hàng đầu của các nhà lãnh đạo doanh nghiệp, đặc biệt là các giám đốc nhân sự trong các thương vụ M&A toàn cầu ngày nay. Do đó, trước khi tiến hành các thương vụ M&A, việc nghiên cứu kỹ lưỡng về văn hóa của doanh nghiệp mà mình định thôn tính hay sáp nhập là một điều vô cùng quan trọng mà cần thiết nếu không muốn có một cuộc “đỗ vỡ hôn nhân doanh nghiệp” khi thời gian kết hôn chưa được là bao. Để thị trường M&A có thể phát triển tốt, cần chuẩn bị một số điều kiện nhất định: Cần hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường để nhu cầu M&A của các doanh nghiệp ngày càng tăng. Ngoài ra, cần tạo ra nhu cầu nội tại của thị trường, trong môi trường kinh doanh đó phải có sự cạnh tranh cao giữa các doanh nghiệp. Đó chính là động lực để doanh nghiệp vươn lên, phát triển cả chiều sâu, chiều rộng, và đương nhiên khi đó sẽ có doanh nghiệp tồn tại, phát triển, có doanh nghiệp bị phá sản, thôn tính... Tất yếu, môi trường đó sẽ hình thành nhu cầu mua, bán, sáp nhập, liên doanh, liên kết giữa các doanh nghiệp để lớn mạnh hơn, phát triển hơn và hỗ trợ cho nhau tốt hơn.

Bên cạnh đó, phải xây dựng được kênh kiểm soát thông tin, tính minh bạch trong hoạt động kinh doanh nói chung, hoạt động M&A nói riêng. Bởi vì trong hoạt động M&A, thông tin về giá cả, thương hiệu, thị trường, thị phần, quản trị... là rất cần thiết cho cả bên mua, bên bán. Nếu thông tin không được kiểm soát, minh bạch thì có thể gây nhiều thiệt hại cho cả bên mua, bên bán, đồng thời ảnh hưởng nhiều đến các thị trường khác như hàng hóa, chứng khoán, ngân hàng. Cũng như các thị trường khác, thị trường M&A hoạt động có tính dây chuyền, nếu một vụ M&A lớn diễn ra không thành công hoặc có yếu tố lừa dối thì hậu quả cho nền kinh tế là rất lớn vì có thể cổ phiếu, trái phiếu, hoạt động kinh doanh, đầu tư... của doanh nghiệp đó nói riêng và các doanh nghiệp liên quan bị ảnh hưởng theo. cũng cần hoàn thiện hành lang pháp lý về M&A. Hành lang pháp lý này sẽ tạo điều kiện để xác lập giao dịch, địa vị của bên mua, bên bán, hậu quả pháp lý sau khi kết thúc giao dịch. Thêm nữa, thị trường M&A là một thị trường cần sự tham gia, tham vấn của nhiều chuyên gia có kinh nghiệm chuyên sâu về các lĩnh vực khác nhau như luật pháp, tài chính, thương hiệu... do đó, cần có những chương trình đào tạo để có được đội ngũ chuyên gia tốt, những người môi giới, tư vấn cho cả bên mua, bên bán, đồng thời là người cung cấp thông tin tốt nhất về thị trường.

Mỗi doanh nghiệp sẽ có một cách thức của riêng mình, nhưng để dung hòa sự khác biệt thì cần dựa trên nền tảng là sự thông hiểu và chấp nhận nhìn về mục tiêu chung. Cũng giống như người bạn đời, xác định sống chung phải biết hoà hợp vì thế việc khác biệt về văn hóa phải được tìm hiểu và giải quyết trước khi hoàn tất thương vụ, giống như kiểu mình có chấp nhận tính cách của “bạn đời” của mình không.

Phạm Loan