TPP giúp Việt Nam tái cấu trúc nền kinh tế

Một trong những vấn đề nóng xoay quanh chủ đề kỉ niệm 20 năm bình thường hóa quan hệ ngoại giao Việt Nam – Hoa Kỳ chính là Hiệp định thương mại tự do xuyên Thái Bình Dương (TPP). Không chỉ Việt Nam, Hoa Kỳ, mà tất cả các nước tham gia đàm phán TPP đều đang rất nỗ lực để Hiệp định đi đến thành công trong thời gian sớm nhất. Phóng viên đã có cuộc phỏng vấn chuyên gia kinh tế Nguyễn Trần Bạt, Chủ tịch - Tổng Giám đốc Investconsult Group. Ngô Khuyến thực hiện.

Thưa ông, chúng ta nên nhận định thế nào cho đúng về vai trò của TPP trong thời điểm hiện nay và mối quan hệ giữa Việt Nam – Hoa Kỳ trong TPP?

Hoa Kỳ là một nước đóng vai trò rất quan trọng trong việc tác động lên sự tiến bộ kinh tế của Việt Nam. Vì thế cho nên tất cả những hiệp định có chất lượng thương mại, quan hệ kinh tế với Hoa Kỳ là những hiệp định quan trọng. Riêng trong quá trình gia nhập WTO, Việt Nam thương lượng với hầu hết các nước khá đơn giản nhưng riêng với Hoa Kỳ phải qua 13 vòng đám phán rất vất vả.

Lần này TPP là một hiệp định có chất lượng sâu sắc hơn, có những đòi hỏi gắt gao hơn, và có sức ép quan trọng hơn đối với quá trình tái cấu trúc nền kinh tế Việt Nam. Khi nói đến tái cấu trúc nền kinh tế thì vấn đề chủ yếu là tái cấu trúc theo khuynh hướng nào. TPP xuất hiện lúc Việt Nam buộc phải tái cấu trúc kinh tế sau những thất bại trong việc xây dựng nền kinh tế. TPP giúp Việt Nam đưa ra các tiêu chuẩn để tái cấu trúc nền kinh tế Việt Nam.

TPP là một thử thách khó đối với Việt Nam. Ở thời điểm hiện nay Việt Nam không nghiên cứu TPP để gia nhập, vì chắc chắn đã có ý chí muốn gia nhập, vấn đề là nghiên cứu TPP để tái cấu trúc kinh tế - xã hội để có thể gia nhập và khai thác một cách thuận lợi các cơ hội mà nó mang lại.

Tôi nghĩ đấy chính là thành quả cao nhất mà sau 20 năm bình thường hóa quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ mang lại. 20 năm ấy giúp Việt Nam có kinh nghiệm để tái cấu trúc nền kinh tế để hội nhập một cách thuận lợi. Đấy chính là thành tựu cơ bản, quan trọng và tốt nhất của 20 năm quan hệ 2 nước. TPP nếu thành công sẽ là đỉnh cao của 20 năm ấy.

Theo khảo sát của VCCI gửi đến các doanh nghiệp gần đây có đến 70% đối tượng doanh nghiệp dân doanh và FDI đã biết đến TPP, tuy nhiên mức độ hiểu biết hoặc theo dõi sát xao quá trình đàm phán là rất hạn chế. Đó có phải là doanh nghiệp thờ ơ, hay do chưa biết trang bị kiến thức tốt?

Người Việt đủ thông minh để đón nhận những cơ hội và sẽ linh hoạt khai thác những cơ hội đó. Còn nói về việc chuẩn bị kiến thức thì đáng ra Việt Nam phải chuẩn bị trước trong giáo dục. Ví dụ, TPP đáng ra phải bàn lâu rồi, phải được đưa vào trong chương trình giảng dạy của Đại học Ngoại thương, Đại học Kinh tế Quốc dân, Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, nhưng trên thực tế nó không có. Tóm lại, hệ thống giáo dục của Việt Nam chưa chủ động phổ biến kiến thức về các định chế quốc tế mà Việt Nam định tham gia và có khuynh hướng tham gia. Đấy chính là nhược điểm. Tuy nhiên, đối với thương nhân thì sự không chủ động của nhà nước không phải là lỗi gì ghê gớm, họ sẽ tự khắc phục. Họ sẽ tự học lấy, sẽ khai thác các hiệp định quốc tế theo cách của họ.

Tôi nghĩ nhân tố cần được chuẩn bị chính là Chính phủ. Các cơ quan khác nhau của Chính phủ trước hết phải thuộc các Hiệp định này để chuẩn bị hàng rào kỹ thuật nhằm hạn chế các mặt tiêu cực của các hiệp định quốc tế. Việt Nam không có hàng rào kỹ thuật nào ngoài hàng rào truyền thống có từ khi mới lập nước. Cho đến nay tôi vẫn chưa thấy trong chương trình giáo dục của các trường đại học liên quan đến kinh tế đề cập đến các vấn đề liên quan tới WTO. Ở châu Âu WTO là một chương, ở Anh WTO là một bộ môn, còn ở Việt Nam không có. BTA là một Hiệp định cực kỳ quan trọng trong quan hệ của Việt Nam với Hoa Kỳ. Cho đến nay, 2 nước kỷ niệm 20 năm bình thường hóa quan hệ nhưng vẫn chưa dạy về BTA ở trong các trường đại học.

Vậy theo ông, lúc này Việt Nam nên làm những gì?

Việt Nam không phải là yếu tố có chất lượng ghê gớm trong số các nước tham gia TPP, yếu tố có chất lượng lãnh đạo quá trình này là quan hệ giữa người Mỹ và người Nhật. Tôi nghĩ trong khi thế giới đàm phán TPP thì Việt Nam nên chuẩn bị. Việt Nam có hàng gì để xuất sang TPP?

Một trong những nét chiến lược mà VCCI nên tư vấn cho Chính phủ Việt Nam là mở cửa đầu tư ở những lĩnh vực nào thì Việt Nam sẽ khai thác được TPP. Việt Nam sẽ không kịp xây dựng một nền kinh tế hay một nền công nghiệp của mình cho TPP, nhưng Việt Nam có thể trở thành một nền kinh tế trung chuyển cho TPP. Vậy làm thế nào để trở thành điểm trung chuyển và ai sẽ trở thành đồng minh lâu dài của Việt Nam trong quá trình thực thi hiệp định TPP? Rất có thể là cả Trung Quốc. Cho nên thúc đẩy TPP có thể còn kéo Trung Quốc đến gần hơn.