Tăng lương tối thiểu: Phải hài hòa lợi ích giữa doanh nghiệp và người lao động

Việc đảm bảo lợi ích cho người lao động nhưng vẫn không gây khó khăn, áp lực cho doanh nghiệp là nội dung chính trong cuộc phỏng vấn giữa phóng viên Tạp chí VN Business Forum và ông Hoàng Quang Phòng – Phó Chủ tịch VCCI, Phó Chủ tịch Hội đồng tiền lương Quốc gia trong bối cảnh Chính phủ đang tập trung điều chỉnh nhiều chính sách về tiền lương và bảo hiểm trong thời gian tới. Hương Ly thực hiện.

Thời gian tới, nhiều chính sách về tiền lương và bảo hiểm sẽ được điều chỉnh. Các chính sách này sẽ ảnh hưởng thế nào đối với các doanh nghiệp VN, thưa ông?

Vừa qua, Hội đồng Tiền lương Quốc gia đã quyết định chọn phương án để trình Chính phủ quyết định tăng lương tối thiểu năm 2016 là 12,4%. Đây thực sự là mức tăng quá cao so với sức chịu đựng của doanh nghiệp tại Việt Nam. Hiện nay số doanh nghiệp vừa và nhỏ chiếm tới 96%, và thực tế có trên 70% các doanh nghiệp làm ăn không có lãi.

Bên cạnh mức tăng lương tối thiểu, chính sách về bảo hiểm cũng sẽ có điều chỉnh. Mức chi trả BHXH, BHYT, BHTN và chi phí công đoàn sẽ tính trên tổng thu nhập chứ không tính riêng theo lương cơ bản như trước. Các chính sách này khiến quỹ lương thực tế mà DN tăng thêm 18-20%. Doanh nghiệp Việt Nam chủ yếu gia công xuất khẩu nên chi phí nhân công chiếm từ 60-70%, nếu quỹ lương tăng thêm sẽ tạo gánh nặng rất lớn cho DN.

Theo ông, nên làm thế nào để hài hòa hóa quyền lợi giữa doanh nghiệp và người lao động?

Tôi đồng ý rằng tạo điều kiện tốt hơn cho người lao động là ưu tiên của bất cứ doanh nghiệp nào nói riêng và cả nền kinh tế nói chung, tuy nhiên mọi kế hoạch kinh doanh đều cần lộ trình để thay đổi, điều chỉnh chính sách cần tính toán sao cho khả thi, phù hợp với sức chịu đựng của DN mà vẫn đảm bảo tăng lương ở mức hợp lý cho người lao động, rút ngắn khoảng cách giữa mức lương tối thiểu và mức sống tối thiểu.

Từ năm 2000 đến 2015, năng suất lao động chỉ tăng chưa đến 30% nhưng tiền lương tối thiểu thực sự (sau khi điều chỉnh lạm phát) tính theo tiền đồng tăng 5 lần, còn tính theo đô la Mỹ thì tăng tới 9 lần. Mức tăng lương tối thiểu những năm gần đây luôn vượt quá so với mức tăng năng suất lao động từ 4-5 lần, cao hơn mức tăng GDP và CPI từ 2 đến 3 lần. Chi phí nguồn nhân lực như chi phí BHXH, BHYT, BHTN và chi phí công đoàn cao nhất trong khu vực (chiếm hơn 30%) trong khi Malaysia khoảng 15%, Thái Lan 5%, Philipines 10% và Indonexia 8%... Bên cạnh đó, trong khi mục tiêu chính của tiền lương tối thiểu là nhằm bảo vệ người lao động hưởng lương thấp, thì lương cho người lao động có tay nghề hoặc các bậc lương cao hơn cũng lại tăng theo, làm ảnh hưởng tới khả năng chi trả của doanh nghiệp dẫn đến tình trạng số doanh nghiệp ngừng hoạt động và phá sản gia tăng.

Điều tôi lo ngại là với việc tăng lương tối thiểu quá nhanh như hiện nay, VN sẽ trở nên kém hấp dẫn các nhà đầu tư nước ngoài hơn và rõ ràng cơ hội phát huy tính thị trường về nhân lực đang kém đi.

Xét trên khía cạnh bảo đảm quyền lợi cho người lao động, nếu chi phí lương tăng quá nhanh, doanh nghiệp buộc phải tính toán việc cắt giảm các khoản phụ cấp, thưởng và chi phí liên quan, thậm chí giảm biên chế và sa thải lao động. Điều này dẫn đến tỷ lệ thất nghiệp tăng, chất lượng cuộc sống cán bộ, công nhân giảm sút. Chính vì vậy,  việc tăng lương tối thiểu phải phân tích và đánh giá hết sức thận trọng.

Ông có lời khuyên gì đối với DN để giảm gánh nặng tăng chi phí lao động trong bối cảnh nền kinh tế vẫn còn khó khăn như hiện nay?

Tôi cho rằng mấu chốt quan trọng nhất là phải tăng năng suất lao động. Mức tăng lương cho người lao động phải song hành với mức tăng năng suất. Đây là yếu tố bền vững trong kinh doanh, vừa đảm bảo lợi ích cho người lao động, vừa đảm bảo lợi ích doanh nghiệp, cho nhà đầu tư và cho cả nền kinh tế.

Tăng năng suất lao động cần những giải pháp dài hạn từ đầu tư, áp dụng khoa học công nghệ, kỹ năng quản trị doanh nghiệp và đặc biệt là tăng cường chất lượng đào tạo nghề cho người lao động. Nhiều nhà đầu tư đánh giá chất lượng đào tạo nghề của Việt Nam rất thấp và họ phải bỏ chi phí và thời gian ra đào tạo lại, như vậy thực ra đây cũng là chi phí tiền lương.

Một giải pháp quan trọng cần phát huy là tăng cường hơn nữa tính thị trường của thị trường lao động. Các doanh nghiệp phải cạnh tranh nhiều để thu hút người lao động và doanh nghiệp nào trả lương thấp, đãi ngộ không tốt thì rõ ràng không có cơ hội tuyển chọn lao động tốt.

VCCI sẽ có những giải pháp gì để hỗ trợ doanh nghiệp trong thời gian tới, thưa ông?

Với vai trò là tổ chức Quốc gia đại diện cho cộng đồng doanh nghiệp, trong thời gian vừa qua VCCI đã nhận được rất nhiều ý kiến của doanh nghiệp về vấn đề điều chỉnh mức lương tối thiểu cũng cũng như các chế độ chính sách liên quan khác. Chúng tôi cùng các hiệp hội doanh nghiệp đang dự kiến trình Chính phủ cân nhắc hoãn thời điểm áp dụng các quy định và BHXH mới để đỡ tạo cú sốc cho doanh nghiệp. Bên cạnh đó, VCCI sẽ đưa ra những kiến nghị để Chính phủ xem xét lại mức đóng các chế độ chính sách cho người lao động, giãn lộ trình đóng các chế độ chính sách cho người lao động tính theo tiền lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác, cũng như đề nghị Chính phủ cho phép doanh nghiệp giữ lại mức phần trăm hợp lý của kinh phí công đoàn từ khoản 2% mà doanh nghiệp phải đóng để chi trả các chế độ chính sách cho người lao động.

Xin cảm ơn ông!