Việt Nam: Nâng cao năng lực cạnh tranh trong toàn cầu hóa

Trong bối cảnh tình hình thế giới và khu vực đan xen cả thách thức và cơ hội, công tác đối ngoại của Đảng và Nhà nước đã kiên trì giữ vững nguyên tắc, linh hoạt về sách lược, đặt lợi ích quốc gia dân tộc lên hàng đầu; triển khai đồng bộ, toàn diện, chủ động và tích cực hội nhập quốc tế theo tinh thần Nghị quyết Đại hội lần thứ XI của Đảng. Nhân dịp chào đón xuân Ất Mùi 2015, Tạp chí Vietnam Business Forum và báo Thế giới và Việt Nam có cuộc phỏng vấn với Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Việt Nam Phạm Bình Minh về vấn đề này. Thái Hà - Nguyễn Mai (thực hiện).

Xin Phó Thủ tướng cho biết những sự kiện nổi bật và thành tựu quan trọng trong công tác ngoại giao của Việt Nam năm 2014?

Điểm sáng công tác đối ngoại năm 2014 là tiếp tục quán triệt nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu là phục vụ phát triển, hỗ trợ đắc lực các Bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp tìm kiếm cơ hội mới, thị trường mới, thu hút đầu tư nước ngoài...Trên kết quả rất tích cực của năm 2013 là cơ bản hoàn thành thiết lập khuôn khổ quan hệ với nhiều đối tác quan trọng, năm 2014, chúng ta đẩy mạnh triển khai, cụ thể hóa nội hàm, đưa quan hệ đi vào chiều sâu với những kết quả rất cụ thể: EU tăng ODA giai đoạn 2014-2020 lên 400 triệu USD, ký Bản ghi nhớ (MOU) 12 tỷ USD với Hàn Quốc để phát triển cơ sở hạ tầng, nâng cấp quan hệ với Nhật Bản lên Đối tác chiến lược sâu rộng; thúc đẩy Hoa Kỳ thông qua Hiệp định hạt nhân dân dụng 123, tăng cường xúc tiến, thúc đẩy hợp tác kinh tế - đầu tư ở các địa bàn tiềm năng như Trung Đông (Các Tiểu vương quốc Ả rập thống nhất, Qatar...). Đồng thời, chúng ta vận động thêm 12 nước công nhận quy chế thị trường, đóng góp vào duy trì tăng trưởng kinh tế và hỗ trợ tái cơ cấu kinh tế; nâng tổng số nước công nhận lên 56 nước.

Điểm nổi bật nữa của năm 2014 là hội nhập quốc tế và công tác đối ngoại đa phương được phát triển mạnh và đồng đều ở các lĩnh vực. Đối ngoại đa phương chuyển từ "tham gia" sang "chủ động, tích cực đóng góp, đề xuất các ý kiến", định hình luật chơi. Việt Nam đã  đóng góp tích cực cho việc củng cố đoàn kết, phát huy vai trò trung tâm của ASEAN. Lần đầu tiên sau 20 năm, ASEAN ra tuyên bố chung về Biển Đông. Sáng kiến của Việt Nam tổ chức cuộc họp Cấp cao ASEAN - EU lần đầu tiên bên lề Hội nghị cấp cao ASEM được đánh giá cao và hưởng ứng tích cực, hai bên đã khởi động lại đàm phán FTA ASEAN - EU.

Ngoại giao văn hóa, thông tin đối ngoại và bảo hộ công dân được triển khai hiệu quả trong bối cảnh nội chiến, xung đột, thiên tai, thảm họa xảy ra ở nhiều nơi. Việc sơ tán an toàn 1.763 lao động khỏi Libya; bảo vệ, hỗ trợ bà con tại tại Ukraine, bảo vệ quyền và các lợi ích ngư dân trên Biển Đông đã làm yên lòng hàng ngàn các gia đình, tăng cường sức mạnh đoàn kết toàn dân tộc, củng cố lòng tin vào chế độ và chính sách của Đảng, Nhà nước ta.

Năm qua, chúng ta đã góp phần làm phong phú hơn nền văn hóa nhân loại khi Quần thể danh thắng Tràng An, Châu bản Triều Nguyễn, và Dân ca Ví Giặm Nghệ Tĩnh được công nhận là Di sản thế giới. Kết quả này giúp nâng cao hình ảnh đất nước, đồng thời củng cố cơ sở phát triển lâu dài, bền vững của các địa phương có di sản văn hóa.

Không thể không nhắc đến diễn biến trên Biển Đông trong năm 2014 đã tạo thách thức lớn nhất về chủ quyền lãnh thổ của ta trong gần 30 năm qua. Ứng phó với thách thức ngặt nghèo này, chúng ta đã kiên quyết và kiên trì đấu tranh trên nhiều kênh, nhiều cấp, nhiều biện pháp để bảo vệ chủ quyền lãnh thổ. Kết quả này càng khẳng định bản lĩnh đối ngoại khi vẫn giữ vững được môi trường hòa bình, ổn định để phát triển; duy trì quan hệ Đối tác hợp tác chiến lược toàn diện với Trung Quốc; chủ động thúc đẩy đối thoại và duy trì quan hệ trên các mặt đáp ứng và phù hợp với nguyện vọng của nhân dân hai nước.

Đánh giá của Phó Thủ tướng về những thành tựu hội nhập quốc tế, năng lực cạnh tranh của Việt Nam trong năm 2014 và triển vọng năm tới?

Chúng ta đã chủ động có nhiều biện pháp thực hiện Chủ trương Hội nhập quốc tế của Đại hội XI, đưa tinh thần Nghị quyết 22 của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế vào thực tiễn đối ngoại. Nét nổi bật là các bước triển khai đã thể hiện rõ nét tư duy hội nhập chủ động, toàn diện với sự tham gia ngày càng sâu rộng của các Bộ, ngành, địa phương, các doanh nghiệp.

Tiến trình hội nhập nền kinh tế quốc tế có những bước đi mạnh mẽ, nhất là trong các đàm phán khu vực mậu dịch tự do (FTA) với các đối tác quan trọng. Năm nay, chúng ta đã kết thúc đàm phán FTA với Hàn Quốc và Liên minh hải quan Nga - Belarus, Kazakhstan; thống nhất với EU sớm kết thúc đàm phán FTA Việt Nam - EU trong năm 2015. Những kết quả này góp phần đưa Việt Nam trở thành một trong những điểm quan trọng trong kết nối chiến lược tại khu vực.

Trong bối cảnh tình hình chuyển biến nhanh và phức tạp, chúng ta tiếp tục hội nhập quốc tế sâu rộng để chủ động tạo môi trường hòa bình, củng cố vững chắc an ninh, quốc phòng, tranh thủ các điều kiện thuận lợi để phát triển, nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế. Hội nhập để đóng góp vào các quan tâm chung về duy trì hòa bình, ổn định, ứng phó hiệu quả với các thách thức toàn cầu. Những thông điệp chính sách mạnh mẽ của Lãnh đạo cấp cao về hòa bình, phát triển, thượng tôn luật pháp… tại các diễn đàn đa phương đã để lại dấu ấn đậm nét về một Việt Nam là thành viên trách nhiệm của cộng đồng quốc tế. Chúng ta chủ động tham gia hợp tác quốc phòng trong khuôn khổ ASEAN, đóng góp vào các tiến trình xây dựng lòng tin ở khu vực. Chúng ta đã thành lập trung tâm gìn giữ hòa bình, cử hai sỹ quan liên lạc đi làm nhiệm vụ tại Nam Sudan. Tham gia hợp tác khu vực, chúng ta có điều kiện thể hiện chính nghĩa, yêu cầu các quốc gia khác tuân thủ luật pháp quốc tế, giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình.

Quá trình chuẩn bị trong nước phục vụ hội nhập cũng chứng kiến những bước chuyển rất tích cực, nhất là về cơ chế chỉ đạo và phối hợp liên ngành với sự ra đời của Ban chỉ đạo quốc gia về hội nhập quốc tế do Thủ tướng Chính phủ làm Trưởng ban. Từ Trung ương tới địa phương đã có sự đồng thuận rộng rãi về triển khai chủ trương hội nhập, năng lực cạnh tranh và vai trò đối ngoại đa phương.

Xin Phó Thủ tướng cho biết nhiệm vụ trọng tâm  trong công tác ngoại giao năm 2015?

Năm 2015 có ý nghĩa rất quan trọng, là năm cuối thực hiện các nhiệm vụ của Đại hội Đảng lần thứ XI, chuẩn bị cho Đại hội XII. Đồng thời là năm có nhiều hoạt động kỷ niệm lớn: 85 năm thành lập Đảng, 70 năm thành lập nước, 40 năm giải phóng miền Nam thống nhất đất nước.

Trong khi đó, tình hình thế giới và khu vực sẽ còn tiếp tục diễn biến phức tạp. Các nhân tố bất trắc, khó lường chưa có dấu hiệu suy giảm và rất khó đoán định. An ninh phi truyền thống ngày càng là những thách thức toàn cầu, đòi hỏi cộng đồng quốc tế tăng cường phối hợp hành động và ngăn chặn. Những dự báo về triển vọng kinh tế thế giới năm 2015 có thể lạc quan hơn, song cũng chưa bảo đảm sẽ phục hồi vững chắc khi các nền kinh tế lớn vẫn còn nhiều khó khăn; cuộc chiến về giá dầu, bảo hộ mậu dịch, phân biệt đối xử trong thương mại và tranh chấp thương mại... còn quyết liệt.

Như vậy, cơ hội là có nhưng thách thức cũng rất nhiều, luôn đan xen nhau  trong bối cảnh cục diện thế giới và khu vực đang có những sắp xếp lại. Điều quan trọng là chúng ta định vị Việt Nam trong cấu trúc chính trị - an ninh, kinh tế đang định hình ở khu vực, cần tỉnh táo nhận diện rõ cơ hội và thách thức; từ đó tìm ra những giải pháp biến cơ hội thành hiện thực, giảm thiểu thách thức và hóa giải thách thức. 

Với bản lĩnh Việt Nam và trí tuệ của hơn 90 triệu người dân Việt đồng lòng thực hiện đường lối đối ngoại của Đảng và Nhà nước, chúng ta hoàn toàn có thể  lạc quan và vững tin vào thắng lợi trong việc hoàn thành các nhiệm vụ của Đại hội XI, củng cố cơ sở cho việc thực hiện những nhiệm vụ của Đại hội XII trong giai đoạn hội nhập sâu rộng hơn.

Xin cảm ơn Phó Thủ tướng!