Ngành Nông nghiệp: Chủ động, tự tin và sáng tạo vượt “cơn gió ngược”

Năm 2023 là năm bội thu cho ngành Nông nghiệp. Giá trị gia tăng toàn ngành (GDP) tăng cao, đạt 3,83%, là mức tăng cao nhất trong 10 năm qua. Nền Nông nghiệp đã xoay chuyển tình thế và tạo lập các kỷ lục mới đặc biệt ở các ngành gạo, rau, củ, quả. Trả lời phỏng vấn Vietnam Business Forum, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến cho rằng: Ngành Nông nghiệp năm 2023 có nhiều thuận lợi và khó khăn đan xen, nhưng với sự thống nhất từ nhận thức đến hành động, nỗ lực vươn lên, toàn ngành đã đạt được nhiều kết quả tích cực.

Năm 2023 là năm ngành Nông nghiệp chứng kiến nhiều kết quả tốt trên tất cả các lĩnh vực, nhiều “lần đầu tiên” và nhiều cái “nhất”. Ông có thể cho biết điều gì đã giúp ngành tạo nhiều thành tích trong năm vừa qua?

Trong bối cảnh khó khăn, ngành Nông nghiệp vẫn về đích nhiều mục tiêu quan trọng, có nhân tố mới xuất hiện tích cực, có dấu hiệu bền vững. Nông nghiệp tiếp tục khẳng định vị thế quan trọng, là trụ đỡ của nền kinh tế, bảo đảm vững chắc an ninh lương thực, các cân đối lớn của nền kinh tế và góp phần ổn định kinh tế vĩ mô.

Tổng kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đạt 53,01 tỷ USD, xuất siêu đạt mức kỷ lục 12,07 tỷ USD, tăng 43,7% (chiếm trên 42,5% xuất siêu cả nước). Nền nông nghiệp cũng đảm bảo an ninh lương thực quốc gia và xuất khẩu nông sản ra thế giới, khẳng định cam kết về an ninh lương thực trong khu vực và thế giới. Trong đó, 6 mặt hàng trên 3 tỷ USD: Rau quả đạt 5,69 tỷ USD, gạo 4,78 tỷ USD, hạt điều 3,63 tỷ USD, cà phê 4,18 tỷ USD, tôm 3,38 tỷ USD, gỗ và sản phẩm gỗ 13,37 tỷ USD. Lần đầu tiên lĩnh vực lâm nghiệp đã hoàn thành các thủ tục để chuyển nhượng thành công lượng giảm phát thải 10,3 triệu tấn carbon cho Quỹ Đối tác carbon trong lâm nghiệp thông qua Ngân hàng Thế giới (WB), thu về 1.200 tỷ đồng, góp phần phát triển lâm nghiệp,…

Ngoài ra, ngành đã tổ chức thành công nhiều sự kiện lớn mang tầm quốc gia và quốc tế như Festival quốc tế ngành hàng lúa gạo Việt Nam - Hậu Giang 2023, Festival bảo tồn và phát triển làng nghề Việt Nam 2023, Hội nghị Bộ trưởng ASEAN về phòng chống thiên tai,... Qua đó, giúp quảng bá hình ảnh, thương hiệu nông, lâm, thủy sản trong nước, khu vực và quốc tế, thúc đẩy tiêu thụ nông sản, nhất là việc phát động thực hiện Đề án Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030.

Đây là kết quả của sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, phối hợp giữa Trung ương và địa phương, sự chung sức, đồng lòng của doanh nghiệp và người dân. Đặc biệt chuyển đổi mạnh từ tư duy sản xuất nông nghiệp sang tư duy kinh tế nông nghiệp, từ phát triển đơn ngành sang hợp tác, phát triển đa ngành; thúc đẩy tích hợp đa giá trị trong sản phẩm nông, lâm, thủy sản; chuyển từ chuỗi cung ứng nông sản sang phát triển các chuỗi ngành hàng.

Sầu riêng là mặt hàng xuất khẩu tăng mạnh năm 2023

Vậy ngành Nông nghiệp nói chung và những người nông dân nói riêng đã có sự thay đổi gì khi tiếp cận với tư duy kinh tế thị trường, thưa ông?

Nền nông nghiệp hiện nay vẫn còn manh mún nhỏ lẻ, cần tái cơ cấu lại ngành, tổ chức lại sản xuất, cấu trúc lại ngành hàng và cấu trúc lại thị trường để các liên kết đỡ đổ vỡ, đứt gãy. Giai đoạn phát triển tiếp theo của ngành vẫn cần tiếp tục chú trọng 02 mục tiêu trọng yếu: Chuyển từ tư duy sản xuất nông nghiệp sang tư duy kinh tế nông nghiệp và tạo ra những không gian giá trị cho ngành.

Trong tư duy kinh tế nông nghiệp, cần làm sâu sắc và lan tỏa tư duy kinh tế, làm sao trên 1 đơn vị diện tích nông nghiệp đó, thậm chí thu hẹp diện tích nông nghiệp lại mà vẫn tạo ra nhiều của cải hơn. Thực tế là thời gian qua, nông nghiệp du lịch đã chứng minh cho thấy lợi nhuận tăng gấp 5 - 6 lần, thậm chí gấp vài chục lần mà không phải đầu tư quá lớn.

Về vấn đề thứ hai là tạo ra những không gian giá trị cho ngành, gắn với những cụm từ như: Du lịch nông nghiệp, nông nghiệp giải trí, nông nghiệp thời trang, nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp thông minh,…

Theo ông, để tiếp cận và đáp ứng được các thị trường khó tính, ngành Nông nghiệp cần yếu tố gì?

Đến thời điểm này, ngành Nông nghiệp đã có 6 mặt hàng có giá trị xuất khẩu đạt trên 3 tỷ USD, gồm: Cà phê, gạo, rau quả, hạt điều, tôm, gỗ và sản phẩm gỗ. Trong đó, điểm sáng lớn nhất là xuất khẩu gạo và rau quả liên tục tăng vọt trong nhiều tháng, bên cạnh một số ngành hàng xuất khẩu chủ lực giảm sâu. Có thể ví, gạo và rau quả đang là hai con “át chủ bài” của ngành Nông nghiệp trong năm 2023.

Đối với vấn đề thị trường, trước nay, Việt Nam tập trung cho thị trường Trung Quốc bởi vấn đề biên giới thuận tiện, số lượng người tiêu dùng lớn, được đánh giá là thị trường dễ tính. Nhưng giờ đây doanh nghiệp phải lường trước rủi ro, tìm được điểm cân bằng và khai thác thêm nhiều thị trường mới.

Do vậy, cần liên kết lại để các ngành hàng bền vững, tổ chức lại sản xuất, tổ chức lại thị trường, liên kết giữa người sản xuất và doanh nghiệp, ứng dụng mạnh mẽ khoa học công nghệ,… Để giữ được thị trường, cần phải cấu trúc được các ngành hàng, gắn người sản xuất với các doanh nghiệp và phải đồng hành cùng nhau. Xuất khẩu nông sản tăng mạnh giúp Việt Nam có chỗ đứng trên thị trường nước ngoài. Đây cũng là chiến lược của Đảng, Nhà nước để khẳng định và truyền thông điệp: Việt Nam là một quốc gia sản xuất nông nghiệp minh bạch, trách nhiệm.

Ông có thể cho biết phương hướng mục tiêu trong năm 2024 và những năm tiếp theo để phát triển nông nghiệp bền vững, hiệu quả?

Năm 2024, ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đặt mục tiêu, tốc độ tăng trưởng GDP toàn ngành 3 - 3,5%, trong đó tốc độ tăng giá trị sản xuất lĩnh vực trồng trọt tăng 2 - 2,2%; chăn nuôi là 4 - 5%; thuỷ sản là 3,7 - 4%. Tổng kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản khoảng 54 - 55 tỷ USD. Tỷ lệ xã đạt chuẩn nông thôn mới 80%. Tỷ lệ che phủ rừng duy trì ổn định 42,02%, nâng cao chất lượng rừng; tốc độ tăng giá trị sản xuất của lâm nghiệp là 5 - 5,5%. Tỷ lệ hộ gia đình nông thôn được sử dụng nước sạch theo quy chuẩn 58%. Tỷ lệ số xã đạt tiêu chí môi trường và an toàn thực phẩm trong xây dựng nông thôn mới 82%.

Để đạt được những mục tiêu đề ra, toàn ngành tiếp tục đẩy mạnh cơ cấu lại theo hướng phát triển nông nghiệp sinh thái, hiện đại, kinh tế tuần hoàn, nhất là nông nghiệp bền vững, minh bạch và có trách nhiệm; thực hiện chuyển mạnh từ tư duy sản xuất nông nghiệp sang tư duy kinh tế nông nghiệp, từ phát triển đơn ngành sang hợp tác phát triển đa ngành; thúc đẩy tích hợp đa giá trị trong sản phẩm nông, lâm, thủy sản; chuyển từ chuỗi cung ứng nông sản sang phát triển các chuỗi ngành hàng,...

Trân trọng cảm ơn ông!

Minh Ngọc (Vietnam Business Forum)