Giải pháp bền vững cho xuất khẩu nông sản

Trong 3,5 tỷ USD tổng kim ngạch xuất khẩu (XK) các mặt hàng nông lâm thuỷ sản tháng 4/2019, kim ngạch XK nhóm các mặt hàng nông sản chính chỉ đạt khoảng 1,5 tỷ USD, còn lại là lâm sản chính ước đạt 875 triệu USD, thuỷ sản ước đạt 694 triệu USD, sản phẩm chăn nuôi ước đạt 46 triệu USD.

Tính lũy kế, 4 tháng đầu năm 2019, tổng kim ngạch XK nông lâm thủy sản đạt 12,4 tỷ USD, tương đương so với cùng kỳ năm ngoái; trong đó, kim ngạch xuất khẩu nhóm các mặt hàng nông sản chính đạt 5,2 tỷ USD, giảm 5,6% so với cùng kỳ, thặng dư thương mại ước đạt 2,7 tỷ USD, giảm 8,7% so với cùng kỳ năm trước.

Mảng màu sáng tối của XK nhóm các mặt hàng nông sản chính

Trong bối cảnh chung đó, lâm sản và đồ gỗ là lĩnh vực XK nổi bật, đạt mức tăng trưởng cao nhất trong các mặt hàng nông lâm thuỷ sản XK. Giá trị kim ngạch XK lâm sản và đồ gỗ trong tháng 4 ước đạt 875 triệu USD, đưa kim ngạch XK 4 tháng đầu năm 2019 của ngành lên con số 3,278 tỷ USD, tăng 17,8% so với cùng kỳ năm 2018 và đẩy cán cân thương mại lâm sản trong 4 tháng đạt xuất siêu tới 2,488 tỷ USD.

Bên cạnh đó, thủy sản cũng là lĩnh vực duy trì được đà tăng trưởng với giá trị kim XK khẩu 4 tháng ước đạt 2,48 tỷ USD, tăng 2,4% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, XK cá tra đạt khoảng 635 triệu USD, tôm các loại đạt khoảng 913 triệu USD.

Nếu xét về khối lượng có 2 nhóm sản phẩm nông sản chủ lực tăng về khối lượng hàng xuất khẩu tính chung trong 4 tháng. Đó là hạt điều có khối lượng xuất khẩu tăng 4,7%, hạt tiêu khối lượng xuất khẩu tăng 21,4%. Tuy nhiên, giá trị kim ngạch XK của 2 nhóm sản phẩm này lại giảm lần lượt so với cùng kỳ năm trước là 13,3% (hạt điều) và 6% (hạt tiêu).

Các sản phẩm có diễn biến khác là gạo, cà phê, sắn và sản phẩm từ sắn giảm cả về khối lượng XK và kim ngạch. Trong đó: khối lượng XK gạo trong 4 tháng giảm 8%, giá trị đạt 915 triệu USD (giảm 19%). Khối lượng cà phê xuất XK giảm 13%; giá trị đạt 1,13 tỷ USD, giảm 19%.

Một số sản phẩm không thuộc nhóm hàng nông sản chính cũng sụt giảm cả về khối lượng và kim ngạch XK, gồm: sắn và sản phẩm từ sắn khối lượng giảm 14%; giá trị đạt 356 triệu USD, giảm 3,3%, các sản phẩm chăn nuôi ước đạt 170 triệu USD, giảm 6,5%.

Giải pháp

Dù kim ngạch XK hàng nông sản giảm, các nguyên nhân được cho là đã được dự báo ngay từ cuối năm 2018. Nguyên nhân được ngành nông nghiệp xác định là sự bất ổn của thị trường nông sản thế giới xuất phát từ các dự báo thiếu lạc quan về tình hình tăng trưởng kinh tế thế giới năm 2019.

Đồng thời xu hướng các nước trên thế giới quay lại tập trung đầu tư phát triển nông nghiệp ngày càng mạnh lên khiến nên nông sản Việt Nam phải cạnh tranh gay gắt trong XK. Các nước nhập khẩu nông sản lớn của Việt Nam như: Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc… đều gia tăng bảo hộ hàng hóa nông sản thông qua các tiêu chuẩn về quản lý chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm, yêu cầu truy xuất nguồn gốc.

Một phần nguyên nhân được xác định là do những thay đổi về mặt chính sách của Trung Quốc thời gian qua và căng thẳng thương mại từ cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung còn hiện hữu. Những bất ổn xung quanh vấn đề Brexit cùng những bất ổn địa chính trị trên thế giới cũng đã ảnh hưởng không nhỏ tới việc XK các mặt hàng nông sản của Việt Nam.

Ở trong nước thì những thách thức phát sinh từ dịch bệnh, nhất là dịch bệnh tả lợn châu Phi, thời tiết bất lợi nắng nóng, hạn hán ảnh hưởng tới sản xuất nông nghiệp.

Do vậy lựa chọn tiếp tục các định hướng phát triển bền vững được đánh giá là giải pháp căn bản. Theo Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường, ngành nông nghiệp ngành nông nghiệp đã bắt tay vào triển khai cơ cấu lại ngành; phát triển cơ cấu sản xuất theo 3 trục sản phẩm chủ lực: sản phẩm chủ lực quốc gia, sản phẩm chủ lực cấp tỉnh và nhóm sản phẩm là đặc sản địa phương gắn với chỉ dẫn địa lý. Đồng thời phát triển các hình thức tổ chức sản xuất, xây dựng các vùng nguyên liệu tập trung; đẩy mạnh liên kết phát triển tổ hợp tác, hợp tác xã; thu hút đầu tư doanh nghiệp tư nhân… Phát triển liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị sản phẩm hàng hoá, dịch vụ nông, lâm, thủy sản là xu thế tất yếu để nông sản Việt chủ động tại thị trường trong nước và nước ngoài.

Được biết ngành nông nghiệp đang tích cực thúc đẩy nghiên cứu, chuyển giao và ứng dụng khoa học công nghệ. Triển khai các giải pháp tận dụng cơ hội của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 vào xây dựng thương hiệu, nhãn hiệu quốc gia; phát triển và nhân rộng việc thực hiện cấp mã số vùng sản xuất, truy xuất nguồn gốc hàng nông sản.

Vẫn theo bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường, ngành nông nghiệp đã bắt tay vào cơ cấu lại ngành sản xuất theo 3 trục sản phẩm chủ lực: sản phẩm chủ lực quốc gia, sản phẩm chủ lực cấp tỉnh và nhóm sản phẩm là đặc sản địa phương gắn với chỉ dẫn địa lý. Thông quan đàm phán để mở cửa thị trường chính ngạch cho các sản phẩm; duy trì và phát triển bền vững thị trường Trung Quốc; mở rộng thị trường nông sản tại các quốc gia: Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Liên minh châu Âu, Trung Đông; lựa chọn và đưa các sản phẩm phù hợp vào các thị trường tiềm năng như: Nga, Trung Đông, châu Phi, ASEAN...

Nguyễn Thanh