Nông thôn mới: Cuộc cách mạng về tư duy, nhận thức và mục tiêu

11:03:52 | 2/2/2024

Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM) giai đoạn 2021-2025 đang dần thực hiện mục tiêu xây dựng “Nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh”, đặc biệt là phát triển kinh tế nông thôn theo hướng chuyển từ đơn giá trị sang đa giá trị… Xây dựng hình ảnh người nông dân chuyên nghiệp, thúc đẩy kinh tế hộ dân kết nối với doanh nghiệp và thị trường. Đây là chia sẻ của Chánh văn phòng Điều phối NTM Trung ương - ông Ngô Trường Sơn với phóng viên Vietnam Business Forum.

Năm 2023, tuy gặp nhiều khó khăn song Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng NTM vẫn hoàn thành vượt tất cả các mục tiêu được Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ giao. Ông có thể chia sẻ về những kết quả đã đạt được?

Những kết quả đạt được của chương trình xây dựng nông thôn mới đã góp phần tạo nên sự thay đổi mạnh mẽ, diện mạo nông thôn đã có nhiều khởi sắc, hạ tầng kinh tế-xã hội ở nông thôn được cải thiện và cơ cấu lại ngành nông nghiệp đã phát huy hiệu quả. Kinh tế nông thôn đã có nhiều chuyển biến tích cực, góp phần nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống của người dân nông thôn.

Trong năm 2023, công tác xây dựng nông thôn mới, đổi mới tổ chức sản xuất được đẩy mạnh. Đến nay, cả nước có khoảng 6.370/8.167 xã đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó: 1.612 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao và 256 xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu. Có 270 đơn vị cấp huyện được công nhận hoàn thành nhiệm vụ đạt chuẩn nông thôn mới. Có 20 tỉnh, thành phố có 100% xã đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó 05 tỉnh đã được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới. Sản phẩm OCOP phát triển nhanh về lượng và nâng cao chất lượng, phát triển thương hiệu;  có 11.056 sản phẩm OCOP đạt 3 sao trở lên (tăng 2.189 sản phẩm) với 5.724 chủ thể tham gia; có gần 20.500 hợp tác xã nông nghiệp và 19.660 trang trại.

Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng NTM giai đoạn 2021 - 2025 đã thực hiện được 3 năm. Xin ông cho biết để về đích và hoàn thành tốt các mục tiêu, Văn phòng Điều phối NTM Trung ương và các địa phương cần phải làm gì trong thời gian tới?

Mục tiêu giai đoạn 2023-2025, phấn đấu cả nước có ít nhất 80% số xã đạt chuẩn NTM; có ít nhất 50% huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh đạt chuẩn NTM, hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM; có khoảng từ 17 - 19 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM; 60% số thôn, làng, ấp, bản, buôn, phum, sóc thuộc các xã đặc biệt khó khăn khu vực biên giới, vùng núi, vùng bãi ngang ven biển và hải đảo được công nhận đạt chuẩn NTM theo các tiêu chí NTM do UBND cấp tỉnh quy định

Chương trình xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025 được thiết kế không chỉ xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng, cơ sở vật chất, các thiết chế cứng mà chú trọng nhiều đến phát triển kinh tế, giữ gìn bản sắc nông thôn, phát huy văn hóa truyền thống, nâng cao năng lực cộng đồng cư dân trong xã hội nông thôn. Chương trình kết hợp chặt chẽ, đồng bộ giữa kinh tế-văn hóa và xã hội trên địa bàn nông thôn.

Xây dựng nông thôn mới là một cuộc cách mạng về tư duy, nhận thức và mục tiêu, tiến tới nhận thức chung là chúng ta đang làm một cuộc cách mạng, là giải pháp để khắc phục sự xung đột, mâu thuẫn trong quá trình đô thị hóa, hiện đại hóa nông thôn. Do đó, các tỉnh, thành phố cần chủ động nghiên cứu, ban hành một số cơ chế, chính sách đặc thù nhằm đẩy nhanh tiến độ và nâng cao chất lượng thực hiện chương trình phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương.

Đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho cán bộ và cư dân nông thôn, nâng cao chất lượng các phong trào thi đua xây dựng NTM, phong trào “Cả nước chung sức xây dựng NTM” giai đoạn 2021 - 2025 do Thủ tướng Chính phủ phát động gắn với Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”; xây dựng kế hoạch thực hiện các hoạt động truyền thông năm 2024 để triển khai hiệu quả chương trình truyền thông Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới giai đoạn trong những năm còn lại của giai đoạn….Chủ động cân đối bố trí đủ nguồn vốn đối ứng từ ngân sách địa phương theo quy định, huy động hiệu quả các nguồn lực hợp pháp khác ngoài ngân sách để đầu tư xây dựng NTM. Khuyến khích cho vay ủy thác qua ngân hàng chính sách xã hội, ưu tiên Chương trình OCOP, áp dụng công nghệ chế biến vừa và nhỏ, môi trường và nước sạch nông thôn; vận động các tổ chức kinh tế đăng ký hỗ trợ địa phương (huyện, xã) thực hiện xây dựng NTM… mỗi tỉnh nên có trung tâm xúc tiến thương mại, đầu tư và yêu cầu tham mưu, bổ sung cho trung tâm này chức năng huấn luyện người dân khởi nghiệp, làm sản phẩm nông nghiệp, tạo sân chơi cho chính những chủ thể OCOP trở thành thầy giáo đào tạo, tạo ra áp lực đổi mới để trong hành trình đó giúp người dân nhận diện đâu là thời cơ, đâu là thách thức trong sản xuất nông nghiệp…

Văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương xác định những nhiệm vụ trọng tâm thời gian tới như sau:Tiếp tục nghiên cứu, rà soát, hoàn thiện hệ thống cơ chế chính sách hỗ trợ xây dựng NTM nhằm kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho địa phương, đảm bảo phù hợp với điều kiện thực tế để đẩy nhanh tiến độ, hiệu quả Chương trình. Đẩy mạnh triển khai Chương trình theo các nội dung thành phần, nội dung cụ thể, tăng cường phân cấp, trao quyền chủ động hơn nữa cho địa phương, cộng đồng và người dân quyết định. Tập trung chỉ đạo triển khai thực hiện Chương trình theo hướng đi vào thực chất, đảm bảo hiệu quả và bền vững như Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan đã khẳng định, điều quan trọng và cũng là điểm mới của giai đoạn này là “xây dựng NTM là “tạo cốt” nhưng phải giữ được “hồn”, bản sắc văn hóa nông thôn”.  Nâng cao hơn nữa chất lượng, hiệu quả công tác phối hợp giữa các bộ, ngành Trung ương và với địa phương trong công tác tham mưu. Thực hiện tốt nguyên tắc “lấy người dân là chủ thể” trao quyền chủ động hơn cho các địa phương để linh hoạt áp dụng và khuyến khích cộng đồng, người dân tham gia vào xây dựng NTM.

Trong Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM giai đoạn 2021 - 2025, phát triển du lịch nông thôn là một trong những giải pháp, nhiệm vụ trọng tâm, hướng tới thay đổi tư duy từ sản xuất nông nghiệp sang phát triển kinh tế. Từ đó, hỗ trợ các địa phương thực hiện hiệu quả, bền vững các tiêu chí NTM. Theo ông làm thế nào để chương trình được phát triển xuyên suốt, hiệu quả?

Du lịch nông nghiệp, nông thôn góp phần đưa những giá trị văn hóa, lịch sử, những sản phẩm gắn liền với hồn quê tới người tiêu dùng, tạo nên thương hiệu cho mỗi địa phương. Phát triển du lịch ở các làng xã chính là nâng cao năng lực cộng đồng, xây dựng nông thôn mới, trên cơ sở thay đổi tư duy từ “sản xuất nông nghiệp” sang phát triển kinh tế nông thôn.

Phát triển du lịch nông thôn một cách bền vững đòi hỏi sự tập trung vào yếu tố cộng đồng, bản sắc, thay vì theo đuổi những xu hướng ngắn hạn. Hoạt động du lịch nông thôn trở thành một phần của cộng đồng, yêu cầu sự kết nối giữa những ngôi nhà trong cùng một làng, kết nối giữa thiên nhiên và cảnh quan nông nghiệp. Du khách không chỉ đến nông thôn để trải nghiệm không gian đẹp, mà còn để thấu hiểu nhịp sống của làng quê.

Để chương trình được phát triển xuyên suốt, hiệu quả thì thương mại chỉ là một phần của quá trình; giáo dục và giao thoa văn hóa mới là những công cụ quan trọng để truyền tải nét đẹp nông thôn. Quan trọng nhất là khía cạnh giáo dục trong du lịch nông nghiệp. Du lịch không chỉ là trải nghiệm, mà là cơ hội để học hỏi và tìm lại nguồn cảm hứng và doanh nghiệp lữ hành là nhân tố đóng vai trò kết nối nông dân với du khách, giúp thông tin trao đổi xuyên suốt.

Trân trọng cảm ơn ông!

 Minh Ngọc (Vietnam Business Forum)