Vì sao chế biến nông sản, thực phẩm ở Đắk Nông chưa thu hút được nhà đầu tư?

Theo đánh giá của các chuyên gia kinh tế và các doanh nghiệp (DN) đang hoạt động trên địa bàn tỉnh Đắk Nông, với các lợi thế về địa hình, khí hậu, thủy văn, nước và đặc biệt là tài nguyên đất đai dồi dào, đa dạng, phong phú thích hợp cho phát triển cây lương thực, công nghiệp, lâm nghiệp, chăn nuôi gia súc, gia cầm là nguyên liệu để phát triển chế biến nông sản, thực phẩm…. Tuy nhiên, với tỉnh nghèo có xuất phát điểm thấp, có địa hình phức tạp, đường giao thông xuống cấp và đầu tư cơ sở hạ tầng khó khăn, tốn kém đã khiến cho hoạt động chế biến nông sản, thực phẩm ở Đắk Nông chưa phát huy được những giá trị tiềm năng to lớn.

Đắk Nông hiện có tổng diện tích gieo trồng là 318.444 ha. Trong đó, diện tích cà phê 103.416 ha, sản lượng ước đạt 220.380 tấn; diện tích điều 16.205 ha, sản lượng 16.090 tấn; 31.739 ha cao su, sản lượng 19.759 tấn mủ; gần 11.466 ha tiêu, sản lượng 15.238 tấn và nhiều cây trồng khác có sản lượng khá lớn, là nguồn nguyên liệu dồi dào và ổn định để phát triển ngành công nghiệp chế biến như: cà phê, hạt điều, cao su, … ngoài ra, khí hậu và thổ nhưỡng của tỉnh phù hợp để phát triển một số cây nông sản khác là nguyên liệu cho chế biến như đậu nành, đậu phụng, ngô, sắn, chanh dây, ca cao,….; hoạt động chăn nuôi gia súc, gia cầm phát triển mạnh: đàn trâu, bò trên 22.251 con, lợn có 135.242 con, gia cầm có 1.444.409 con. Với điều kiện khí hậu và tự nhiên, Đăk Nông có nhiều tiềm năng để phát triển trang trại quy mô lớn, hình thành các khu chuyên canh và sản xuất hàng hóa tập trung phục vụ cho chế biến nông sản, thực phẩm.

Theo ông Biện Văn Minh – Giám đốc Sở Công Thương Đắk Nông cho biết: Do địa hình phức tạp, xa các trung tâm kinh tế lớn, điểm xuất phát nền kinh tế thấp; quy mô các ngành sản xuất nhỏ lẻ; hạ tầng xã hội yếu và thiếu; hạ tầng kỹ thuật kém phát triển, đặc biệt là giao thông xuống cấp nghiêm trọng nhưng chậm được đầu tư xây dựng, do đó công tác kêu gọi, thu hút đầu tư vào lĩnh vực chế biến hàng hóa nông sản, thực phẩm còn nhiều hạn chế. Ngoài ra, chất lượng hàng hóa nông sản của tỉnh hiện còn ở mức thấp, khả năng cạnh tranh kém, chưa đáp ứng được nhu cầu xuất khẩu. Bộ phận làm công tác xúc tiến thương mại của tỉnh còn thiếu chuyên nghiệp, chất lượng chưa cao. Cơ chế, chính sách và hành lang pháp lý hỗ trợ doanh nghiệp chưa đủ mạnh. Công tác quy hoạch các ngành có chất lượng chưa cao nên khiến doanh nghiệp lo lắng. Hầu hết các DN trong tỉnh chưa xác định được tầm quan trọng của chiến lược kinh doanh dài hạn, xây dựng thương hiệu, liên kết sản xuất.

Đặc biệt, nguồn vốn hoạt động của các DN chủ yếu dựa vào vốn vay từ các ngân hàng thương mại nhưng việc tiếp cận cũng không dễ dàng. Bên cạnh đó, mặc dù tỉnh có nguồn nguyên liệu dồi dào cho chế biến nông, lâm sản nhưng không bền vững nên doanh nghiệp vẫn phải nhập từ nơi khác về…Tóm lại,  có 7 nguyên nhân chưa thu hút được nhà đầu tư chế biến nông sản, thực phẩm ở Đắk Nông đó là: Do xuất phát điểm của nền kinh tế - xã hội thấp, trình độ dân trí, kỹ thuật lao động không cao, không đáp ứng được lao động cho hoạt động sản xuất, quy mô lớn hơn; giao thông đã xuống cấp và địa hình đồi núi, độ dốc cao không thuận lợi cho giao thông, việc đầu tư cơ sở hạ tầng, nhà máy cũng rất tốn kém; nguồn ngân sách địa phương có hạn do vậy chưa có chính sách đột phá hỗ trợ, tạo điều kiện cho các nhà đầu tư cảm thấy hấp dẫn để đầu tư vào tỉnh; mặt khác trung ương chưa có chính sách đặc thù cho các tỉnh đặc biệt khó khăn, có địa hình phức tạp, đầu tư tốn kém hơn các tỉnh khác trong cả nước;  Một số cán bộ, chính quyền địa phương và các ngành chưa phối hợp nhịp nhàng, còn mạnh ai nấy làm, chưa coi khó khăn của nhà đầu tư là khó khăn chung của mình, đôi khi thực hiện còn chưa linh hoạt, chưa thực sự tạo điều kiện cho nhà đầu tư đẩy nhanh tiến độ; tình hình kinh tế thế giới và trong nước gặp nhiều khó khăn, thắt chặt tín dụng, đầu tư công nên các nhà đầu tư cũng chưa có kế hoạch mở rộng sản xuất ra bên ngoài, nhất là các vùng mới, có nhiều khó khăn như tỉnh Đắk Nông; nguồn nguyên liệu cho chế biến chưa ổn định, vấn đề quy hoạch và quản lý quy hoạch chưa tốt, người dân chủ yếu theo tính tự phát, đầu tư theo phong chào, đến khi nhu cầu xuống thấp, giá cả giảm, không hiệu quả lại chuyển sang cây khác, gây ảnh hưởng cho sản xuất, làm mất thời gian, chi phí của nhà đầu tư. Kỹ thuật chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh của cây chưa được phổ biến, nghiên cứu kỹ càng, chưa có quy trình chăm sóc đã làm cho chất lượng và hiệu quả chưa cao; các cơ sở sản xuất tại địa phương còn nhỏ lẻ, tiềm lực tài chính không cao, còn phù thuộc vào vốn vay ngân hàng nên ít đầu tư, liên kết để mở rộng sản xuất.

Theo ông Biện Văn Minh để thu hút được nhà đầu tư vào chế biến nông sản, thực phẩm tỉnh cần khắc phục được một số tồn tại trên và cần quy hoạch lại vùng nguyên liệu để đảm bảo nguồn cung cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực này. Cụ thể, tỉnh cần từng bước sắp xếp lại mạng lưới chế biến nông sản, thực phẩm; nâng cao giá trị gia tăng các sản phẩm nông sản thông qua chế biến, bảo quản tập trung vào các sản phẩm có lợi thế và giá trị cao, phục vụ nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu. Trong đó, ưu tiên tập trung đầu tư vào các cơ sở chế biến có lợi thế cạnh tranh với những nguyên liệu có thế mạnh tại địa phương  như: chế biến cà phê, cao su, hạt điều, mía đường,... Ưu tiên các cơ sở sản xuất các sản phẩm chế biến sử dụng công nghệ kỹ thuật cao, thực phẩm tiêu dùng như: cà phê bột, cà phê hòa tan, hồ tiêu xuất khẩu, dầu ăn,....Củng cố và tổ chức tốt các cơ sở chế biến hiện có trong các khu công nghiệp, cụm công nghiệp hoặc các cơ sở chế biến đã được giao đất, cho thuê đất và được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Đồng thời, di dời các cơ sở chế biến không phù hợp với quy hoạch về các khu công nghiệp, cụm công nghiệp để quản lý. 

Tỉnh chú trọng hơn nữa công tác cải cách thủ tục hành chính, thực hiện nghiêm túc cơ chế một cửa, một cửa liên thông trong giải quyết thủ tục hành chính để giúp DN, nhà đầu tư giảm được chi phí, nhất là những thủ tục liên quan đến thuế, môi trường và đất đai,… Thành lập Tổ tư vấn, hỗ trợ các DN, nhà đầu tư để nhanh chóng giải quyết các vướng mắc, đề xuất. Đẩy mạnh công tác xúc tiến đầu tư và thương mại, qua đó giúp các DN tìm kiếm khách hàng trong và ngoài tỉnh. Tập trung vào kết nối tiêu thụ sản phẩm, tạo kênh phân phối bền vững, hỗ trợ doanh nghiệp, người dân, tổ hợp tác liên kết, ký kết các hợp đồng đưa sản phẩm chế biến của tỉnh vào các siêu thị, trung tâm thương mại tại các tỉnh, thành phố. Hỗ trợ kinh phí cho các DN xuất khẩu các mặt hàng chủ lực của tỉnh và tham gia hội chợ triển lãm thuộc lĩnh vực ngành công thương do các tỉnh, thành tổ chức. Huy động tối đa các nguồn lực của xã hội để đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng, đặc biệt là các nguồn vốn ngoài ngân sách Nhà nước; trước hết là hạ tầng giao thông, hạ tầng các khu, cụm công nghiệp. Cần có cơ chế, chính sách cụ thể khuyến khích các ngân hàng thương mại đầu tư vào tỉnh cũng như mở rộng quy mô hoạt động, tăng mức dư nợ tín dụng và ưu tiên nguồn vốn cho các DNVVN trong lĩnh vực sản xuất và chế biến nông, lâm sản, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn từ các nguồn vốn ưu đãi lãi suất, thời hạn vay dài, có chính sách hỗ trợ vay vốn không lãi suất khi đầu tư vào những lĩnh vực ưu tiên của tỉnh trong thời hạn nhất định. Về lâu dài, tỉnh cần nâng cao hiệu quả của các quỹ tín dụng nhằm hỗ trợ DN, nhà đầu tư trong lĩnh vực chế biến nông sản, thực phẩm.

Cùng với đó, Đắk Nông cũng cần hỗ trợ DN về kỹ thuật chọn giống cây trồng vật nuôi, phòng trừ sâu, bệnh dịch để đạt năng suất, giá trị cao và chuyển giao rộng rãi trong nhân dân, hỗ trợ nhân dân, các tổ hợp tác, doanh nghiệp kiểm tra, cấp giấy chúng nhận về tiêu chuẩn hàng hóa nông sản xuất khẩu, xây dựng thương hiệu và đăng ký xuất xứ hàng hóa. Hỗ trợ DN về đào tạo nguồn nhân lực và tạo việc làm ổn định để tránh tình trạng công nhân chạy theo mùa vụ khiến họ gặp khó khăn trong sản xuất. Đồng thởi, xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu về thị trường tiềm năng để doanh nghiệp có thể tham khảo và có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp khi muốn gia nhập vào các thị trường này.

Thanh Tâm