Vườn Quốc gia Cát Bà trước những vận hội mới

Ngày 16/9/2023, tại kỳ họp lần thứ 45 của Ủy ban Di sản thế giới - Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) đã công nhận quần thể Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà là di sản thiên nhiên thế giới. Sự kiện này tiếp tục tạo thêm dấu mốc quan trọng cùng những vận hội mới trên hành trình phát triển của Vườn Quốc gia (VQG) Cát Bà (nằm trong Quần đảo Cát Bà).

Vườn quốc gia Cát Bà là khu bảo tồn duy nhất của Việt Nam và thế giới đang tồn tại các quần thể nhỏ của loài Voọc Cát Bà với khoảng 80 cá thể

Những nỗ lực được ghi nhận

VQG Cát Bà được thành lập ngày 31/3/1986 theo Quyết định số 79/CP của Hội đồng Bộ trưởng (nay là Thủ tướng Chính phủ), là vườn quốc gia đầu tiên trong cả nước hội tụ cả hệ sinh thái rừng, biển, đặc biệt là sở hữu hệ sinh thái hải đảo.

Năm 2004, Quần đảo Cát Bà đã được UNESCO công nhận là Khu dự trữ sinh quyển thế giới, có khu rừng đặc dụng có đa dạng sinh học phong phú bậc nhất Việt Nam. Là tâm điểm của Khu dự trữ sinh quyển thế giới Quần đảo Cát Bà, 20 năm qua, VQG Cát Bà đã không ngừng khẳng định vai trò quan trọng về bảo tồn đa dạng tài nguyên thiên nhiên.

Theo đó, diện tích vườn nâng lên đáng kể từ khi thành lập, hiện có tổng diện tích là 17.362,96ha; tính đa dạng sinh học cũng tăng cao với nhiều loài đặc hữu quý hiếm. Vườn tiêu biểu cho các hệ sinh thái biển - đảo nhiệt đới, cận nhiệt đới điển hình của châu Á, tạo nên cảnh quan và môi trường sống vô cùng phong phú.

Theo thống kê, hiện VQG Cát Bà đang là nơi trú ngụ của trên 4.000 loài động, thực vật, trong đó có nhiều loài quý hiếm, đặc hữu như: Voọc Cát Bà đầu trắng, sóc đen, sơn dương, khỉ lông vàng, thạch sùng mý Cát Bà,… cùng với đó là những giá trị lịch sử vẫn còn được bảo tồn cho tới ngày nay. Đặc biệt, nơi đây là khu bảo tồn duy nhất của Việt Nam và thế giới đang tồn tại các quần thể nhỏ của loài Voọc Cát Bà; số lượng hiện đã lên đến trên 80 cá thể.

Bên cạnh đó, những năm qua, Vườn đã thực hiện thành công nhiều đề tài, dự án cấp bộ, thành phố và cơ sở nhằm bảo tồn và phát triển nguồn gen động, thực vật. Đặc biệt, có 14 dự án của các tổ chức phi chính phủ phối hợp đầu tư, nâng cao năng lực quản lý, lãnh đạo nhằm phát triển bền vững nguồn tài nguyên thiên nhiên trên huyện đảo.

VQG Cát Bà đang phấn đấu trở thành trung tâm đa dạng sinh học quốc gia và quốc tế. Vườn đã tích cực phối hợp tổ chức các chương trình, dự án bảo tồn và phát triển như: Dự án bảo tồn Voọc Cát Bà của Hội Động vật về Bảo tồn loài và quần thể và Vườn thú Muenster - Đức; Chương trình bảo tồn và phát triển Cát Bà của tổ chức Bảo tồn động thực vật quốc tế FFI; Chương trình trồng rừng ven biển, trồng rừng đền bù khí thải CO2,… Các giá trị bảo tồn được chia thành các vùng chức năng, gồm không gian bảo vệ nghiêm ngặt - vùng lõi, không gian được bảo vệ có hạn định - vùng đệm, không gian hỗ trợ và khuyến khích phát triển cộng đồng - vùng chuyển tiếp.

“Thời cơ vàng” cho phát triển du lịch

Ông Nguyễn Văn Thịu, Giám đốc VQG Cát Bà cho biết: Việc UNESCO công nhận Quần đảo Cát Bà, trong đó có VQG Cát Bà là một phần của Di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà không chỉ khẳng định những giá trị của VQG Cát Bà như đã đề cập ở trên mà còn ghi nhận những nỗ lực không biết mệt mỏi của cán bộ, nhân viên của Vườn. Rất nhiều năm qua, họ đã âm thầm bảo vệ, phát huy những giá trị đó, để hôm nay đã trở thành tài sản vô giá của không chỉ Hải Phòng, Việt Nam mà toàn thế giới.

“Thành công của Vườn ngày hôm nay còn là thành quả của tập thể lãnh đạo, cán bộ, nhân viên các thời kỳ đã công tác tại VQG Cát Bà. Họ là những người đổ nhiều công sức đặt nền móng cho công tác bảo vệ, bảo tồn, nâng tầm Vườn như ngày hôm nay. Đồng thời, chúng tôi luôn ghi nhận sự hỗ trợ, phối hợp của chính quyền và nhân dân địa phương trong công tác bảo vệ rừng và các loài động, thực vật”, ông Thịu nhấn mạnh.

Trong thời gian tới, Vườn sẽ tiếp tục đẩy mạnh các chương trình, hoạt động tuyên truyền về đa dạng sinh học, bảo tồn nguồn gen quý; phối hợp với các trường phổ thông, trường cao đẳng, đại học trong và ngoài thành phố tổ chức các chương trình dã ngoại cho học sinh, sinh viên tìm hiểu về Vườn và nhiệm vụ bảo tồn di sản.

Để tiếp tục nâng tâm giá trị di sản Quần đảo Cát Bà, Vườn sẽ tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, vận động, nâng cao nhận thức của người dân về bảo vệ rừng, ngăn chặn kịp thời các tác động xâm hại đến đa dạng sinh học trên địa bàn quản lý.

Vừa qua, Vườn đã phối hợp với UBND huyện Cát Hải và các sở, ngành liên quan của thành phố thực hiện giải phóng các hộ nuôi cá lồng trái phép, di chuyển sang khu vực ngoài phạm vi bảo vệ của Vườn. Qua đó, đảm bảo sinh kế người dân, đồng thời không gây ảnh hưởng đến môi trường, cảnh quan. Phối hợp với các cơ quan chức năng tháo dỡ các công trình kinh doanh du lịch trên diện tích rừng đặc dụng và mặt nước khi chưa được cơ quan chức năng phê duyệt và không chấp hành đúng quy định.

Đảm bảo hài hòa giữa bảo tồn và phát triển hệ sinh thái tự nhiên, Vườn đã xây dựng và cải tạo các tuyến, điểm du lịch. Đến nay, có rất nhiều loại hình du lịch sinh thái phát triển phong phú mang lại cho du khách nhiều lựa chọn như: Khám phá hệ sinh thái vịnh biển; khám phá tài nguyên thiên nhiên, du lịch cộng đồng, trải nghiệm cuộc sống của người dân địa phương,... Hàng năm, VQG Cát Bà đã thu hút trên 100 nghìn lượt khách du lịch trong và ngoài nước.

Song song với đó, tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ, nhân viên có trình độ chuyên môn nghiệp vụ; truyền tải hướng cho du khách và người dân về tình yêu thiên nhiên, ý thức bảo vệ rừng, môi trường sống, góp phần làm đẹp, giữ gìn cảnh quan môi trường.

Ngọc Tùng (Vietnam Business Forum)