Chuyển đổi số với các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ ngành cơ khí Việt Nam

Để phát triển ngành cơ khí, Chính phủ Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ, bao gồm ưu đãi thuế, phát triển khu công nghiệp  và các chương trình đào tạo nhân lực,… nhằm đẩy mạnh khả năng sản xuất trong nước của các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ (CNHT) ngành cơ khí. Tuy nhiên, sự tham gia của các doanh nghiệp CNHT ngành cơ khí vào chuỗi cung ứng toàn cầu vẫn còn khá ít. Chuyển đổi số được đánh giá là xu hướng tất yếu giúp ngành cơ khí Việt Nam bước vào một giai đoạn phát triển mới, tối ưu hóa năng lực nội tại và tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Cơ hội chuyển đổi số cho doanh nghiệp CNHT ngành cơ khí

Trong những năm qua, ngành cơ khí đã có những bước phát triển đáng kể, đóng góp khoảng 15 - 20% GDP trong ngành công nghiệp sản xuất. Theo một báo cáo của VCCI, thị trường cơ khí tại Việt Nam được ước tính có giá trị hơn 300 tỷ USD vào năm 2025, chủ yếu đến từ các lĩnh vực xây dựng, ô tô, sản xuất máy móc và thiết bị điện tử. Sự phát triển của các ngành xây dựng, năng lượng và hạ tầng giao thông cũng là động lực thúc đẩy ngành cơ khí.

Sản phẩm của doanh nghiệp trưng bày tại một triển lãm về công nghiệp hỗ trợ

Tuy nhiên, theo PGS.TS Lê Kỳ Nam, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp cơ khí Việt Nam (VAMI), phần lớn doanh nghiệp CNHT ngành cơ khí tại Việt Nam là doanh nghiệp vừa và nhỏ, khiến việc tiếp cận vốn và công nghệ hiện đại trở nên khó khăn. Công nghệ lạc hậu và phụ thuộc vào nhập khẩu, trong đó, có đến 90% linh kiện cơ khí nhập khẩu, dẫn đến sự phụ thuộc lớn vào nguồn cung bên ngoài và khó nâng cao khả năng sản xuất nội địa. Hơn 70% thiết bị và máy móc cũng phải nhập khẩu, cho thấy khả năng tự chủ công nghệ vẫn còn hạn chế. Theo số liệu từ Bộ Công Thương, các công nghệ chủ yếu của ngành vẫn ở mức trung bình thấp, khó cạnh tranh với các nước phát triển trong khu vực như Thái Lan, Malaysia.

PGS.TS Lê Kỳ Nam cho rằng, chuyển đổi số giúp các doanh nghiệp CNHT ngành cơ khí tăng cường năng lực cạnh tranh toàn cầu, giúp tối ưu quy trình sản xuất, tăng năng suất và giảm chi phí. Các công nghệ như Internet of Things (IoT), phân tích dữ liệu và trí tuệ nhân tạo (AI) có thể cải thiện năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong bối cảnh hội nhập toàn cầu, giúp họ đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế và tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Các công nghệ chuyển đổi số, như hệ thống quản lý chuỗi cung ứng (SCM) và hệ thống điều hành sản xuất (MES), giúp các doanh nghiệp theo dõi nguyên vật liệu, kiểm soát chất lượng và giảm lãng phí. Từ đó, doanh nghiệp có thể tối ưu hóa chi phí, cải thiện hiệu quả vận hành, giúp đáp ứng kịp thời nhu cầu thị trường và giảm thiểu rủi ro gián đoạn nguồn cung.

Bên cạnh đó, chuyển đổi số giúp doanh nghiệp CHNT cơ khí có thể phát triển sản phẩm thông minh và cá nhân hóa, mở ra khả năng sản xuất theo yêu cầu, đáp ứng nhu cầu đa dạng và ngày càng cao của khách hàng. Các hệ thống thiết kế hỗ trợ máy tính (CAD), mô phỏng 3D và in 3D không chỉ giúp tăng tốc quá trình nghiên cứu, phát triển mà còn cho phép doanh nghiệp thử nghiệm và tinh chỉnh sản phẩm theo nhu cầu cá nhân hóa của khách hàng. Đặc biệt, các doanh nghiệp có khả năng chuyển đổi số dễ thu hút đầu tư và hợp tác quốc tế nhờ khả năng quản lý minh bạch, quy trình sản xuất tối ưu và chất lượng sản phẩm ổn định.

Trên thế giới, đã có nhiều doanh nghiệp chuyển đổi số thành công trong ngành cơ khí, trong đó phải kể đến General Electric (GE). GE đã đầu tư mạnh vào công nghệ số và IoT để hiện đại hóa quy trình sản xuất của mình. Công ty sử dụng nền tảng Predix để thu thập và phân tích dữ liệu từ các thiết bị máy móc trong nhà máy. Sự chuyển đổi số đã giúp GE cải thiện khả năng bảo trì dự đoán, giảm thời gian chết của máy móc và tối ưu hóa quy trình sản xuất. Điều này đã dẫn đến tiết kiệm chi phí đáng kể và tăng cường hiệu suất hoạt động.

Hoặc như Bosch, công ty này đã triển khai các giải pháp IoT trong các nhà máy sản xuất, bao gồm việc sử dụng cảm biến để thu thập dữ liệu và phân tích hiệu suất máy móc. Công ty đã phát triển các ứng dụng số hóa để tối ưu hóa quy trình sản xuất và quản lý chất lượng. Các giải pháp số hóa đã giúp họ giảm thiểu lãng phí và tăng cường hiệu quả sản xuất, đồng thời nâng cao chất lượng sản phẩm. Họ cũng đã sử dụng công nghệ AI để cải thiện quy trình bảo trì và sản xuất.

Những ví dụ này cho thấy sự thành công của chuyển đổi số trong ngành cơ khí, không chỉ giúp nâng cao hiệu quả sản xuất mà còn tạo ra giá trị gia tăng cho doanh nghiệp và khách hàng.

Lập kế hoạch chuyển đổi số rõ ràng

Dù nhiều lợi ích của việc áp dụng chuyển đổi số đã được nhắc đến, tuy nhiên, việc chuyển đổi số đối với các doanh nghiệp CNHT cơ khí Việt Nam còn gặp nhiều thách thức. Theo PGS.TS Lê Kỳ Nam, chuyển đổi số đòi hỏi đội ngũ nhân lực có kỹ năng về công nghệ, kỹ thuật số và khả năng thích nghi cao. Tuy nhiên, phần lớn lao động trong ngành cơ khí tại Việt Nam có trình độ và kỹ năng hạn chế, khiến việc tiếp cận và triển khai các công nghệ mới gặp nhiều khó khăn.

Đặc biệt, chuyển đổi số cũng đòi hỏi chi phí đầu tư cao và thời gian hoàn vốn dài. Doanh nghiệp cơ khí vừa và nhỏ thường gặp khó khăn trong việc tìm nguồn vốn cho các dự án chuyển đổi số. Nhiều doanh nghiệp cơ khí thiếu kiến thức và hiểu biết về các công nghệ số cũng như cách xây dựng chiến lược dài hạn, dẫn đến khó khăn trong việc định hướng, lựa chọn công nghệ và triển khai hiệu quả.

Các doanh nghiệp cũng chưa có hệ thống hạ tầng kỹ thuật đủ mạnh để triển khai các giải pháp chuyển đổi số phức tạp. Đó là chưa kể đến rào cản văn hóa doanh nghiệp, rủi ro an ninh mạng, thiếu sự hỗ trợ từ hệ sinh thái công nghệ nội địa… khiến việc triển khai chuyển đổi số vô cùng khó khăn.

Những thách thức này đòi hỏi doanh nghiệp cơ khí phải có sự chuẩn bị kỹ lưỡng và lập kế hoạch chuyển đổi số rõ ràng, với sự hỗ trợ từ Nhà nước và các tổ chức trong ngành. Theo PGS.TS Lê Kỳ Nam, để có thể vượt qua thách thức này, trước tiên, doanh nghiệp cần thiết lập các chương trình đào tạo nội bộ và hợp tác với các trung tâm đào tạo để nâng cao kỹ năng số cho nhân viên. Theo phân tích, doanh nghiệp cần tiến hành đánh giá hiện trạng và xác định các lĩnh vực cần chuyển đổi. Sau đó, xây dựng một chiến lược chuyển đổi số cụ thể với mục tiêu, lộ trình và ngân sách rõ ràng. Thay vì thực hiện chuyển đổi toàn bộ ngay lập tức, doanh nghiệp có thể chia nhỏ các dự án chuyển đổi thành các giai đoạn, giúp dễ dàng quản lý, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh khi cần.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần lựa chọn các giải pháp công nghệ phù hợp với quy mô và khả năng của mình, trong đó chú trọng đầu tư nâng cấp hệ thống mạng nội bộ và thiết bị sản xuất để đảm bảo khả năng kết nối và truyền tải dữ liệu nhanh chóng, ổn định; triển khai các giải pháp bảo mật thông tin như firewall, mã hóa dữ liệu, và giám sát an ninh mạng để bảo vệ tài sản thông tin trong quá trình chuyển đổi số.

Doanh nghiệp nên liên kết với các đối tác công nghệ và tham gia các mạng lưới doanh nghiệp, khuyến khích đổi mới sáng tạo, đánh giá và cải tiến liên tục. Theo phân tích, doanh nghiệp có thể  tìm kiếm các công ty khởi nghiệp hoặc nhà cung cấp giải pháp công nghệ có thể mang lại giá trị gia tăng cho doanh nghiệp.

Bằng cách triển khai những giải pháp này, doanh nghiệp CNHT ngành cơ khí có thể vượt qua các thách thức trong chuyển đổi số, từ đó tạo ra lợi thế cạnh tranh và phát triển bền vững trong thời đại công nghệ hiện đại.

Lan Anh (Vietnam Business Forum)