Hoàn thiện hệ sinh thái khởi nghiệp để tăng tốc

Các doanh nghiệp khởi nghiệp (DNKN) ngày càng đóng vai trò quan trọng tại mỗi quốc gia, được đánh giá là lực lượng trung tâm cho sự phát triển kinh tế nhanh, bền vững. Chỉ có đầu tư xây dựng một hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo thì Việt Nam mới có hy vọng tăng tốc, phát triển đất nước.

Ngày 18-5-2016, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025” Rất nhiều hoạt động thông qua Đề án sẽ được triển khai, tập trung hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp (DNKN) như: xây dựng cổng thông tin hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia; khu tập trung dịch vụ hỗ trợ khởi nghiệp tại các bộ, ngành, địa phương; kết nối mạng lưới khởi nghiệp, hỗ trợ, đầu tư mạo hiểm của Việt Nam với quốc tế; ban hành, sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật để thúc đẩy môi trường khởi nghiệp đổi mới sáng tạo…

Theo đó, đến năm 2025 sẽ hỗ trợ phát triển hai nghìn dự án khởi nghiệp đổi mới sáng tạo; 600 DNKN đổi mới sáng tạo; 100 doanh nghiệp tham gia Đề án gọi được vốn đầu tư từ các nhà đầu tư mạo hiểm, thực hiện mua bán và sáp nhập, với tổng giá trị ước tính khoảng hai nghìn tỷ đồng.

Theo một số chuyên gia, mục tiêu của Đề án không chỉ dừng lại ở số dự án, số DNKN được hỗ trợ mà còn là số vốn mà các DNKN thành công đã thu hút được từ các các quỹ và nhà đầu tư để tiếp tục phát triển. Theo Đề án, Nhà nước sẽ là đơn vị hỗ trợ khởi nghiệp ban đầu, thông qua các tổ chức trung gian để cung cấp các dịch vụ hỗ trợ, đầu tư cho DNKN; hỗ trợ các dịch vụ cần thiết trong giai đoạn đầu như: hoạt động huấn luyện, đào tạo, cung cấp cơ sở vật chất, kỹ thuật…giúp DNKN tập trung nghiên cứu, hoàn thiện công nghệ và thử nghiệm thị trường mới; hỗ trợ dưới dạng vốn đối ứng với các tổ chức trung gian và tư nhân trong hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo.

Nhận diện hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam

Tại các nước trên thế giới, để khởi nghiệp đổi mới sáng tạo thành công cần một môi trường “vườn ươm” để các kết quả nghiên cứu có điều kiện “nảy mầm”. Môi trường này được gọi là hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, được Nhà nước đứng ra xây dựng để bảo đảm tính ổn định, luôn sẵn sàng giúp các DNKN được sinh ra và phát triển.

Tuy nhiên, theo Cục trưởng Phát triển thị trường và doanh nghiệp khoa học và công nghệ Phạm Hồng Quất, Việt Nam vẫn thiếu các chính sách hỗ trợ, ưu đãi đối với các DNKN. Đó là những hỗ trợ ban đầu về dịch vụ, tài chính (vốn mồi) để biến ý tưởng thành mô hình, sản phẩm; đồng thời là một qui chế đặc biệt về thời gian xem xét cấp lưu hành sản phẩm mới. Đồng thời tại Việt Nam vẫn thiếu những ưu đãi và hành lang pháp lý đầy đủ để khuyến khích, thúc đẩy các đối tượng tham gia khởi nghiệp và cả những nhà đầu tư cho DNKN; tránh việc tạo ra được những DNKN có giá trị thành công nhưng do cơ chế ưu đãi ít, buộc họ phải ra nước ngoài để phát triển.

Việt Nam thiếu quá nhiều yếu tố cơ bản của một hệ sinh thái khởi nghiệp hoàn chỉnh sau một thời gian dài tự phát triển. Tuy nhiên, theo khảo sát mới nhất của ASEAN Business Outlook Survey (ABOS), Việt Nam sở hữu những điều kiện tốt để khởi nghiệp như dân số trẻ, tỉ lệ phổ cập internet ngày càng cao và năng lực nhân sự ngành công nghệ thông tin thuộc hàng tốt nhất Đông Nam Á.

Làn sóng khởi nghiệp ngày một trở nên cuốn hút, đặc biệt với giới trẻ. đồng thời thu hút nhiều nhà đầu tư. Trong năm 2016 đã có hàng loạt dự án khởi nghiệp được nhận được các khoản đầu tư lớn, dự ánTriipme gọi vốn được 10 tỷ đồng; Dự án MoMo do Công ty CP M_Service sở hữu đã nhận được khoản đầu tư lên tới hơn 600 tỷ đồng từ Quỹ đầu tư Standard Chartered Private Equity và Ngân hàng đầu tư toàn cầu Goldman Sachs; Dự án GotIt! nhận được khoản 200 tỷ đồng và lọt vào Top 2 ứng dụng trên Apple store; Dự án Vntrip.vn được đầu tư gần 70 tỷ đồng và dự án HelloMa nhận được khoảng đầu tư 90 tỷ đồng; …

Bùng nổ quỹ khởi nghiệp tại Việt Nam

Đồng hành cùng với phong trào khởi nghiệp tại Việt Nam là sự bùng nổ các quỹ khởi nghiệp. Hiện tại, số quỹ đầu tư đang hoạt động tại Việt Nam là khoảng 57, với phân loại theo hình thức đầu tư như sau: đầu tư chủ yếu vào cổ phần tư nhân: 3 quỹ; đầu tư công nghệ cao và đầu tư mạo hiểm: 4 quỹ (Capital, IDGVV- IDG Venture VietNam, VinaCapital, FPT Venture); đầu tư vào bất động sản: 7 quỹ; đầu tư vào cổ phiếu niêm yết, các công ty cổ phần và các khoản đầu tư cơ hội: 43 quỹ.

Quỹ đầu tư mạo hiểm (VC) là cái nôi nuôi dưỡng các tài năng trẻ; giúp kết nối phần đông các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo đang ở giai đoạn non nớt. Nguồn vốn được huy động từ VC chủ yếu được sử dụng để tham gia hoặc hỗ trợ các công ty khởi nghiệp, doanh nghiệp nhỏ gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn từ các ngân hàng thương mại hoặc các công ty hoạt động trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, có nhu cầu đổi mới công nghệ. Chính vì vậy, việc phát triển mạng lưới VC  để hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp phát triển là hết sức cần thiết. Không chỉ các VC, thị trường Việt Nam cũng đã xuất hiện các NĐT cá nhân (nhà đầu tư thiên thần) như nhà sáng lập Vật Giá, JoomlArt…

Các nhà đầu tư thiên thần và quỹ đầu tư mạo hiểm cùng là những thực thể không thể thiếu, mang lại nguồn vốn đầu tư mạo hiểm rất cần thiết để các doanh nghiệp khởi nghiệp phát triển. Năm 2013, tổng số vốn đầu tư từ các quỹ đầu tư mạo hiểm trên thế giới lên tới 28,8 tỷ USD, và tổng số vốn đầu tư của các nhà đầu tư thiên thần cũng lên tới 24,2 tỷ USD.  Tại Việt Nam, dù số lượng còn ít và giá trị đầu tư của các nhà đầu tư thiên thần còn nhỏ (tối đa khoảng 100.000 USD/khoản đầu tư) nhưng cũng mang đến cơ hội cho những ý tưởng, dự án còn "phôi thai" dần phát triển.

Để khơi thông những nguồn vốn quan trọng này cho DNKN, Bộ Kế hoạch và Đầu tư hiện đang soạn thảo thông tư quy định chi tiết về việc thành lập, tổ chức quản lý và hoạt động để chính thức hợp pháp hoá các quy định trong việc thành lập và vận hành các quỹ đầu tư mạo hiểm cũng như quỹ đầu tư thiên thần. Điều đó sẽ góp phần hoàn thiện hệ sinh thái khởi nghiệp và thúc đẩy làn sóng khởi nghiệp tại Việt Nam ngày một mạnh mẽ hơn.

Nguyễn Thanh