Phân bổ nguồn lực theo cơ chế thị trường

Để tái cơ cấu ngành có hiệu quả, trước hết, cần phải thay đổi tư duy và thúc đẩy phát triển thị trường, làm tốt hơn vai trò của Nhà nước đối với thị trường, thay đổi cách phân bổ nguồn lực theo cơ chế thị trường. Theo Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát.

Đổi mới cơ chế vận hành chuỗi giá trị

Là quốc gia xuất khẩu nông sản, nhưng những cản trở lớn của nền nông nghiệp Việt Nam là khả năng cạnh tranh của hàng hóa thấp và phần lớn nông dân không thể làm giàu trên mảnh đất của mình. Để tổ chức lại sản xuất, xây dựng một cơ cấu sản xuất hợp lý, hiệu quả, tương xứng với thế mạnh và tiềm năng, đòi hỏi phải có cơ chế vận hành chuỗi sản xuất phù hợp với kinh tế thị trường.

Dẫn ra bức tranh của ngành lúa gạo Việt Nam, Tiến sĩ Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương chứng minh đang có những doanh nghiệp nhà nước làm méo mó thị trường gạo. Sự can thiệp của Nhà nước thông qua các ưu đãi cho doanh nghiệp và việc tao nhiều quyền cho Hiệp hội lương thực Việt Nam... khiến không thể chuyển đổi thị trường lúa gạo Việt Nam theo hướng thị trường. Khi chúng ta bằng lòng với kết quả đạt được trên các thị trương tiêu thụ gạo cấp thấp thì thì mãi mãi không bao giờ trở thành nền nông nghiệp “đẳng cấp cao” – Tiến sĩ Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam nhận xét.

Thị trường méo mó, con người sản xuất kiểu khai thác tận thu, ăn xổi, không có động lực để tìm kiếm, xây dựng bền vững thị trường, ngành hàng, sản phẩm... là những yếu điểm của nền nông nghiệp Việt Nam, các chuyên gia thống nhất nhận định.

Theo Tiến sĩ Thiên dù là vùng xuất khẩu 80% sản lượng gạo, 60% thủy sản và 50% trái cây của cả nước song tăng trưởng trong nông nghiệp ở vùng này chủ yếu dựa trên sự thâm dụng tài nguyên thiên nhiên, tăng trưởng theo chiều rộng nên những hệ lụy của nó đã bộc lộ rõ. Đó là môi trường sinh thái bị đảo lôn, tài nguyên thiên nhiên cạn kiệt...  ảnh hưởng đến chất lượng nông sản và hạn chế nông sản tiếp cận phân khúc thị trường cao cấp quốc tế.

Hiện trạng ấy đòi hỏi ngành nông nghiệp Việt Nam không chỉ lo sản xuất, năng suất, sản lượng mà không tính toán hiệu quả kinh tế. Sự thiếu đồng bộ, gián đoạn, phân khúc và tách rời nhau mà không có được cả chuỗi chính sách phục vụ quá trình phát triển chuỗi giá trị nông sản đã dẫn đến những khó khăn và hạn chế kết quả sản xuất. Do vậy tư duy về quá trình vận hành chuỗi giá trị trong nông nghiệp Việt Nam cần có thay đổi đột phá – Tiến sĩ Cung nhận xét.

Phân bổ nguồn lực bởi cung cầu và giá trị

Các chuyên gia khuyến cáo: các chính sách dành cho nông nghiệp phải mang tính khoa học, gắn kết với nhau một cách hợp lý, chặt chẽ, đồng bộ và phải luôn đi trước một bước. Hướng đến tái cơ cấu lại sản xuất để nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm, thực hiện chương trình phát triển nông sản theo chuỗi giá trị thì chính sách hỗ trợ phát triển cũng phải bám sát theo cả chuỗi, theo bà Võ Thị Thanh Lộc, Viện Nghiên cứu phát triển ĐBSCL. Cần thúc đẩy để từng bước hình thành những tổ hợp nông - công nghiệp - dịch vụ công nghệ cao, gắn chặt chẽ với người nông dân. Khuyến khích xây dựng hợp tác xã nông nghiệp kiểu mới, xây dựng mô hình sản xuất nông nghiệp đa chức năng, phát triển bền vững và đầu tư cho maketing sản phẩm cả trên thị trường nội và ngoại.
Theo Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát, trước hết, cần phải thay đổi tư duy làm tốt hơn vai trò của Nhà nước đối với thị trường. Cách phân bổ nguồn lực cũng cần thay đổi theo cơ chế thị trường. Ở các địa phương cần có sự đột phá trong lựa chọn ngành hàng chiến lược, sản xuất theo chuỗi giá trị trên cơ sở chọn lựa từ tiềm năng và thế mạnh của mình để tạo ra những sản phẩm đặc thù, hiệu quả cao.

Để xoay chuyển cấu trúc nông nghiệp, nguồn lực theo cơ chế thị trường tức là phải thể chế bởi cầu và giá trị chứ không phải sản lượng. Do vậy, cần xây dựng chiến lược tiếp cận hướng tới nhu cầu, thị trường và giá trị gia tăng. Phát triển sản phẩm phải gắn với đẳng cấp công nghệ, gắn với quy mô sản xuất và theo chuỗi. Cần coi trọng đúng mức để doanh nghiệp trở thành lực lượng tiên phong, trụ cột trong nông nghiệp. Bởi vì chỉ có doanh nghiệp mới kéo nông dân vào sản xuất theo thị trường và đưa được công nghệ cao vào sản xuất – Tiến sĩ Trần Đình Thiên khẳng định.

Nguyễn Thanh