Sở hữu trí tuệ: Điều kiện “khó” của TPP

Trong các vòng đàm phán Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), sở hữu trí tuệ (SHTT) luôn luôn là vấn đề mà các thành viên quan tâm và “đòi hỏi” nhiều nhất đối với Việt Nam. Từ khi Luật Sở hữu trí tuệ ra đời và có hiệu lực vào năm 2006, Chính phủ đã triển khai quyết liệt vấn đề này. Tuy nhiên, nỗ lực của các cơ quan chức năng dường như chưa đạt kết quả khi mức độ vi phạm vẫn rất cao.

Theo ông Trần Quốc Khánh – Thứ trưởng Bộ Công Thương, TPP hướng đến các tiêu chuẩn cao về bảo hộ quyền SHTT, đặc biệt là với dược phẩm. Đồng thời, các nước cũng cần có cơ chế thực thi hiệu quả việc bảo hộ quyền SHTT trên lãnh thổ nước mình, kể cả tại biên giới và trong môi trường Internet. Đặc biệt, phải có quy định cho phép xử lý hình sự các vụ việc xâm phạm quyền SHTT gây thiệt hại lớn cho người sở hữu quyền SHTT. Cách tiếp cận này đi xa hơn cách tiếp cận trong WTO (chỉ xử lý hình sự khi xâm phạm ở quy mô thương mại và thu lợi bất chính).

TPP cũng yêu cầu các nước cho phép khả năng xử lý hình sự một số hình thức xâm phạm quyền SHTT mới xuất hiện như thiết kế các phần mềm phá mã điện tử để phục vụ sao chép lậu, câu trộm để phát tán tín hiệu truyền hình cáp v..v.

“Việt Nam đồng ý với các tiêu chuẩn của TPP nhưng sẽ thực hiện cam kết theo lộ trình, phù hợp với trình độ phát triển và năng lực thực thi của Việt Nam”, thứ trưởng Công Thương nhấn mạnh.

Ông Nguyễn Quân, Bộ trưởng Bộ KH&CN cho biết, hiện nay tất cả các vi phạm SHTT tại Việt Nam vẫn đang được xử lý bằng xử phạt hành chính. Nhưng khi tham gia TPP thì phải xử lý hình sự. Tùy theo mức độ của các hành vi vi phạm sẽ có biện pháp hành chính, cảnh cáo, phạt tù tương ứng. Vì thế, các doanh nghiệp tiếp tục có hành vi xâm phạm về SHTT sẽ đứng trên bờ vực phá sản.

GSTS Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài lại cho rằng Việt Nam sẽ khó tiếp cận các nguồn vốn đầu tư nước ngoài khi tham gia TPP nếu vấn đề vi phạm SHTT không được xử lý nghiêm. Hơn nữa, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ cũng góp phần bảo vệ các sáng chế, phát minh trong nước.

cho rằng, SHTT là vấn đề trọng đại khi Việt Nam tham gia các hiệp định thương mại. Chúng ta sẽ rất khó thu hút đầu tư nước ngoài khi tham gia TPP nếu vấn đề vi phạm SHTT không được xử lý nghiêm. Đây còn là bước tiến lớn để bảo vệ chính các sáng chế, phát minh trong nước.

Những nội dung quy định liên quan sẽ tạo điều kiện dễ dàng hơn cho các doanh nghiệp trong việc tìm kiếm, đăng ký và bảo vệ quyền SHTT ở các thị trường mới và đây là điều rất cần thiết cho các doanh nghiệp nhỏ, Thứ trưởng Trần Quốc Khánh nhấn mạnh.

Nhiều chuyên gia lo ngại, một khi gia nhập TPP, có thể gây ra bùng nổ các tranh chấp về sở hữu trí tuệ. Nếu vậy, cơ quan nào sẽ đứng ra phân xử, bảo vệ quyền lợi cho doanh nghiệp? Trên thực tế, Việt Nam đã xác lập được quyền SHTT nhưng hệ thống thực thi quyền SHTT còn yếu kém. Hệ thống chính sách, luật pháp chưa hoàn thiện. Đội ngũ giám định viên khiêm tốn. Nhiều trường hợp tranh chấp giữa các doanh nghiệp về nhãn hiệu, kiểu dáng công nghiệp lại không có tòa án chuyên ngành để thụ lý, giải quyết. Trong khi đó các tòa án dân sự lại không có các thẩm phán về SHTT nên chưa xử được các vụ tranh chấp. Mặc dù Bộ KH&CN đã đề nghị nhiều tổ chức, cá nhân đủ năng lực có thể đứng ra đảm nhận công việc giám định, nhưng đến nay mới chỉ có Viện Khoa học SHTT đảm nhận được công việc này.

Hương Giang