Cần một động lực tăng trưởng đủ mạnh

Kinh tế năm 2016 được kỳ vọng GDP đạt mức 6,82%, lạm phát 4,37%, tăng trưởng xuất khẩu 10,4%, nhập siêu dưới 5%. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia kinh tế cũng không quên cảnh báo kinh tế năm 2016 vẫn tiềm ẩn không ít rủi ro.

GDP đạt mức 6,82%

Đây được con là con số sáng nhất trong chuỗi những con số đánh giá về mức độ tăng trưởng kinh tế Việt Nam trong năm 2015 do Viện Nghiên cứu và Quản lý kinh tế TW công bố mới đây. Theo TS. Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng CIEM, nền kinh tế Việt Nam đang ở thời kỳ chuyển giao. Quá trình chuyển giao không chỉ thực hiện giữa hai kỳ kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội (tương ứng cho giai đoạn 2011-2015 và 2016-2020), mà còn từ ổn định và phục hồi tăng trưởng sang tăng trưởng và hội nhập kinh tế sâu rộng hơn. Việt Nam cũng hướng mạnh mẽ hơn vào cải cách kinh tế vi mô và tạo điều kiện cho cộng đồng doanh nghiệp phát triển, sau một thời gian chỉ tập trung điều hành chính sách kinh tế vĩ mô.

Còn theo ThS. Nguyễn Anh Dương, Phó Trưởng ban Kinh tế vĩ mô (CIEM), trích dẫn số liệu từ bản báo cáo cho biết, tăng trưởng kinh tế đã phục hồi rõ nét khi tăng dần qua các quý và cao hơn so với cùng kỳ 2014, mặc dù còn thấp hơn giai đoạn 1990 – 2010. Năm 2015, nhiều chỉ tiêu kinh tế xã hội đã vượt mục tiêu đề ra như GDP tăng 6,68%, tương đối cao so với mục tiêu 6,2%; lạm phát 0,6%; tăng trưởng tín dụng ước đạt trên 18% và giải ngân FDI đạt 14,5 tỷ USD, tăng đáng kể so với nhiều năm trước. Tuy nhiên, tăng trưởng kinh tế chưa làm tăng áp lực lạm phát khi kinh tế chưa thực sự thoát khỏi sự suy giảm và động lực tăng trưởng chưa đủ. Xuất khẩu cũng đã không đạt được mục tiêu đề ra khi chỉ tăng 7,9%.

Nói về các cơ hội kinh tế trong trung và dài hạn trong năm 2016, Th.S Dương cho biết, lĩnh vực đầu tư tư nhân và kênh thu hút vốn FDI vẫn có triển vọng tăng trưởng cao nhờ các chính sách, môi trường đầu tư cởi mở thông thoáng của Chính phủ. Do đó, dự báo khu vực đầu tư công có thể tăng nhanh trong năm đầu của khung đầu tư trung hạn 2016 - 2020. Ngoài ra, cơ hội cũng đến với Việt Nam từ hàng loạt các Hiệp định thương mai tự do thế hệ mới đã, đang và sắp ký kết, thực hiện như TPP, AEC, các FTA với một số nước đối tác…. Bên cạnh các cơ hội, nhóm nghiên cứu cũng đặt ra một số rủi ro, bất định tác động đến kinh tế Việt Nam 2016 như đà phục hồi chậm của các quốc gia phát triển, xu hướng rút vốn khỏi các thị trường mới nổi (riêng vốn rút khỏi Trung Quốc từ 6/2014-11/2015 là 1.000 tỷ USD), giá nhiều mặt hàng trên thị trường thế giới giảm. Do đó, nhóm nghiên cứu cho rằng Việt Nam cần tiếp tục đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô một cách thực chất. Trong đó, cần giảm thâm hụt ngân sách, đảm bảo kỷ luật chi, ổn định lạm phát vẫn là ưu tiên cao nhất. Đồng thời, cần nâng cao môi trường kinh doanh trên cơ sở tăng cường thực thi Nghị quyết 19; v.v...

Những thách thức trong ngắn hạn

Mặc dù tổng kết GDP của năm 2015 đạt mức 6,68% song theo ThS. Dương, mức này còn thấp so với mức trung bình giai đoạn 1990-2006 (7,6%/năm). Do đó, theo ThS. Dương, dù nhiều thông tin cho rằng, kinh tế vĩ mô đã phục hồi xong, mức tăng GDP của Việt Nam mới chỉ đạt mức tương đương với xu thế dài hạn. GDP chưa tăng vượt đáng kể so với mức xu thế dài hạn trong suốt giai đoạn 2013-2015. Diễn biến chu kỳ trong giai đoạn 2011-2015 cho thấy ngay cả khi GDP vượt xu thế dài hạn, kết quả này cũng chưa thật sự bền vững. Điều này cho thấy, kinh tế Việt Nam vẫn thiếu một động lực tăng trưởng đủ mạnh, ông Dương khẳng định.

Một vấn đề khác của nền kinh tế Việt Nam trong giai đoạn tới được nhắc đến là việc tình trạng năng suất lao động Việt Nam hiện còn thấp so với các nước trong khu vực và không đồng đều giữa các ngành và lĩnh vực. Các nguyên nhân được chỉ ra là do: Định hướng tái cơ cấu kinh tế theo ngành (kể cả trong khu vực nông nghiệp) chậm được cụ thể hóa; Còn tồn tại một số “điểm nghẽn” và “rào cản” khiến lao động khó dịch chuyển sang các ngành nghề có năng suất cao hơn; Máy móc, thiết bị và quy trình công nghệ còn lạc hậu, vòng đời ngắn, khiến hiệu quả cải thiện năng suất lao động còn thấp;  Trình độ tổ chức, quản lý và hiệu quả sử dụng lao động còn nhiều bất cập, Th.S Dương nhấn mạnh.

Theo nguyên Bộ trưởng Bộ Thương mại Trương Đình Tuyển, tăng trưởng mấy năm qua của Việt Nam thực chất đến phần lớn từ khu vực có vốn đầu tư nước ngoài, trong khi động lực tăng trưởng bền vững nội sinh của đất nước không có. Năng suất lao động không tăng, thậm chí thấp. Nông nghiệp nền tảng của sự ổn định xã hội lại đang rất yếu, kém. Đã vậy, nhiều điểm bất cập chưa được giải quyết như khu vực nhà nước chèn lấn tư nhân; trái phiếu chính phủ chèn lấn tín dụng, làm tăng lãi suất… “Đây sẽ là những hệ quả rất khó khăn nếu Việt Nam ngày càng hội nhập sâu với nền kinh tế thế giới. Đặc biệt, nguy cơ tụt hậu sẽ thấy rõ khi VN tham gia vào sân chơi AEC, bởi, năng lực cạnh tranh ngành nông nghiệp của Thái Lan rất mạnh”, ông Tuyển nói.

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho rằng, doanh nghiệp tư nhân nhỏ và vừa, các hộ kinh doanh đang hằng ngày hằng giờ trông chờ vào Nhà nước với vai trò là trọng tài để giúp chống chèn lấn của doanh nghiệp Nhà nước và FDI, nhưng trọng tài không hòa giải được mà còn vào cuộc cùng trở thành ‘ông’ chèn lấn thứ ba. “Với ba ông đại gia cùng chèn lấn doanh nghiệp chết là phải”, bà Lan nói. Trong năm 2015, số lượng doanh nghiệp ngừng hoạt động lên mức kỷ lục mới, mặc dù môi trường kinh doanh được cho rằng đã cải thiện. Tăng trưởng tăng nhưng doanh nghiệp vẫn giải thể, doanh nghiệp “ọp ẹp” hơn nhưng nền kinh tế vẫn tăng trưởng cao ? Và việc chèn ép này được bà Phạm Chi Lan lý giải là việc Chính phủ huy động trái phiếu chính phủ, điều hành giá cả, thuế phí cộng lại tăng lên.

Do đó, theo TS. Nguyễn Đình Cung, nếu chỉ nhìn vào bề ngoài, các chỉ số vĩ mô của nền kinh tế có phần tốt, nhưng thực tế chưa thấy có động lực. Trong khi động lực chưa thay đổi, tiềm năng gần như bị tận khai, yêu cầu tăng trưởng lại đòi hỏi cao. Các chỉ tiêu xâu chuỗi như: số bội chi ngân sách, nợ công, khả năng điều hành tổng thể nền kinh tế còn lúng túng. Vì vậy, trong năm 2016 nền kinh tế vẫn còn đó không ít những thách thức song hành cùng những cơ hội lớn, TS. Cung nhấn mạnh.

Anh Phương