Hành lang an toàn phát triển tín dụng tiêu dùng

Kể từ năm ngoái đã diễn ra các cuộc mua bán sáp nhập các công ty tài chính (CTTC) của các ngân hàng thương mại (NHTM). Sang năm 2015, một loạt các công ty tài chính được ngân hàng thành lập, hoặc mua lại diễn ra khá khẩn trương, nhằm đón đầu chính sách, phát triển mảng tín dụng tiêu dùng.

NHNN đã đưa ra lấy ý kiến Dự thảo thông tư về quy chế cho vay của các TCTD. Trong đó có quy định NH không còn được cho vay tín chấp, tiêu dùng mà phải chuyển hoạt động này sang các CTTC.

Cho vay tiêu dùng được các NHTM chú trọng phát triển trong những năm gần đây. Với định hướng của NHNN không cho phép NHTM cho vay tín chấp, tiêu dùng, tách mảng vay tiêu dùng sang các CTTC, các NHTM đã đẩy mạnh hoạt động thành lập, mua lại các CTTC. Chủ kiến của nhà điều hành thị trường nhằm phân cấp trách nhiệm, hạn chế rủi ro cho NH khi cho vay tiêu dùng. Còn theo một số chuyên gia kinh tế, đây cũng là cách để NHNN cơ cấu lại các CTTC yếu kém, đáp ứng được nhu cầu thành lập CTTC của các tổ chức tài chính nước ngoài, NHTM trong nước.

Đặc thù của cho vay tiêu dùng là lãi suất cao vì không có tài sản bảo đảm, rủi ro sẽ cao hơn các khoản vay thương mại thông thường. việc chuyên biệt hóa cho vay tiêu dùng sẽ giúp nâng cao công tác quản lý kiểm soát. Do đó, việc cơ cấu lại các CTTC là điều cần phải làm. Sự chuyên biệt này sẽ giúp quản lý rủi ro một cách tốt hơn, phù hợp với xu hướng quốc tế.

Việc mua bán, sáp nhập các CTTC đang được NHTM đẩy mạnh. Nhờ cái bắt tay này  mà NH khai thác được triệt để phân khúc khách hàng giàu tiềm năng của mảng tiêu dùng, quản trị rủi ro được nâng cao. CTTC khi trực thuộc NHTM, đồng thời sẽ được hưởng hoàn toàn công nghệ, cơ sở hạ tầng, nhân sự chuyên nghiệp, nâng cấp trình độ quản lý.

Cái bắt tay này không chỉ đem lại lợi ích cho các NH, mà với các CTTC cũng là một bước ngoặt để phát triển. Khả năng cạnh tranh của các CTTC so với NH có sự chênh lệch khá lớn. CTTC có những hạn chế về khả năng huy động vốn, thị phần lại không có nhiều. Nên muốn tồn tại, tất yếu phải tìm hướng đi cho mình, và dựa vào NH là một bước đi đúng đắn.

Nắm bắt được thông điệp của NHNN, các NHTM đã có động thái ngay lập tức. Một loạt các CTTC được NH thành lập, hoặc mua lại diễn ra khá khẩn trương.

Một số NH đang trong giai đoạn hoàn thành các thủ tục để thành lập hoặc mua lại CTTC chuyển đổi mô hình sang cho vay tiêu dùng. OCB và một số NH khác như Nam A Bank, Sacombank, Techcombank, VIB, SHB, Maritime Bank… đang hoàn tất thủ tục để mua lại hoặc thành lập CTTC trực thuộc.

Techcombank mua lại CTTC Hóa chất Việt Nam; HDBank mua lại CTTC Việt (SGVF) có 100% vốn nước ngoài và cùng với Tập đoàn Tài chính Credit Saison (Nhật Bản) hoàn tất thủ tục góp vốn tại HD Finance và đổi tên thành Công ty TNHH Tài chính HD Saison (HD Saison Finance). Martitime Bank đã mua xong CTTC CP Dệt may Việt Nam, VPBank mua CTTC Than - khoáng sản Việt Nam… Tại mùa đại hội cổ đông thường niên vừa qua, nhiều NH đã đặt ra mục tiêu thành lập CTTC như BIDV, Sacombank, ACB…

Ngoài các kế hoạch M&A, các NHTM quy mô lớn có kế hoạch thành lập các CTTC mới, hoặc chuyển đổi mô hình hoạt động các đơn vị cũ.  BIDV trình cổ̉ đông kế hoạch lập CTTC với ba phương án: mua lại một CTTC trên thị trường; hoặc chuyển đổi công ty cho thuê tài chính hiện có thành CTTC tiêu dùng. Và phương án ba là thành lập CTTC mới. Ngoài BIDV, các ông lớn như VietinBank, Vietcombank đều có kế hoạch thành lập CTTC để nâng cao thị trường bán lẻ.

Theo nhận định của các chuyên gia, trong những năm tới, tài chính tiêu dùng được dự đoán là sẽ đóng một vai trò trung tâm cho quá trình chuyển đổi của Việt Nam sang một nền kinh tế phụ thuộc nhiều hơn vào tiêu dùng.  Kinh nghiệm quốc tế cũng cho thấy, ở các nước châu Âu hay Ấn độ, Trung Quốc… lãi vay tiêu dùng do các CTTC cung cấp thường cao gấp đến 10 lần so với lãi suất của NH nhưng thị trường này vẫn phát triển và khách hàng vẫn chấp nhận vì những ưu việt về sự nhanh chóng và tại chỗ trong giải ngân, sự đơn giản về thủ tục, sự phù hợp với khả năng chi trả… mà loại hình này mang lại.

Ngành tài chính tiêu dùng VN vẫn đang phát triển mạnh và có tỷ lệ tăng trưởng đều đặn mỗi năm, thậm chí, ngay cả tại thời điểm nền kinh tế chưa hết khó khăn như hiện nay. Vì thế, khi tình hình kinh tế tốt lên, khả năng tỷ lệ tăng trưởng sẽ gia tăng ấn tượng, vấn đề quản lý rủi ro để hạn chế nợ xấu là hết sức quan trọng. Việc kiểm soát nợ xấu luôn nhờ vào cơ chế quản trị rủi ro chặt chẽ.

Với những diễn biến mới trong giới tài chính NH vừa qua, các chuyên gia vẫn lưu ý: Việc kiểm soát, quản trị rủi ro vẫn phải đặt lên hàng đầu. Nguy cơ vay dưới chuẩn và "bong bóng" tín dụng tiêu dùng, cũng như phát sinh nợ xấu có thể xảy ra nếu các CTTC chạy theo lợi nhuận quá đà và quản trị không tốt.

Lê Minh