Biến Tây Nguyên thành thủ đô Mắc-ca của Đông Nam Á

Mắc-ca được phong là “hoàng hậu các loại hạt khô” vì hạt có chất dinh dưỡng cao dùng làm thực phẩm chức năng và mỹ phẩm rất tốt. Theo số liệu thống kê, nhu cầu trên thế giới cho cây Mắc-ca gấp 4 lần tổng sản lượng, nguồn cung hạt Mắc-ca còn được dự báo phải mất hàng chục năm nữa mới đuổi kịp cầu khi cầu ngày càng mở rộng. Giá cả Mắc-ca trên thị trường thế giới vẫn không ngừng tăng và là một trong những hàng nông sản đắt giá nhất hiện nay. Loại cây này được đánh giá là loại cây nhiều tiềm năng kinh tế đối với vùng đất Tây Nguyên.

Vì sao lại chọn cây mắc-ca?

Theo thống kê của Viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên, trong số hơn 450.000 ha cà phê của khu vực hiện đã có khoảng 20% số cây cà phê già cỗi, nhiều loại sản phẩm đầu ra không ổn định, không có khả năng phục hồi hay ghép cải tạo. Dự tính đến năm 2020, hơn 70% diện tích cà phê ở khu vực này cũng sẽ lâm vào tình trạng tương tự.

Mắc-ca được nhập về trồng ở VN từ đầu những năm 2000, cây Mắc-ca đang dần chứng tỏ lợi thế vượt trội so với cây cà phê. Theo nghiên cứu của Viện khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên, các giống cây mắc-ca trồng ở Tây Nguyên ở H2, 502 có tỷ lệ ra hoa, đậu quả cao, đặc biệt giống OC khá phù hợp với điều kiện sinh thái của Tây Nguyên, cho năng suất cao, cỡ hạt lớn, ít sâu bệnh, cây có độ tán cân đối, vững chắc. Tây Nguyên là vùng phù hợp nhất cho trồng cây mắc-ca, trong khi vùng Tây Bắc và Đông Bắc cũng có thể gây trồng những phải tránh những nơi thường xuyên bị gió Lào, có sương muối và nơi dễ bị ảnh hưởng của bão, mưa phùn vào vụ xuân. Cây mắc-ca lại có thể trồng xen với cà phê, đáp ứng được yêu cầu cần có bóng mát của cây cà phê. Khi đáp ứng mô hình nông nghiệp không gian: trên tầng cao là cây mắc-ca, tầng dưới là cây cà phê thì thế giới không có mô hình nông nghiệp nào có thể so sánh được về hiệu quả kinh tế như vậy. Tính khiếm tốn thì mô hình này có thể cho thu nhập 1 tỷ đồng/ha, thậm chí còn cao hơn mà không mất chi phí khai hoang tốn kém.

Cần cú hích về quy hoạch, chính sách, công nghệ và vốn

Theo TS Nguyễn Đức Hưởng, Phó Chủ tịch thường trực HĐQT Ngân hàng TMCP Bưu điện Liên việt, mắc-ca đang mở ra triển vọng làm giàu cho Tây Nguyên, giúp phá thế độc canh bất lợi của cà phê, trong khi về dinh dưỡng cây mắc-ca lại dư sức cạnh tranh với ca cao và nhiều loại quả cho hạt khác.

Để phát triển cây mắc-ca thành một cây nông sản chủ lực, theo ông Hưởng, VN cần có quy hoạch rõ ràng về vùng trồng cây mắc-ca phù hợp về điều kiện khí hậu. Bên cạnh các yêu cầu về nguồn giống chất lượng cao, tư vấn kỹ thuật trồng-thu hái-chế biến. Để cây mắc-ca mang lại hiệu quả thực sự, cần huy động nguồn vốn ưu đãi và thời gian cho vay dài do thời gian đầu triển khai trồng mắc-ca cần đầu tư lớn về giống cây trồng, phân bón hóa chất, hệ thống tưới tiêu, sau 4 năm mới cho quả thu hoạch. Bà con nông dân không thể thu xếp được nguồn vốn trong thời gian dài như vậy. Với nguồn vốn cho vay dài, giá ưu đãi mới có thể khuyến khích người nông dân chuyển đổi cây trồng sang hướng mới hiệu quả hơn, thay thế hoặc trồng xen canh cây cà phê.

Hiện nay, Chính phủ đã có cơ chế khuyến khích nông dân và DN đầu tư có dự án trồng cây mắc-ca có quy mô từ 50 ha trở lên được ngân sách nhà nước hỗ trợ 15 triệu đồng/ha để xây dựng đồng ruộng, cây giống; hỗ trợ xây dựng cơ sở sản xuất giống mắc-ca quy mô 500.000 cây giống/năm trở lên với mức hỗ trợ tối đa là 70% chi phí đầu tư/cơ sở và không quá 2 tỷ đồng, Bộ KH và ĐT cũng có hướng dẫn thực hiện Nghị định số 210 khuyến khích DN đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn, dự án đầu tư Mắc-ca được hỗ trợ rất nhiều loại chi phí liên quan đến điện, giao thông, san lấp mặt bằng nhà xưởng, nước sạch, nước thải, đồng ruộng, thiết bị, vận chuyển, đào tạo, thị trường, công nghệ, giống…

Mặc dù vậy, người nông dân và các nhà đầu tư hiện nay chưa mạnh dạn để chuyển đổi đầu tư trồng cây mắc-ca vì chưa hiểu hết giá trị kinh tế của loại cây này và cũng chưa đủ nguồn lực để thực hiện vì với nguồn vốn thấp sẽ khó tiếp cận và mở rộng vườn cây mắc-ca. Cây mắc-ca lại chưa có quy hoạch phát triển chính thức cho vùng Tây Nguyên. Đồng thời, nhiều nhà kinh tế cũng cho rằng, vấn đề đầu ra cho hạt mắc-ca tưởng chừng dễ dàng nhưng thực tế vẫn khó khăn, vì mặc dù thị trường thế giới vẫn có nhu cầu cao những các DNVN chưa tiếp cận được thị trường này. Sự nghèo nàn trong kỹ thuật cũng làm giảm chất lượng đầu ra của mắc-ca…

Theo ông Hưởng, LienVietPostBank sẽ đề xuất giải pháp 10.000 tỷ đồng cho vay hộ nông dân vùng Tây Nguyên để phát triển cây mắc-ca. Ngân hàng này cũng sẽ trực tiếp đầu tư 5.000 ha mắc-ca thông qua Công ty cổ phần Tập đoàn Liên Việt; đây cũng là đầu mối thực hiện quy trình khép kín: sản xuất-chế biến-tiêu thụ…

Ông Hưởng cũng kiến nghị, Chính phủ nên bổ sung cây mắc-ca vài nhóm cây công nghiệp chiến lược phát triển trong giai đoạn tới; đồng thời cần có giải pháp chỉ đạo các cấp có thẩm quyền, các nhà khoa học vào cuộc để đưa ra những kết luận xác đáng. Đối với Nhàng nhà nước, theo ông Hưởng, cần có cơ chế ưu đãi về nguồn vốn khi triển khai các sản phẩm tín dụng cho việc phát triển cây mắc-ca. Đồng thời, phải có sự vào cuộc của các ngân hàng thương mại khác đồng hành với LienVietPostBank và nông dân tháo gỡ khó khăn, vướng mắc về vốn cho nông dân bằng xây dựng gói cho vay đặc thù, lãi suất thấp phục vụ việc thay đổi cây trồng tại địa bàn Tây Nguyên nhằm đảm bảo hiệu quả kinh tế xã hội, góp phần nâng cao mức sống của đồng bào…

Anh Mai