Những lễ hội truyền thống đặc sắc

Điện Biên và Lai Châu là những vùng đất có bản sắc văn hoá đa dạng, thể hiện qua những lễ hội đặc sắc. Những nét văn hóa độc đáo đó đã trở thành nguồn cảm hứng vô tận để du khách đến thăm quan, nghiên cứu và tìm hiểu.

Lễ hội Kin Pang Then của người Thái

ảnh: baoyenbai.com.vn

Là lễ hội cúng các Then (Then là những ông, bà thầy chữa bệnh đạt được các điều kiện mà bản làng quy định) như Then Tạo (thường cúng riêng cho nhà Tạo), Then Lam (là cầu nối mặt đất, con người và trời). Lễ hội diễn ra là để ca ngợi công đức cha mẹ, ca ngợi non sông đất nước, những danh nhân anh hùng được hình tượng hoá, được khái quát đưa vào các điệu múa, điệu hát của các bậc tiền bối từ xa xưa. Lễ hội tổ chức vào ngày 10/3 âm lịch, được người Thái trắng ở khu vực Phong Thổ -Lai Châu lưu giữ cho đến ngày nay. Các điệu múa, điệu hát Then mang tính quần chúng cao, tính văn nghệ dân gian, tính nghệ thuật độc đáo. Bà con người Thái trong vùng tụ họp đông vui nhộn nhịp để xem các làn điệu múa Then của các cô Sao Chẩu (là 12 cô gái trinh từ 10 tuổi trở lên múa cho thần linh xem) nghe tiếng đàn tính tẩu ngân vang, bay bổng theo nhịp điệu của chùm quả nhạc đồng đập rộn rã, xốn xang lòng người. Lễ hội Kin Pang Then trước kia không có hội hoặc không có trò chơi, mà chỉ múa hát làm vui cho các thần linh. Ngày nay lễ hội mới có thêm các trò chơi như bắt cá, kéo co, thi nấu cơm…để thu hút du khách.

Lễ hội Gầu Tào của người Mông

Những điệu múa Sinh tiền mang đậm văn hóa của đồng bào dân tộc Mông. ảnh: Internet

Gầu Tào có nghĩa là đạp núi, chơi núi hoặc du xuân, được tổ chức vào ngày mùng 4 đến 6 tết hàng năm, phần hội là chính. Hiện nay, lễ hội Gầu Tào được duy trì tại khu vực 8 xã vùng biên giới phía Bắc, mà trung tâm là chợ Dào San (xã Dào San, huyện Phong Thổ)… Phần lễ được chia làm 2 phần (trong gia đình và ngoài cộng đồng). Sau khi lập gia đình mà mãi vẫn chưa có con, những cặp vợ chồng đến chỗ có cây nêu, rồi buộc ngô, thóc, bí, rượu mỗi thứ một ít vào chỗ cong của cây nêu. Họ phải làm một mâm cơm để ở dưới cây nêu đó và cầu khấn có con hoặc những điều mong muốn như làm ăn, sức khỏe… Khi đạt được những ước muốn đó thì năm sau phải làm lễ ở nhà và một mâm cơm ra đó để tạ ơn. Phần hội Gầu Tào diễn ra ngay sau phần lễ với các trò chơi như chọi gà, hát bằng ống tre, từng đôi trai gái rủ nhau đi chợ, không phải để mua sắm mà để có khoảng thời gian cho nhau. Chàng trai cầm khèn, đi bên cạnh cô gái xuống chợ, vừa đi vừa thổi, thỉnh thoảng họ dừng lại hàng giờ, ngồi trên tảng đá ven suối để tâm tình, tàn chợ thì về. Họ thường chia tay nhau ở một con dốc có tên gọi là “dốc tình yêu”.

Lễ hội Tủ Cải người Dao (lễ cấp sắc)

Các thầy chuẩn bị làm lễ đặt tên âm cho người được cấp sắc. Báo Yên Bái

Ở người Dao, con trai từ 15 -20 tuổi đều phải làm lễ cấp sắc, chỉ những người đã qua lễ này mới được coi là người lớn. Vì thế cấp sắc được xem như là một chứng chỉ bắt buộc, để từ đó có thể làm công việc chung và được mọi người tôn trọng. Trong lễ cấp sắc, người thụ lễ phải thuộc 10 điều cấm, 10 lời thề như không mê sắc dục, không vụ lợi, sẵn sàng giúp đỡ người khác…Cấp sắc xong mới được làm nghề cúng bái, được thờ cúng tổ tiên, khi chết được về với tổ tiên, được con cháu cúng bái. Cấp sắc như là một tờ giấy khai sinh, tức là làm lễ để nhận lấy tên do thánh thần ban định. Trong lễ cấp sắc, ngoài gia đình thì anh em họ hàng, khách khứa, dân bản đến rất đông, vì thế chi phí bỏ ra cũng khá lớn, ít thì 2 -3 con lợn, hàng chục con gà, nhiều thì hàng chục con lợn, hàng trăm con gà, lễ lại kéo dài trong nhiều ngày. Tuy nhiên đã là con trai người Dao thì không mấy ai từ bỏ tục lệ này.

Lễ hội Hạn Khuống của người Thái

Hạn là “sàn”, Khuống là “sân” (Cái sàn dựng ở ngoài sân). Lễ hội được tổ chức hàng năm vào mùa xuân. Trên khoảng đất rộng, thanh niên nam nữ dựng sàn, có hàng rào bao quanh bằng phên tre. Các cô gái xinh xắn được lựa chọn giữ vai trò phối nhịp cho cuộc hát đối đáp. Cuộc vui bắt đầu, các cô gái trên sàn hát những câu hát trữ tình. Ở dưới sân, các chàng trai hát đối lại. Khi tâm sự của cô gái được bạn tình chung lòng san sẻ thì tự tay các cô sẽ cắt sợi chỉ để mở cầu thang. Từng cặp trai gái ngồi sát bên nhau cạnh đống lửa, chàng trai vừa trổ tài đánh đàn tính tẩu vừa ngắm cô gái bẽn lẽn quay tơ… Sau những mùa Hạn Khuống, rất nhiều đôi lứa đã tâm đầu ý hợp, nên vợ nên chồng.

Lễ đón Năm mới của Người La Hủ

Tết đón năm mới của đồng bào La Hủ có những nét rất đặc sắc. Các gia đình đổi gạo nếp cho nhau, rồi dùng gạo trộn chung để làm bánh. Họ làm thêm cả chiếc bàn thờ, được trang trí đẹp đẽ để đựng bánh, nhưng trước khi để bánh vào họ trải lá thông xuống cho bánh thoát hơi khỏi bị thiu. Sáng hôm sau, các gia đình mang bánh biếu cho nhau để nhà ai cũng có bánh như là bánh góp mặt của các gia đình trong ngày tết. Phong tục này mang biểu trưng cho đoàn kết cộng đồng vừa thiết thực vừa ý nghĩa. Tại nơi công cộng, thanh niên nam nữ La Hủ cũng tổ chức các trò vui chơi, múa hát. Thanh niên các bản khác cũng đến giao lưu và tặng quà năm mới cho nhau. Trong các trò chơi thì té nước là trò sôi nổi nhất.Tết đón năm mới của người La Hủ kéo dài 4-5 ngày.

Lễ hội cầu mưa của dân tộc Lô Lô

Lễ hội cầu mưa thông thường được tổ chức vào tháng 3 âm lịch (ngày 15,17,19). Không phải năm nào người dân Lô Lô cũng làm lễ, chỉ vào những năm thời tiết khắc nghiệt, khô hạn người dân trong vùng mới tập trung lại, mời người làm lễ (là trưởng xóm hay người cao tuổi có uy tín trong khu vực). Nơi thực hiện cầu mưa thường là một bãi đất rộng cao, ngay cạnh nương rẫy. Đồ tế lễ phải có rượu ngô, chó, gà, một thanh kiếm (có thể bằng sắt hoặc bằng gỗ), một bát nước, bốn chén rượu, bốn ống nương bằng tre tượng trưng cho bốn phương trời. Nhạc cụ không thể thiếu trong buổi lễ là trống đồng và nhị. Sau phần cúng dân bản quây quần uống rượu, hát múa xung quanh bàn lễ. Các cô gái Lô Lô xinh đẹp nhảy múa trong bộ áo váy truyền thống, thêu hoa văn rực rỡ vừa nhảy múa vừa kéo nhị. Lễ cầu mưa cũng là dịp để người dân tụ hội, bàn chuyện làm ăn; nam nữ thì múa hát giao duyên. Người Lô Lô tin rằng, sau khi làm lễ chỉ trong vòng 3 đến 9 ngày là có mưa.

Quế Chi (st)