Bảo vệ và khai thác bền vững: Khu bảo tồn thiên nhiên Lung Ngọc Hoàng

Trên dặm dài đất nước có tới 167 khu bảo tồn thiên nhiên (BTTN) nhưng ít nơi nhận được sự quan tâm lớn như Lung Ngọc Hoàng khi được đón nguyên Thủ tướng Võ Văn Kiệt (năm 1999) và Thủ tướng Phạm Minh Chính (năm 2022) về thăm, chỉ đạo định hướng phát triển. Vinh dự cũng là trách nhiệm nặng nề - ông Lư Xuân Hội, Giám đốc Ban quản lý Khu BTTN Lung Ngọc Hoàng chia sẻ: Ban luôn nỗ lực bảo vệ những giá trị quý giá và tạo thuận lợi cho tổ chức, cá nhân tìm hiểu, khai thác hợp lý, bền vững vùng đất thiêng - kho báu này.       

Ông Lư Xuân Hội, Giám đốc Ban quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Lung Ngọc Hoàng

 “Lá phổi xanh” của Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL)

Nằm tại xã Phương Bình, huyện Phụng Hiệp, cách trung tâm TP.Cần Thơ chỉ 40km, Khu BTTN Lung Ngọc Hoàng là nơi bảo tồn đa dạng sinh học hệ sinh thái đất ngập nước đặc trưng của vùng ĐBSCL.

Theo soạn giả Nhâm Hùng (quê huyện Phụng Hiệp), đây là vùng đất trũng giáp nước biển Đông (theo sông Hậu) và biển Tây (theo sông Cái Lớn); xưa là đồng sậy hoang vu với những lung nước ngập sâu quanh năm được người Pháp gọi là đồng Phương Ninh. Người dân khẩn hoang xưa cho rằng chỉ có trời mới tạo ra cái lung rộng vậy nên gọi là Lung Trời Sanh hay Lung Ngọc Hoàng.

Còn theo sách “Địa chí Cần Thơ” (năm 2003), “lung” hay “bưng” theo bản ngữ chỉ vùng đất ngập nước có nhiều cây cối hoang sơ. Trên 120 năm trước đã có người đến đây khai khẩn. Trước năm 1945, có một số địa chủ thuê người làm ruộng và khai thác cá. Lung Ngọc Hoàng trở thành căn cứ cách mạng trong suốt hai thời kỳ kháng chiến chống Pháp và Mỹ. Từ năm 1983, khu vực này do Lâm trường Phương Ninh trồng cây tràm, khai thác nguồn lợi thủy sản và bảo vệ môi trường. Năm 2002, Khu BTTN Lung Ngọc Hoàng được thành lập nhằm bảo tồn hệ sinh thái đất ngập nước đặc trưng của vùng ĐBSCL.

Khu BTTN có 03 phân khu chính: Phân khu bảo vệ nghiêm ngặt 1.015,32ha; Phân khu phục hồi sinh thái 937,11ha và Phân khu dịch vụ hành chính 853,32ha. Quanh Lung Ngọc Hoàng còn có 8.836,07ha vùng đệm.

Một số tài liệu khảo sát ghi nhận tại Lung Ngọc Hoàng đang tồn tại 976 loài động thực vật, gồm 352 loài thực vật bậc cao, 57 loài nấm, 59 loài động vật đáy, 62 loài nhện, 100 loài côn trùng, 13 loài thân mềm, 173 loài tảo, 75 loài cá, 72 loài chim, 8 loài lưỡng cư, 31 loài bò sát và 14 loài thú. Trong đó, nhiều loại động thực vật quý hiếm ghi trong sách đỏ Việt Nam và thế giới như: Cà Na (Elaeocarpus hygrophilus Kurz), Lúa ma (Oryza rufipogon Griff),… Sự đa dạng sinh học đã thu hút nhiều nhà khoa học, quản lý, du khách,… quan tâm và Lung Ngọc Hoàng dần trở thành “kho báu” của tỉnh Hậu Giang và ĐBSCL.

Thủ tướng Phạm Minh Chính khảo sát Khu bảo tồn thiên nhiên Lung Ngọc Hoàng

Đất thiêng và dấu ấn những chuyến thăm của lãnh đạo

Từ lâu, Lung Ngọc Hoàng đã tạo ấn tượng cả với người đang sinh sống và khách đến thăm. Những địa danh nơi đây được nhắc trong câu truyền miệng: Công danh chi nữa mà chờ/Về kênh Long Phụng đặt lờ nuôi em hay Anh đi Long Phụng đã lâu/Khi về thiếu kẹp bồ câu em buồn,… hoặc thơ ca như: Về lại Lung Ngọc Hoàng (nhạc sĩ Vĩnh Phúc); bài vọng cổ Chuyện kể ở Lung Ngọc Hoàng (tác giả Phúc Lâm); Đêm ngủ lại ở Lung Ngọc Hoàng (nhà thơ Trúc Linh Lan)... và nhiều tác phẩm văn nghệ khác. Trong hai cuộc kháng chiến, vùng đất thiêng Lung Ngọc Hoàng có các căn cứ cách mạng Bà Bái, Phương Bình,… cũng là nơi cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt hoạt động và chiến đấu trong nhiều năm.

Theo ông Lư Văn Điền, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Cần Thơ (nay gồm TP.Cần Thơ và tỉnh Hậu Giang): Vào thập niên 1990, có lần ông Sáu Dân (tên thường gọi của cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt) nói ông Điền đem bản đồ khu Lung Ngọc Hoàng ra xem xét, nghiên cứu để có phương án phát triển tốt nhất. Năm 1998, ông Sáu Dân (lúc đó là cố vấn Ban Chấp hành Trung ương Đảng) thị sát từ Cà Mau về Cần Thơ bằng trực thăng bay ngang Lung Ngọc Hoàng và bất ngờ khi rừng tràm đã phủ kín. Sau đó, ông trực tiếp xuống thăm và kiến nghị cho bảo tồn khu vực này; rồi năm 1999 lại về đốc thúc. Năm 2022, Khu BTTN Lung Ngọc Hoàng được thành lập, trở thành “lá phổi xanh” vùng ĐBSCL như hiện tại.

Lung Ngọc Hoàng có tiềm năng phát triển du lịch to lớn với nhiều loại hình tham quan, nghỉ dưỡng,… Để khai thác hiệu quả, bên cạnh mời gọi doanh nghiệp nghiên cứu tìm hiểu cơ hội đầu tư, tỉnh Hậu Giang đã ban hành Đề án du lịch sinh thái Khu BTTN Lung Ngọc Hoàng (Quyết định 1015/QĐ-UBND ngày 7/6/2021). Hưởng ứng chủ trương trên, có doanh nghiệp đã cam kết đầu tư hàng nghìn tỷ đồng nhằm biến nơi đây thành điểm du lịch nổi bật của tỉnh và vùng.

Trong chuyến công tác tại Hậu Giang tháng 7/2022, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã khảo sát thực địa tại Lung Ngọc Hoàng, được nghe giới thiệu lịch sử, tiềm năng và dự kiến “đánh thức cô gái đẹp đang ngủ say” của tỉnh. Sau đó, Văn phòng Chính phủ truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng: Lung Ngọc Hoàng là tài sản quý hiếm của Hậu Giang và vùng ĐBSCL; có giá trị về mặt sinh thái, thiên nhiên gắn với lịch sử, truyền thống đấu tranh cách mạng hào hùng; là vùng căn cứ cách mạng của tỉnh. Do đó, cần giữ gìn, bảo vệ rừng nguyên sinh, môi trường rừng nghiêm ngặt, khoa học, hiệu quả,… Thủ tướng cũng giao các bộ, ngành hỗ trợ Hậu Giang xây dựng Đề án du lịch sinh thái tại Lung Ngọc Hoàng cụ thể và hiệu quả. Giám đốc Lư Xuân Hội cho biết: Chỉ đạo của Thủ tướng rất rõ: Cần ưu tiên việc bảo tồn, bảo vệ cũng cho phép việc khai thác Lung Ngọc Hoàng nhưng phải hợp lý, hiệu quả và bền vững.

Vịt trời trong Khu bảo tồn thiên nhiên Lung Ngọc Hoàng. Ảnh: Đình Tuyền

Phát triển bền vững

Hai thập niên qua, Lung Ngọc Hoàng nhận được sự quan tâm bảo vệ của cả hệ thống chính trị trên địa bàn, nhất là sự phối hợp của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chi Cục Kiểm lâm, Phòng Cảnh sát Phòng cháy chữa cháy (PCCC), Công an tỉnh, huyện Phụng Hiệp cùng các xã,… Đặc biệt, đã thành lập, duy trì bộ máy chuyên trách trực thuộc UBND tỉnh; đồng thời bố trí nguồn lực đầu tư nghiên cứu, bảo tồn và xây dựng các công trình nạo vét hệ thống kinh; xây dựng tháp canh lửa kiên cố bằng bê tông cốt thép; mua sắm máy móc, thiết bị công suất lớn để ứng cứu chữa khi có sự cố.

Với trọng trách được giao, Ban quản lý Khu BTTN đã luôn nêu cao tinh thần trách nhiệm và hoàn thành tốt nhiệm vụ, nhất là việc tuần tra, trực quan sát 24/7. Song song đó, phối hợp với các tổ chức, đoàn thể tuyên truyền nâng cao nhận thức bảo vệ PCCC; xây dựng được 14 tổ nhân dân tự quản và 5 tổ PCCC rừng,… nên từ năm 2011 đến nay không xảy ra cháy rừng.

Ban cũng duy trì kiểm tra độ mặn, khảo sát mực nước tại các khoảnh rừng; điều tra, đánh giá thực trạng đa dạng sinh học, sự biến động của một số loài thực vật và đề xuất bổ sung loài mới trong Sách đỏ Việt Nam. Cùng với quản lý tốt phòng trưng bày (90 mẫu thực vật, 81 mẫu động vật), Ban đã làm việc với cơ quan chuyên môn, truyền thông để ghi nhận các loài động, thực vật hiện hữu và quảng bá Lung Ngọc Hoàng nhằm kêu gọi đầu tư du lịch sinh thái.

Ban còn đề xuất tỉnh, các ngành chức năng sớm đầu tư các cơ sở hạ tầng thiết yếu như: Nhà Trung tâm điều hành du lịch sinh thái; phòng họp lớn...; trang bị các phương tiện để phục vụ du khách cũng như cử cán bộ, nhân viên tham gia đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ về dịch vụ du lịch.

Ngoài ra, Ban phối hợp tham mưu tỉnh đẩy mạnh phát triển hạ tầng giao thông kết nối như: Đường kết nối từ tỉnh lộ 927 đến Khu BTTN; tổ chức giao thông đường thủy từ TP.Ngã Bảy đến phân khu hành chính Khu BTTN,… Đặc biệt, Ban đã phối hợp tham mưu UBND tỉnh ban hành Đề án du lịch sinh thái Khu BTTN Lung Ngọc Hoàng. Đề án đang được các bộ, ngành Trung ương xem xét góp ý theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.

Thời gian tới, Ban tiếp tục phối hợp rà soát các diện tích đất rừng chuyển sang phù hợp (theo Quyết định số 326/QĐ-TTg ngày 09/3/2022 của Thủ tướng Chính phủ). Bên cạnh đó, tiếp tục sẵn sàng hợp tác, chia sẻ thông tin nhằm tạo thuận lợi nhất cho nhà đầu tư đến tìm hiểu, khai thác, phát triển Lung Ngọc Hoàng ngày càng hài hòa, bền vững.

Nguồn: Vietnam Business Forum