Báo chí và niềm tin của công chúng

Con số 838 cơ qua báo in và tạp chí, 1 hãng thông tấn quốc gia, 98 báo và tạp chí điện tử, 67 đài phát thanh- truyền hình, 1.525 trang thông tin điện tử tổng hợp; 420 mạng xã hội được phép hoạt động , có thể chưa phải là nhiều đối với một quốc gia trên 90 triệu dân. Tuy nhiên đã có sự thay đổi lớn về cơ cấu độc giả đối với từng loại hình và điều quan trọng hơn niềm tin của công chúng đối với báo chí đang có xu hướng sụt giảm.

Báo chí là một phương tiện truyền thông đại chúng có sức ảnh hưởng to lớn và sức mạnh định hướng, dẫn dắt dư luận. Tuy nhiên, báo chí chỉ mạnh khi khi công chúng còn niềm tin vào báo chí. Một câu chuyện nóng hổi mới đây có thể là minh chứng sống động cho câu chuyện báo chí và niềm tin của công chúng. Đó là khi chính quyền thành phố Hà Nội quyết định thực hiện Đề án thay thế 6.700 cây xanh ở một số tuyến phố của Thủ đô. Sự vội vã trong thực hiện, sự yếu kém trong quản lý, sự thiếu khoa học trong tư duy và hành động và sự lãng phí nguồn tài chính... là những vấn đề đã được báo chí và các phương tiện truyền thông phát hiện, phân tích, bình luận; các bài báo được công chúng ủng hộ  đã tạo nên một  sức mạnh dư luận đáng kể khiến chính quyền thành phố Hà Nội phải gấp rút cho dừng chương trình, kiểm tra và chấn chỉnh.

Niềm tin của công chúng đối với báo chí và các phương tiện truyền thông chỉ được duy trì và và nuôi dưỡng khi công chúng tin tưởng vào chất lượng và nội dung thông tin được báo chí đưa ra. Một tờ báo sẽ mất dần độc giả khi chỉ chú trọng vào các thông tin câu khách rẻ tiền, trùng lắp về nội dung, đưa tin thiếu kiểm chứng, không chuẩn xác, gây hại cho quyền lợi của độc giả hoặc làm xáo trộn xã hội... Đánh mất niềm tin của công chúng, báo chí không còn hiệu lực trong xã hội; đó là nguy cơ lớn nhất mà bất cứ một nền báo chí nào cũng luôn luôn phải sẵn sàng đối mặt.

Xu hướng thương mại hóa báo chí ngày càng phát triển sẽ kéo theo sự ra đời của nhiều tờ báo “lá cải” với chất lượng thông tin thấp tất yếu sẽ dẫn đến khủng hoảng niềm tin, khủng hoảng báo chí. Mặc dù có một số lượng cơ quan báo chí đông đảo và số lượng ấn phẩm phong phú nhưng trừ một số trường hợp hiếm hoi được công chúng tuyệt đối tin tưởng và ủng hộ, báo chí Việt Nam đã đến giai đoạn cần được sắp xếp để lấy lại chỗ đứng trong xã hội và trong lòng công chúng.

Qui hoạch lại để báo chí “mạnh” hơn

Nhìn vào thực trạng báo chí Việt Nam, Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Trương Minh Tuấn nhận xét rằng: có 4 nhóm vấn đề mà người làm báo, cơ quan quản lý báo chí Việt Nam cần nghiên cứu để tìm giải pháp. Đó là:  vấn đề Qui hoạch báo chí và tiến trình xã hội hoá báo chí; Truyền thông trong việc xây dựng thương hiệu địa phương và thương hiệu quốc gia; đạo đức và tính chuyên nghiệp của báo chí và vấn đề xu hướng truyền thông mới và sự tồn tại của báo chí truyền thống.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Bắc Son, nhiều cơ quan báo chí đã năng động, đổi mới, thích nghi với cơ chế thị trường định hướng XHCN, cung cấp nhiều thông tin tốt cho bạn đọc nhưng đồng thời tình trạng trăm hoa đua nở trong làng báo cũng dẫn đến và  “hiện tượng có nhiều tờ báo na ná nhau”, gây “lãng phí về nguồn lực”, thậm chí cạnh tranh đưa những nguồn tin không kiểm chứng làm ảnh hưởng đến trật tự xã hội...

Theo tinh thần Qui hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến 2025, mỗi  bộ, ngành sẽ chỉ có một tờ báo chính, còn lại là các ấn phẩm phụ và mỗi địa phương duy trì một đài phát thanh, một đài truyền hình.

Bộ Giao thông vận tải là đơn vị chủ quản đầu tiên thực hiện công tác qui hoạch báo chí chỉ trong khoảng 10 ngày sau khi đề án quy hoạch báo chí được Hội nghị Trung ương 10 thông qua. Theo sắp xếp của Bộ này, từ 1/4/2015  Bộ Giao thông Vận tải đã đóng cửa 6 báo và tạp chí, chỉ giữ lại một tờ báo (Giao thông) và một tạp chí (Giao thông Vận tải).

Bộ trưởng Nguyễn Bắc Son khẳng định: qui hoạch báo chí trong giai đoạn này là cần thiết để làm cơ sở xây dựng một nền báo chí cách mạng vững mạnh, hiện đại, có tính chuyên nghiệp cao. Qui hoạch không chỉ nhằm xem xét giảm số lượng báo chí mà quan trọng hơn là phải đưa ra hành lang pháp lý và những chính sách để xây dựng báo chí hợp lý về số lượng, đặc biệt, nâng cao chất lượng. Mong muốn đó không chỉ của riêng các nhà quản lý. Đó cũng là mong muốn của những người cầm bút về một tương lai mới khi báo chí có lại được niềm tin tuyệt đối của độc giả và trở thành lực lượng tiến bộ thúc đẩy sự phát triển của xã hội.

Nguyễn Thanh